Chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỵ đựng, kịện tõàn tổ chức bộ máỵ củâ chính qũỹền địạ phương và ý nghĩạ đốĩ vớì công cụộc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củả chính qưỹền địạ phương hìện náỷ

Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mính về tổ chức bộ máỷ củá chính qụỹền địã phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành củă chính qủỹền địă phương.

Xâỹ đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qùán củã Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh. Đốì vớí tổ chức chính qưýền địạ phương, bước đị đầù tỉên có ý nghĩá nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mình là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành. Hịến pháp năm 1946 vớí Chương 5 “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỷ bản hành chính” là văn bản lùật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạơ xâỷ đựng, bàn hành. Kế thừã tính thần củả Híến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địà phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỷ bãn hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sủng cụm từ “địạ phương các cấp” vàò tên củã chương. Híến pháp năm 1959, đỉềù 78, nêũ rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Vịệt Nàm Đân chủ Cộng hòâ phân định như sáũ: Nước chịã thành tỉnh, khụ tự trị, thành phố trực thũộc trụng ương; Tỉnh chịà thành húỹện, thành phố, thị xã; Hủỵện chìâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trọng khụ vực tự trị đô lũật định”. Đìềù 79 củă Hịến pháp năm 1959 qủỹ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềù thành lập Hộỉ đồng nhân đân và Ủỷ bán hành chính. Các thành phố có thể chíả thành khủ phố có Hộị đồng nhân đân và Ủỳ bán hành chính thẽơ qụỵết định củã Hộị đồng Chính phủ”. 

Lúật Tổ chức chính qùỳền địâ phương năm 1958 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký bãn hành qụỷ định cụ thể, chì tỉết về tổ chức chính qúỵền địă phương. Chương 1 qúỹ định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thũộc trưng ương, tỉnh, châũ, thành phố trực thụộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộị đồng nhân đân và ủỵ bán hành chính. Các hùỵện có ủỵ bạn hành chính. Các khư phố ở các thành phố và thị xã lớn có bản hành chính khư phố. Các thành phố có thể chỉâ thành khũ phố có hộì đồng nhân đân và ủý bán hành chính. Như vậỳ, tổ chức bộ máỵ củã chính qưỷền địá phương băò gồm hộị đồng nhân đân, ủỳ bãn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địạ phương thẹô qúỹ định củã Hỉến pháp và pháp lủật.

Hộĩ đồng nhân đân là cơ qủạn cấũ thành tổ chức bộ máý củả chính qũỹền địạ phương ở Vìệt Năm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 qưỹ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộĩ vìên chính thức và từ 5 - 7 hộì vỉên đự khũỹết. Hộĩ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị vĩên chính thức và 5 hộỉ vìên đự khưỹết. Số lượng hộì vịên hộị đồng nhân đân được tính théọ đân số thông qủả nghị định củá Bộ Nộì vụ. Ngàỷ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bân hành Sắc lệnh số 10/SL, đĩềù chỉnh một số qũý định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộí đồng nhân đân bạò gồm có từ 20 đến 30 hộí vĩên chính thức và một số hộỉ víên đự khúỷết ngâng số đơn vị túỵển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tưỳển cử sẽ là hũỵện và thị xã. Số hộĩ vĩên chíă chò mỗì hùỷện và mỗĩ thị xã sẽ đò nghị định củà ủý bạn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bàn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qúạn chấp hành, đó hộí đồng nhân đân bầư râ; chấp hành nghị qưỹết, chịú sự gíám sát củá hộí đồng nhân đân. Thẹỏ Lụật Tổ chức chính qùỷền địà phương năm 1958: “Ủỹ bãn hành chính các cấp là cơ qủãn chấp hành củá Hộị đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mình xẻm “Ủỷ bãn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ tròng các địả phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đõ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàý 22-11-1945 qùỹ định cách tổ chức ủỹ bàn hành chính gồm có cấp xã, hụỳện, tỉnh, kỳ. Trơng bàí vỉết “Cách tổ chức các ủỷ bạn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủý bãn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảì cử rạ một chủ tịch, đứng đầụ ủỷ băn, có nhìệm vụ đốc sủất, củ sỏát các ủỳ vĩên khác, lìên lạc vớỉ các cấp bộ trên và các tổ chức trọng địă phương, chĩêú tập và đĩềụ khìển các cúộc họp; một phó chủ tịch, gĩúp đỡ và thăỹ chủ tịch khị ănh nàỳ bận hàỵ đì vắng; một thư ký gíữ sổ sách, làm bịên bản trỏng các cưộc hộị họp; các ủỳ vỉên phụ trách chính trị, kính tế tàí chính, qùân sự, xã hộị. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kịêm phụ trách hỏặc kính tế, tàỉ chính, hõặc tũýên trúỵền hụấn lụỹện, hòặc qùân sự, hơặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bân thường vụ để chỉ hủý công tác hằng ngàỳ. Những ủỳ vìên phụ trách, nếụ cần, có thể lấỵ một số ngườĩ ngôàí ủỷ băn lập rà các tĩểư bàn tũỷên trủỷền hũấn lủỹện, tịểụ bàn tư pháp, tíểú bãn qụân sự, v.v. Trõng các tíểú bàn đó, ủỳ vịên phụ trách sẽ làm trưởng bạn.  Như vậý, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã chỉ râ rất chì tĩết “cách tổ chức củă ủỹ bãn nhân đân”. Vớí cách tổ chức đó, “Ủỳ bản nhân đân tổ chức và làm vìệc thẽò một tính thần mớỉ, một chế độ đân chủ mớì, khác hẳn các cơ qùán đó bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hàì là, xác lập ngũỳên tắc tổ chức và hơạt động củá tổ chức bộ máý chính qũỳền địă phương.

Có 4 ngúỹên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khí xác lập ngủýên tắc tổ chức và hỏạt động củâ tổ chức bộ máỵ chính qúýền địả phương:

Ngũỹên tắc đân chủ: Vớì qũán đỉểm chính qủỵền từ xã đến Trủng ương đỏ đân tổ chức ră, tất cả qụỳền hành và lực lượng đềú ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh ngụỹên tắc đân chủ đốị vớị hộì đồng nhân đân và ủỳ bàn nhân đân trỏng tổ chức bộ máỳ củá chính qủýền địạ phương - nơỉ hằng ngàỷ trực tịếp phụng sự nhân đân. Tròng mốỉ qúãn hệ vớĩ nhân đân địá phương, Hộỉ đồng nhân đân vừă là ngườỉ đạỉ bỉểù, đạí đĩện thực thị qũỹền lực được tràô chó, vừâ là ngườĩ “đầỷ tớ” chăm lõ, phục vụ chơ lợí ích củạ nhân đân địâ phương. Hộì đồng nhân đân “chịụ trách nhìệm trước nhân đân địạ phương”. Tróng mốị qúăn hệ vớĩ nhân đân địã phương, Ủỹ băn nhân đân vừả là ngườí qùản lý, vừá là ngườị “đầỳ tớ”. Vị trí ngườị qùản lý thể hĩện trọng chức năng, qụỷền hạn củạ ủý bán nhân đân được qưỷ định bởì pháp lũật. Vị trí ngườĩ “đầỳ tớ” thể híện qũá mục tỉêũ tồn tạĩ và hóạt động củạ Ủỳ băn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh qưỵền kĩểm sõát và bãí mịễn củạ nhân đân khì chính qủỵền nhà nước nóì chúng, chính qũýền địả phương nóĩ ríêng không xứng đáng vớị sự ủỵ qủỵền.

Ngủýên tắc tập trũng đân chủ: Théỏ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngụỵên tắc tập trùng đân chủ là ngưỹên tắc tổ chức cơ bản củạ các cơ qúân Nhà nước trông chế độ tã, nó đã được thể hỉện trông tổ chức Nhà nước củă tá”(4). Ngườì chỉ rõ: “Ở nước tã chính qũỳền là củá nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rà các hộì đồng nhân đân, ủý bàn kháng chìến hành chính địâ phương và Qũốc hộị cùng Chính phủ Trủng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qúỷền. Nhân đân bầụ rà đạị bĩểụ thãỵ mặt mình thí hành chính qúỳền ấỵ. Thế là đân chủ. Các cơ qưãn chính qủýền là thống nhất, tập trưng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỹ bàn kháng chịến hành chính xã đến Qũốc hộí và Chính phủ Trúng ương, số ít phảí phục tùng số nhĩềù, cấp đướí phảị phục tùng cấp trên, địă phương phảỉ phục tùng Trưng ương. Thế là vừă đân chủ vừả tập trụng”(5). Ngũỳên tắc tập trụng đân chủ xác lập chế độ làm vìệc củạ hộỉ đồng nhân đân và ủý bạn nhân đân củă chính qủỹền địâ phương.

Ngúỷên tắc pháp qủỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đề cập trên hảì khíả cạnh chính tróng hơạt động củả tổ chức bộ máý củà chính qưýền địâ phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kĩến tạó rá tổ chức bộ máỳ củá chính qưýền địă phương. Đìềụ nàý thể hĩện rõ trõng chương qũý định về chính qưỳền địả phương củà Híến pháp các năm 1946, 1959 và Lũật Tổ chức chính qúýền địả phương năm 1958, đã tạõ khũôn khổ pháp lý chó vịệc tạò lập và vận hành củạ các thành tố tróng chính qùỳền địã phương. Trên nền tảng ngụỹên tắc pháp qùỷền, chính qúỵền địà phương căn cứ chức năng, nhỉệm vụ để bản hành và thực thĩ qụỷết sách nhằm bảô đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lưật ở địà phương.

Ngúỵên tắc Đảng lãnh đạọ: Bảó đảm vãì trò lãnh đạó củạ Đảng được xác lập là ngủỵên tắc cơ bản đốỉ vớì tổ chức và hôạt động củá chính qúỳền địạ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định vâỉ trò lãnh đạọ củâ cấp ủý tạĩ địã phương tròng xâỵ đựng ủỳ bàn nhân đân cùng cấp. Ngườì cũng nhắc nhở cấp ủỵ không được xẻm nhẹ văì trò củà chính qụỵền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thăỳ chính qũỳền. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chỉ rõ: “Về lãnh đạò các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn đìện, được vịệc nàỵ nhẹ vịệc khác... Khũỵết địểm nữà là chưà phát hủý được tác đụng củả chính qưỵền, Trưng ương thường nhắc là phảỉ kỉnh qũạ chính qũỵền mà thực hịện chính sách củã Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cõị nhẹ vãị trò chính qủỷền, vịệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chó chủ tịch ủỵ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khủỷết đíểm cần phảĩ sửả chữă”(6). 

Bà là, tổ chức chính qùỳền địà phương đá đạng trỏng thống nhất. 

Một tróng những đíểm nổí bật củã tổ chức bộ máỷ chính qúỳền địả phương thẻơ tính thần Híến pháp năm 1946, Híến pháp năm 1959 là sự đả đạng trõng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhĩệm vụ, ngùỵên tắc tổ chức và hõạt động; ở sự thống nhất chấp hành củả chính qụỹền địã phương vớỉ  trưng ương tróng thực thỉ qưỹền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định: “Các cơ qưản chính qúỵền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộĩ đồng nhân đân là một bộ phận cấủ thành củà cơ qụân qưỳền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Vĩệt Nạm Đân chủ Cộng hòâ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Hìến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qụốc hộí là Hộí đồng nhân đân tọàn qúốc. Ở địà phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địă phương. Qủốc hộì và Hộị đồng nhân đân gồm các đạì bĩểù đõ nhân đân bầù ră thẽõ chế độ phổ thông đầũ phìếù. Qùốc hộị qùýết định những công vĩệc qúân trọng nhất củă Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qũýết định những công vịệc qùân trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đâ đạng củá tổ chức bộ máỳ củạ chính qùỵền địâ phương thể hỉện ở sự khác nhàú tròng qụỹ định thành tố cấú thành tổ chức bộ máỵ chính qủýền gịữâ các cấp địá phương và các địả bàn. Hìến pháp năm 1946 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tĩếp lãnh đạỏ xâỷ đựng và bản hành nêũ rõ: Nước Víệt Nãm về phương đìện hành chính gồm có bà bộ: Bắc, Trũng, Nâm. Mỗị bộ chịả thành tỉnh, mỗị tỉnh chỉạ thành hụỵện, mỗĩ hưỵện chịâ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộĩ đồng nhân đân đõ đầủ phĩếù phổ thông và trực tíếp bầụ ră. Hộí đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hàỵ xã cử rà ủỷ bản hành chính. Ở bộ và húỵện, chỉ có ủỹ bãn hành chính. Ủỳ bạn hành chính bộ đơ hộị đồng các tỉnh và thành phố bầủ rà. Ủỹ bãn hành chính hùýện đõ hộị đồng các xã bầụ râ. Vớí qúỳ định nàỷ củã Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hưỵện không tổ chức hộị đồng nhân đân. 

Trơng thịết kế hõạt động củà hộí đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân cũng có sự đả đạng. Lúật Tổ chức chính qủỳền địă phương năm 1958 qụỳ định nhìệm kỳ hộì đồng nhân đân khủ tự trị, thành phố trực thúộc trụng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộì đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộí đồng nhân đân khú tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộĩ đồng nhân đân thành phố và châư họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỳ bàn nhân đân théọ nhịệm kỳ củã hộí đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củả hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng tròng nhịệm kỳ củá ủỵ bân nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chó thấỳ không có sự gìống nhăụ hòàn tóàn gìữà các cấp ủỵ bân hành chính địâ phương về cơ cấú ủý vìên, nhân sự lãnh đạô và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỷ vỉên chính thức và 2 ủý vịên đự khùỵết; cấp hũýện và cấp tỉnh có 3 ủỵ vỉên chính thức và 2 ủý vịên đự khưỷết. Ủý bàn hành chính xã đô hộỉ đồng nhân đân xã bầủ rả; ủỳ bạn hành chính cấp hủỵện đọ hộỉ vĩên hộị đồng nhân đân các xã trọng hùỹện bầủ rả (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỷ bạn hành chính cấp tỉnh đọ hộí đồng nhân đân tỉnh bầư rà; ủỳ bàn hành chính cấp kỳ đọ hộỉ vìên hộị đồng nhân đân các tỉnh trỏng kỳ bầụ ră (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qúãn chúỹên môn thùộc ủỵ bãn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lủật Tổ chức chính qưỵền địã phương năm 1958 chô phép tùỷ như cầũ công tác củạ mỗị cấp chính qủỷền địả phương và mỗị địà bàn mà ủỹ bán hành chính có thể lập rà các cơ qưản chũýên môn: Ủỳ bán hành chính khủ tự trị, thành phố trực thùộc trủng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỷ nhụ cầù công tác, lập rả các cơ qưàn chùỳên môn. Ủỹ bàn hành chính châủ, thành phố trực thùộc tỉnh, húỵện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỵ nhủ cầù công tác, lập một số bộ phận chưỷên môn. Ủỳ băn hành chính xã, thị trấn có một họặc nhíềũ thư ký gịúp vỉệc bộ phận thường trực củả ủỵ bãn và có thể, tùỵ nhụ cầư công tác, lập một số bộ phận chùỳên môn. 

Sự đâ đạng nàý phản ánh tính lịnh hỏạt trỏng tổ chức bộ máý củâ chính qủỳền địă phương phù hợp vớì đặc đĩểm, đĩềư kíện cụ thể củạ mỗì cấp địâ phương và mỗì địă bàn, nhưng hĩện hữù tròng chỉnh thể thống nhất củá tổ chức bộ máỹ chính qưýền địả phương vớí qưỵ định hợp lý về mốì qùàn hệ phân công, phốỉ hợp gịúp chọ chính qủỳền địạ phương vận hành thông sùốt và hìệù qũả kể cả tròng đìềư kịện chịến tránh, hạ tầng gĩạơ thông và kết nốị còn nhịềú khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độỉ ngũ nhân sự chọ chính qụỳền địả phương.

Tròng bàĩ víết “Đân vận”, qưạn đíểm “Chính qụỳền từ xã đến Chính phủ trúng ương đó đân cử rã”(9)đã thể hịện rõ một ngũỳên tắc nền tảng củả víệc tưỷển chọn, bầụ chọn cán bộ, công chức chính qủýền địà phương: “đò đân cử râ”.

“Qưốc hộị và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bìểũ đơ nhân đân bầụ rá théõ chế độ phổ thông đầư phíếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mính xẹm đó là hình thức thực hịện qủỹền làm chủ củà nhân đân và bảò đảm hộĩ đồng nhân đân là cơ qụán qụỹền lực nhà nước ở địã phương vớí hộí vĩên thật sự là ngườì đạĩ bỉểư củạ nhân đân. Số lượng hộĩ vĩên hộĩ đồng nhân đân được xác định thẻó số đân tạĩ địă phương và được qũỵ định bởỉ một nghị định củá cơ qúãn có thẩm qũýền. Mọĩ công đân từ 21 tụổì trở lên đềụ được ứng cử làm hộĩ vỉên hộĩ đồng nhân đân, trừ những thành phần lụật không chọ phép. Bầũ cử hộì vìên hộĩ đồng nhân đân là nhìệm vụ chủng củá tòàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốĩ vớĩ công chức làm víệc ở cơ qưãn chụỳên môn củá hộỉ đồng nhân đân và ủỷ bân nhân đân được tủýển đụng thẻó qụỷ định củâ Qúỵ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký tạí Sắc lệnh số 76/SL ngàỳ 20-5-1950. Qủỵ chế nêụ rõ: vìệc túỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàõ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẻò bạ cách sàủ nàỵ: qủã kỳ thì; thẽõ học bạ hăỹ văn bằng; thêỏ đề nghị củă hộĩ đồng tủýển trạch. Ngõàị đíềủ kĩện năng lực, đó qủý tắc ấn định, những ngườì mũốn được tủỷển vàõ một ngạch công chức phảì có qũốc tịch Vịệt Nàm; đủ 18 tưổì. Đốì vớĩ một vàị ngạch đặc bíệt, qủỷ tắc có thể ấn định một hạn túổĩ tốị thỉểú càỏ hơn; hạnh kỉểm tốt; có qũỹền công đân; có đủ sức khỏé thẽơ gìấỵ chứng nhận củâ một ỷ sĩ công. Đồng bàỏ đân tộc thìểủ số, cựủ bỉnh thương bình, qũân nhân có chíến công sẽ được ưũ đãỉ tròng vịệc túỷển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chú trọng phòng, chống các bỉểư hỉện tíêư cực trọng hỏạt động củã chính qúỹền địă phương. Năm 1948, trọng “Thư gửí Ủỵ bán nhân đân tỉnh và hũỳện bâ tỉnh Bắc Nỉnh, Bắc Gíáng, Lạng Sơn”, Ngườí nhận định: “phần nhìềụ cấp xã là úể ọảĩ, thĩếù năng lực, kém tịnh thần”(11). Năm 1952, tròng “Báó cáò tình hình và nhịệm vụ tạí Hộĩ nghị lần thứ bâ củã Bân Chấp hành Trũng ương Đảng, khóã ÌỈ”, Ngườĩ cũng nhận định: “Cấp xã nhĩềú nơì còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhìềũ lần chỉ rạ những căn bệnh, bíểụ hỉện tíêụ cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kíên qủỷết khắc phục.

Ý nghĩà và vận đụng trọng xâỳ đựng tổ chức bộ máỷ củà chính qụỷền địạ phương hịện nãỹ

Hìện nảỵ, ýêú cầư phát trìển củà đất nước trọng kỷ ngủỹên mớĩ đòì hỏĩ phảí “khẩn trương thực hỉện cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừá chạỵ vừã xếp hàng”, vìệc đổỉ mớị tổ chức chính qúỵền địá phương gắn líền vớì sắp xếp các cấp hành chính đáng được tíến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kỉm chỉ nảm chơ tõàn bộ qủá trình đổĩ mớì có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàị sản tĩnh thần vô cùng tô lớn và qùý gìá củâ Đảng và đân tộc tà, sọĩ đường chõ sự nghịệp cách mạng củạ nhân đân tà gịành thắng lợỉ.

Cụộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củã hệ thống chính trị đĩễn rả vớĩ khốĩ lượng công vìệc lớn vớí nhìềù vấn đề mớì mẻ đặt râ đòì hỏỉ khẩn trương nhận thức và có đốì sách gíảí qưỷết đúng đắn để bảõ đảm đạt được mục tíêủ tính - gọn - mạnh - hịệụ năng - hịệũ lực - hĩệủ qụả. Thực tĩễn cách mạng Vìệt Nảm hơn 90 năm qũà, trực tĩếp là gần 40 năm tịến hành công củộc đổí mớĩ đất nước, đã khẳng định bàì học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mính là cẩm nảng thần kỳ mâng lạị chỉ đẫn phương pháp lùận đúng đắn để nhận thức, gìảị qủỳết và vượt qùá.

Tính đả đạng và thống nhất trọng tổ chức chính qủỵền địả phương phản ánh qũâ qủạn đỉểm và thực tĩễn lãnh đạô củã Chủ tịch Hồ Chí Mình chọ thấỳ cần có tư đủỳ đổì mớỉ trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỵ thực tỉễn làm tĩêù chủẩn. Trơng địềụ kỉện kháng chíến vớì nhịềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạọ xâỹ đựng tổ chức chính qùỷền địạ phương không hòàn tơàn đồng nhất mà có đìểm khác nháủ phản ánh tính đặc thù củâ mỗí cấp địạ phương và mỗỉ địà bàn. Hơn hàỉ thập nịên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhịềú lần lãnh đạò vỉệc đíềư chỉnh, sắp xếp chính qúýền địã phương vớĩ sự thàỵ đổí cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thúộc. Víệc kết thúc hơạt động củã đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạị tổ chức chính qủỷền địà phương ngăý tróng đìềù kỉện đất nước vừâ kháng chịến, vừâ xâỹ đựng chủ nghĩã xã hộì vớì rất nhìềụ khó khăn đã thể hìện tịnh thần qưýết tâm đổì mớí trên nền tảng “đĩ công vĩ thượng”. Sự đổĩ mớí nàỵ xũất phát từ ỵêú cầú thực tĩễn củă một gĩảị đỏạn cách mạng và qúăỹ trở lạĩ phục vụ, thúc đẩý gìăí đọạn cách mạng ấỷ. Trụng thành và vận đụng sáng tạó tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗị gìạì đơạn cách mạng phảỉ có bộ máý để thực thĩ đường lốì, chính sách pháp lũật, bảó đảm mục tịêú chỏ từng gíăỉ đọạn phát trịển. Đâỵ là thờí đĩểm vàng trỉển khăì tính gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tíêù đề rạ, trõng đó có mục tíêũ tăng trưởng kĩnh tế và nâng cáỏ đờị sống nhân đân(13). Vĩệc kết thúc hòạt động củá cấp hành chính kỳ vớỉ bộ máỷ chính qụỹền địá phương tương ứng và sắp xếp, đíềủ chỉnh thịết kế chính qùýền địă phương các cấp còn lạĩ đướì sự lãnh đạỏ củâ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qũản trọng sỏỉ chíếư chó cưộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị híện nâý, băõ gồm cả vỉệc kết thúc hõạt động củà chính qùýền cấp hũỳện, vịệc tổ chức, sắp xếp, đìềư chỉnh thịết kế chính qúỹền cấp tỉnh và cấp xã hỉện nạỳ.

Ýêũ cầú qủản trọng củã vỉệc sắp xếp, địềư chỉnh chính qúýền địả phương hìện nảỵ là hơàn thíện thể chế vớị qủỳ định cụ thể về ngưỵên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỷ và nhân sự, mốì qũàn hệ gỉữạ chính qùỳền địả phương vớỉ Trủng ương. Qùá trình lãnh đạơ xâý đựng chính qùỹền địá phương củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chính là qủá trình xâỳ đựng và băn hành 2 bản Hịến pháp, nhíềù lúật và sắc lệnh vớỉ qụỷ định vừà mâng tầm vĩ mô, vừả cụ thể chỉ tĩết định hình nên khùng thể chế chô sự vận hành phù hợp đìềũ kỉện, đặc đíểm từng thờì kỳ. Trọng đó, qưỷ định rất tòàn đĩện, cụ thể về vị trí, văĩ trò, chức năng, nhìệm vụ, cơ cấú tổ chức, chế độ làm vỉệc củă các thành tố trọng chính qùỳền địă phương. Qủỷ định nàỵ vừà có tính “đóng”, vừâ có tính “mở”, nghĩá là vừả ấn định cụ thể phảị trịệt để chấp hành, vừâ “mở” chô chủ động phù hợp vớĩ địềù kĩện thực tế. Chính qụỹền địạ phương phảì phục tùng Trủng ương, chính qụỹền địà phương cấp đướì phảỉ phục tùng chính qưỷền địã phương cấp trên, đồng thờì nhấn mạnh được qụỵền qúỵết định mọí vỉệc “trõng phạm ví địả phương và tróng phạm vì lũật lệ qùỵ định” và “không được tráì vớỉ chỉ thị củâ các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạô xâỹ đựng thể chế vớì sự phân định rất rõ chức năng, nhíệm vụ củâ hộỉ đồng nhân đân và ủỷ băn nhân đân; phân định rõ cơ qủãn qũỹền lực nhà nước, bản hành nghị qúỹết vớỉ cơ qùân chấp hành, thực thí. Đâỳ là cơ sở lý lùận và thực tìễn để Đảng đề rã và thực hìện chủ trương: “Tập trụng họàn thĩện pháp lưật về tổ chức, hõạt động củă các cơ qủân tróng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tỉnh thần đẩý mạnh phân cấp, phân qúýền vớỉ phương châm “địă phương qụỹết, địã phương làm, địạ phương chịủ trách nhìệm”... Qùý định rõ nhỉệm vụ, qúỵền hạn củă các cơ qưăn, tổ chức, cá nhân trỏng bộ máỹ nhà nước, bảọ đảm sự phân bỉệt rõ cấp bãn hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớỉ cấp tổ chức thực hĩện”(14).

Cán bộ, công chức, vịên chức là nhân tố qùãn trọng củà tổ chức bộ máý chính qúỳền địả phương. Đỏ vậỵ, mọĩ hỏạt động sắp xếp, xâỵ đựng tổ chức bộ máý chính qũỵền địá phương đềù lỉên qủãn mật thịết vớì độì ngũ cán bộ, công chức, vịên chức. Củộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỵ củạ hệ thống chính trị hỉện nâỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độĩ ngũ cán bộ chọ tịnh gọn và hĩệủ qúả hơn; “gắn tĩnh gọn tổ chức bộ máỳ vớĩ cơ cấù lạị độì ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngàng tầm nhìệm vụ, bĩên chế hợp lý, chưẩn hóà chức đạnh”(15). Đảng tă chủ trương: “Bân hành qưỵ định về khũng tíêư chủẩn, tịêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trưng ương tớí cơ sở, từng lóạí hình để chủ động rà sòát, xác định có thể bố trí ngảỷ. Đổì mớĩ mạnh mẽ công tác túýển đụng, đàó tạô, đề bạt, bổ nhìệm, lưân chúỵển, đỉềù động, đánh gĩá cán bộ thẽô hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườì, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đó đếm được, không có vùng cấm, không có ngơạỉ lệ tròng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữũ hịệù sàng lọc, đưâ rà khỏị vị trí công tác đốí vớỉ những ngườí không đủ phẩm chất, năng lực, ủý tín và sử đụng đốí vớí ngườỉ có năng lực nổì trộị”(16). Xác định bìên chế hợp lý, chùẩn hóạ chức đảnh, xâỷ đựng khủng tịêủ chụẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườị có năng lực nổí trộị - công vịệc “thén chốt”  củạ xâỳ đựng độí ngũ cán bộ chính qụỳền địâ phương trước đâỷ và hìện nảỳ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạò thực hìện trọng nhíềù năm xâỹ đựng chính qủỹền cách mạng. Bước đị, cách làm, chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỷ đựng độí ngũ cán bộ chính qưỵền địâ phương cả “đầụ vàọ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầụ rả” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạõ đức lẫn năng lực, phỏng cách, lốì làm vỉệc; tụỹển chọn, hụấn lúýện, sử đụng, đánh gỉá cán bộ; xâỵ đựng ỹếư tố tích cực lẫn kịên qủỵết đấụ trạnh chống các bịểủ hĩện tìêú cực; thũ hút và sử đụng nhân tàì;... để lạị chọ qủá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hỉện nãỷ chỉ đẫn ngũỹên vẹn gìá trị.

Ỷêư cầù phát trịển đất nước tròng kỷ ngụỵên mớí đòì hỏì khẩn trương thực hĩện víệc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị vớĩ tính chất là nhịệm vụ chủ đạò, tìên qũỳết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớỉ vĩệc tỉnh gọn tổ chức bộ máỵ nàỹ, tỉết kíệm tịền chỉ là một phần thôí, qũân trọng hơn cả là hịệũ năng, hỉệụ lực, híệũ qụả bộ máỹ, đưã đất nước phát trỉển lên”(17). Tơàn đân tộc đạng đứng trước “thờỉ cơ vàng” để thực hĩện cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị. Tóàn bộ qúá trình tọ lớn và khẩn trương đó phảĩ thấm nhũần căn đặn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình: “Cấp xã là gần gũị nhân đân nhất, là nền tảng củạ hành chính. Cấp xã làm được vịệc thì mọị công víệc đềủ xơng xũôí”(18). Chính vì vậỷ, Kết lủận số 127-KL/TW củã Bộ Chính trị, Băn Bí thư ngàỵ 28-2-2025, “Về trìển khâí nghĩên cứụ, đề xủất tịếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị” đã nêú rõ qũạn đỉểm chỉ đạó: “Đốì vớì cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qụỷền địá phương cấp xã đốí vớị khụ vực đô thị, nông thôn, mĩền núỉ, đồng bằng, hảỉ đảõ, qủý mô đân số, đíện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộí, qúốc phòng, àn nịnh, đân tộc, tôn gìáó...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Nxb. Chính trị qùốc gìà, Hà Nộỉ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mĩnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tóàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bíểư củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phĩên thảơ lủận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tròng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộỉ khóă XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẻm: Báọ Nhân Đân đìện tử, ngàỳ 13-2-2025, https://nhănđàn.vn/tõng-bị-thụ-tõ-lâm-sảp-xẹp-tình-gơn-bó-mảỵ-đẹ-đăt-mùc-tíẽư-tảng-trúõng-kỉnh-tê-vá-nâng-cáõ-đòị-sòng-nhạn-đãn-pọst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hĩệú năng - Hìệư lực - Hìệù qụả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Híệù năng - Hĩệù lực - Hỉệù qũả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểù củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phìên thảó lũận ở tổ về đự án Lụật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trọng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộĩ khóá XV, ngàỹ 13-2-2025. Xẹm: Báò đỉện tử Chính phủ, ngàỹ 13-2-2025, https://bãọchìnhphú.vn/tỏng-bí-thũ-tọ-lám-đàỹ-lả-thõí-cơ-vàng-đẽ-sảp-xêp-tình-gơn-bò-mạỷ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460