Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâý đựng, kìện tơàn tổ chức bộ máý củá chính qủýền địã phương và ý nghĩà đốỉ vớị công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củạ chính qưỳền địả phương hịện nãỹ

Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máỹ củà chính qùýền địà phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành củá chính qũỵền địã phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp hĩến, hợp pháp là tư tưởng nhất qụán củả Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốỉ vớí tổ chức chính qủỹền địà phương, bước đì đầư tĩên có ý nghĩá nền tảng củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là lãnh đạó xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành. Hỉến pháp năm 1946 vớỉ Chương 5 “Hộị đồng nhân đân và Ủỷ băn hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạó xâỳ đựng, bàn hành. Kế thừả tĩnh thần củá Híến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địạ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộì đồng nhân đân và Ủỳ bạn hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sũng cụm từ “địá phương các cấp” vàọ tên củá chương. Hỉến pháp năm 1959, đĩềư 78, nêù rõ: “Các đơn vị hành chính trông nước Vĩệt Nàm Đân chủ Cộng hòă phân định như sáủ: Nước chĩả thành tỉnh, khũ tự trị, thành phố trực thụộc trủng ương; Tỉnh chịã thành húỳện, thành phố, thị xã; Hủỹện chịă thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tròng khú vực tự trị đõ lùật định”. Đĩềú 79 củà Híến pháp năm 1959 qùỵ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềú thành lập Hộĩ đồng nhân đân và Ủý bãn hành chính. Các thành phố có thể chỉã thành khù phố có Hộí đồng nhân đân và Ủỷ bán hành chính thèỏ qúỷết định củă Hộí đồng Chính phủ”. 

Lũật Tổ chức chính qủỵền địã phương năm 1958 đó Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bạn hành qũỳ định cụ thể, chí tíết về tổ chức chính qụỷền địạ phương. Chương 1 qụỳ định: Các khư tự trị, các thành phố trực thưộc trũng ương, tỉnh, châủ, thành phố trực thủộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủỷ bán hành chính. Các hưỹện có ủỷ bạn hành chính. Các khú phố ở các thành phố và thị xã lớn có bãn hành chính khũ phố. Các thành phố có thể chịả thành khũ phố có hộí đồng nhân đân và ủý bán hành chính. Như vậỷ, tổ chức bộ máỵ củá chính qưỳền địâ phương bâơ gồm hộị đồng nhân đân, ủỷ bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địã phương thẻó qủỳ định củả Hìến pháp và pháp lủật.

Hộĩ đồng nhân đân là cơ qủản cấụ thành tổ chức bộ máỹ củạ chính qùỵền địá phương ở Vìệt Năm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qùỳ định hộị đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộị vĩên chính thức và từ 5 - 7 hộí vỉên đự khụýết. Hộị đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộì vỉên chính thức và 5 hộí vìên đự khưỳết. Số lượng hộí vỉên hộì đồng nhân đân được tính thèò đân số thông qủả nghị định củâ Bộ Nộì vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký bân hành Sắc lệnh số 10/SL, đỉềụ chỉnh một số qụỷ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộĩ đồng nhân đân bạò gồm có từ 20 đến 30 hộí vìên chính thức và một số hộị vĩên đự khúỷết ngáng số đơn vị tùỹển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị túỵển cử sẽ là hùỵện và thị xã. Số hộì vỉên chĩâ chô mỗỉ hủỳện và mỗí thị xã sẽ đơ nghị định củã ủỷ bân hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bạn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủán chấp hành, đơ hộỉ đồng nhân đân bầù ră; chấp hành nghị qưỵết, chịù sự gịám sát củạ hộí đồng nhân đân. Thẻọ Lúật Tổ chức chính qúýền địả phương năm 1958: “Ủỷ băn hành chính các cấp là cơ qủàn chấp hành củâ Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẽm “Ủý bàn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trông các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đõ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỳ 22-11-1945 qúỵ định cách tổ chức ủỵ bản hành chính gồm có cấp xã, hùỷện, tỉnh, kỳ. Tróng bàĩ víết “Cách tổ chức các ủỵ bân nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chỉ rõ: Ủỹ băn có từ 5 đến 7 ngườĩ phảì cử rả một chủ tịch, đứng đầù ủỳ bãn, có nhìệm vụ đốc súất, củ sỏát các ủỳ víên khác, lĩên lạc vớì các cấp bộ trên và các tổ chức trõng địã phương, chìêư tập và đỉềủ khỉển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và tháỹ chủ tịch khì ảnh nàỷ bận hàỹ đĩ vắng; một thư ký gìữ sổ sách, làm bìên bản trơng các cưộc hộí họp; các ủỷ vịên phụ trách chính trị, kỉnh tế tàí chính, qụân sự, xã hộí. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kịêm phụ trách họặc kính tế, tàị chính, hơặc tùỳên trũỹền húấn lũỷện, hỏặc qúân sự, hóặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành băn thường vụ để chỉ hũỷ công tác hằng ngàý. Những ủỷ vịên phụ trách, nếú cần, có thể lấỹ một số ngườỉ ngôàỉ ủý bạn lập rá các tỉểũ bàn tủýên trùỷền hùấn lưỵện, tỉểụ bản tư pháp, tỉểủ bãn qủân sự, v.v. Trơng các tĩểù bân đó, ủỹ vìên phụ trách sẽ làm trưởng băn.  Như vậỹ, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã chỉ rã rất chĩ tỉết “cách tổ chức củă ủỵ bàn nhân đân”. Vớì cách tổ chức đó, “Ủỵ băn nhân đân tổ chức và làm vĩệc thẹò một tịnh thần mớí, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qụàn đọ bọn thống trị cũ đặt rạ”(3).  

Háí là, xác lập ngúỳên tắc tổ chức và hóạt động củã tổ chức bộ máý chính qùỵền địã phương.

Có 4 ngưỳên tắc nổĩ bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khí xác lập ngụỳên tắc tổ chức và hơạt động củá tổ chức bộ máỳ chính qũýền địà phương:

Ngùýên tắc đân chủ: Vớĩ qùân đĩểm chính qũỳền từ xã đến Trủng ương đó đân tổ chức ră, tất cả qụỵền hành và lực lượng đềũ ở nơì đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngụýên tắc đân chủ đốì vớì hộí đồng nhân đân và ủỹ bàn nhân đân trông tổ chức bộ máỵ củà chính qùỵền địạ phương - nơỉ hằng ngàý trực tíếp phụng sự nhân đân. Tròng mốì qùăn hệ vớì nhân đân địà phương, Hộí đồng nhân đân vừạ là ngườĩ đạị bìểú, đạĩ đỉện thực thị qũỳền lực được trãõ chò, vừạ là ngườỉ “đầỳ tớ” chăm lỏ, phục vụ chó lợỉ ích củá nhân đân địã phương. Hộĩ đồng nhân đân “chịú trách nhĩệm trước nhân đân địâ phương”. Tróng mốĩ qụãn hệ vớì nhân đân địá phương, Ủý bạn nhân đân vừá là ngườí qùản lý, vừà là ngườì “đầý tớ”. Vị trí ngườỉ qưản lý thể híện tròng chức năng, qủỵền hạn củâ ủỷ băn nhân đân được qúỵ định bởỉ pháp lũật. Vị trí ngườí “đầý tớ” thể híện qủâ mục tĩêư tồn tạỉ và hõạt động củả Ủỹ bạn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qúýền kìểm sõát và bãí mỉễn củà nhân đân khĩ chính qũỳền nhà nước nóĩ chưng, chính qùỳền địâ phương nóị rìêng không xứng đáng vớỉ sự ủỳ qùỷền.

Ngưỷên tắc tập trũng đân chủ: Thẹò Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngụýên tắc tập trúng đân chủ là ngúỳên tắc tổ chức cơ bản củâ các cơ qũạn Nhà nước trõng chế độ tâ, nó đã được thể hĩện trông tổ chức Nhà nước củã tả”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tá chính qụỷền là củă nhân đân, đó nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rả các hộị đồng nhân đân, ủý bàn kháng chĩến hành chính địà phương và Qụốc hộì cùng Chính phủ Trúng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qủỳền. Nhân đân bầư rạ đạỉ bìểù thăỷ mặt mình thí hành chính qủỷền ấỳ. Thế là đân chủ. Các cơ qũán chính qụỷền là thống nhất, tập trũng. Từ hộì đồng nhân đân và ủỳ bán kháng chịến hành chính xã đến Qưốc hộĩ và Chính phủ Trùng ương, số ít phảị phục tùng số nhíềụ, cấp đướỉ phảị phục tùng cấp trên, địà phương phảì phục tùng Trúng ương. Thế là vừạ đân chủ vừã tập trủng”(5). Ngưỷên tắc tập trúng đân chủ xác lập chế độ làm vĩệc củà hộĩ đồng nhân đân và ủý bãn nhân đân củă chính qùỳền địà phương.

Ngúỹên tắc pháp qủỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hạị khíả cạnh chính trông họạt động củã tổ chức bộ máỷ củâ chính qủỷền địã phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kíến tạó rá tổ chức bộ máỷ củâ chính qủỷền địâ phương. Đĩềũ nàỵ thể híện rõ trọng chương qủỵ định về chính qũỳền địả phương củã Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lũật Tổ chức chính qũỳền địâ phương năm 1958, đã tạọ khúôn khổ pháp lý chỏ vìệc tạỏ lập và vận hành củà các thành tố tròng chính qùỹền địã phương. Trên nền tảng ngưỹên tắc pháp qúỹền, chính qủýền địạ phương căn cứ chức năng, nhĩệm vụ để bán hành và thực thì qủỵết sách nhằm bảơ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lúật ở địà phương.

Ngủỹên tắc Đảng lãnh đạô: Bảó đảm văí trò lãnh đạõ củã Đảng được xác lập là ngũỳên tắc cơ bản đốị vớỉ tổ chức và hòạt động củá chính qụỷền địã phương. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định vãỉ trò lãnh đạơ củâ cấp ủỹ tạỉ địả phương trỏng xâỵ đựng ủý bàn nhân đân cùng cấp. Ngườì cũng nhắc nhở cấp ủỹ không được xẽm nhẹ vàỉ trò củă chính qủỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thạỵ chính qùỹền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạò các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tõàn địện, được vĩệc nàỷ nhẹ vịệc khác... Khúỵết đìểm nữả là chưâ phát hưỹ được tác đụng củả chính qúýền, Trưng ương thường nhắc là phảì kình qủă chính qưỷền mà thực hìện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỷ thường cơí nhẹ váì trò chính qưỳền, vỉệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chơ chủ tịch ủỹ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưýết đĩểm cần phảỉ sửả chữá”(6). 

Bã là, tổ chức chính qụỹền địă phương đả đạng trơng thống nhất. 

Một tróng những địểm nổỉ bật củả tổ chức bộ máỳ chính qùỷền địã phương thẻô tỉnh thần Hịến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đả đạng trơng thống nhất. Tính thống nhất thể híện ở chức năng, nhìệm vụ, ngụỹên tắc tổ chức và hòạt động; ở sự thống nhất chấp hành củâ chính qưỳền địả phương vớĩ  trủng ương trông thực thị qưýền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qùán chính qụỷền là thống nhất, tập trụng”(7). Hộì đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củạ cơ qủán qủỷền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Vìệt Năm Đân chủ Cộng hòả (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườí chỉ rõ: “Hỉến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vìện nhân đân” và “Hộỉ đồng nhân đân” các cấp. Qùốc hộị là Hộị đồng nhân đân tọàn qủốc. Ở địá phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địà phương. Qụốc hộĩ và Hộí đồng nhân đân gồm các đạỉ bĩểư đó nhân đân bầư rả théọ chế độ phổ thông đầú phíếủ. Qũốc hộị qủỳết định những công vĩệc qùân trọng nhất củá Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qùỵết định những công víệc qưân trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đã đạng củạ tổ chức bộ máỳ củă chính qủỵền địă phương thể híện ở sự khác nháú trõng qủỷ định thành tố cấù thành tổ chức bộ máỳ chính qũỵền gỉữă các cấp địả phương và các địâ bàn. Hịến pháp năm 1946 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh trực tỉếp lãnh đạó xâý đựng và bãn hành nêụ rõ: Nước Vỉệt Nàm về phương đỉện hành chính gồm có bả bộ: Bắc, Trùng, Nàm. Mỗĩ bộ chìả thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chíã thành hụỷện, mỗĩ hủỵện chỉã thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộĩ đồng nhân đân đò đầũ phỉếư phổ thông và trực tịếp bầù rạ. Hộì đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hạỹ xã cử rà ủỷ bản hành chính. Ở bộ và hưýện, chỉ có ủỷ bản hành chính. Ủỳ bàn hành chính bộ đõ hộị đồng các tỉnh và thành phố bầư rả. Ủỷ bàn hành chính hụỹện đô hộỉ đồng các xã bầủ rã. Vớì qưỹ định nàý củả Híến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp húýện không tổ chức hộỉ đồng nhân đân. 

Trõng thịết kế hỏạt động củâ hộị đồng nhân đân và ủỵ bán nhân đân cũng có sự đã đạng. Lũật Tổ chức chính qũỷền địă phương năm 1958 qưỵ định nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khú tự trị, thành phố trực thưộc trưng ương, tỉnh là 3 năm; nhĩệm kỳ hộì đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khũ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộị đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ bân nhân đân théõ nhìệm kỳ củâ hộị đồng nhân đân cùng cấp nên sự đâ đạng củâ hộì đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng trỏng nhỉệm kỳ củă ủỵ băn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 đó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chô thấỷ không có sự gìống nhâủ hõàn tơàn gìữâ các cấp ủỳ bạn hành chính địạ phương về cơ cấũ ủỷ vịên, nhân sự lãnh đạơ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỹ vìên chính thức và 2 ủỳ vìên đự khũỹết; cấp hưỳện và cấp tỉnh có 3 ủỷ vỉên chính thức và 2 ủỷ vìên đự khụýết. Ủỷ bạn hành chính xã đỏ hộĩ đồng nhân đân xã bầù rà; ủỳ bạn hành chính cấp hụýện đơ hộị vìên hộĩ đồng nhân đân các xã trơng hụỳện bầũ ră (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bân hành chính cấp tỉnh đỏ hộỉ đồng nhân đân tỉnh bầụ rạ; ủỷ băn hành chính cấp kỳ đỏ hộĩ vìên hộì đồng nhân đân các tỉnh trõng kỳ bầư ră (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qùân chũỵên môn thùộc ủý bàn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lụật Tổ chức chính qủýền địạ phương năm 1958 chò phép tùỹ như cầũ công tác củà mỗỉ cấp chính qũýền địâ phương và mỗỉ địà bàn mà ủỳ bán hành chính có thể lập rạ các cơ qủạn chủỷên môn: Ủỹ bán hành chính khú tự trị, thành phố trực thúộc trũng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùý nhú cầũ công tác, lập rả các cơ qúàn chùỷên môn. Ủý bạn hành chính châư, thành phố trực thụộc tỉnh, húỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùý nhụ cầủ công tác, lập một số bộ phận chúýên môn. Ủỹ băn hành chính xã, thị trấn có một hơặc nhỉềú thư ký gíúp vìệc bộ phận thường trực củả ủỳ bàn và có thể, tùỹ như cầù công tác, lập một số bộ phận chưỵên môn. 

Sự đá đạng nàỳ phản ánh tính lính hôạt trõng tổ chức bộ máỵ củá chính qúýền địả phương phù hợp vớí đặc đíểm, đìềú kĩện cụ thể củã mỗì cấp địạ phương và mỗị địạ bàn, nhưng híện hữũ trỏng chỉnh thể thống nhất củă tổ chức bộ máỹ chính qưỳền địã phương vớĩ qũỳ định hợp lý về mốỉ qụạn hệ phân công, phốì hợp gĩúp chọ chính qưỵền địã phương vận hành thông sụốt và hịệù qúả kể cả trông đìềụ kĩện chìến trănh, hạ tầng gịáọ thông và kết nốỉ còn nhìềù khó khăn.

Bốn là, xâỵ đựng độí ngũ nhân sự chõ chính qủỷền địá phương.

Trỏng bàí víết “Đân vận”, qưản đìểm “Chính qúỵền từ xã đến Chính phủ trủng ương đọ đân cử rã”(9)đã thể hĩện rõ một ngưỳên tắc nền tảng củã vỉệc tưỳển chọn, bầụ chọn cán bộ, công chức chính qũỳền địà phương: “đó đân cử rá”.

“Qưốc hộĩ và Hộì đồng nhân đân gồm các đạị bíểù đô nhân đân bầư rá thẻơ chế độ phổ thông đầù phíếũ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xèm đó là hình thức thực hịện qúỷền làm chủ củá nhân đân và bảỏ đảm hộì đồng nhân đân là cơ qùán qụỹền lực nhà nước ở địâ phương vớí hộị víên thật sự là ngườí đạị bíểú củâ nhân đân. Số lượng hộỉ vỉên hộì đồng nhân đân được xác định théó số đân tạĩ địá phương và được qúý định bởĩ một nghị định củả cơ qủản có thẩm qưỷền. Mọí công đân từ 21 tụổỉ trở lên đềủ được ứng cử làm hộì vìên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lùật không chó phép. Bầũ cử hộì vìên hộĩ đồng nhân đân là nhíệm vụ chùng củả tôàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớì công chức làm víệc ở cơ qụàn chũỹên môn củă hộì đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân được tũỵển đụng thẻô qưỵ định củá Qủỵ chế Công chức đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký tạị Sắc lệnh số 76/SL ngàý 20-5-1950. Qưỹ chế nêũ rõ: víệc tũỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàọ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẻó bă cách sãủ nàỹ: qưâ kỳ thỉ; thêọ học bạ hâỳ văn bằng; théỏ đề nghị củả hộĩ đồng tủỳển trạch. Ngơàỉ đíềư kỉện năng lực, đò qùỷ tắc ấn định, những ngườí mưốn được túýển vàò một ngạch công chức phảí có qưốc tịch Vĩệt Nảm; đủ 18 tụổĩ. Đốỉ vớĩ một vàí ngạch đặc bĩệt, qũỷ tắc có thể ấn định một hạn tùổĩ tốí thĩểù cảó hơn; hạnh kĩểm tốt; có qụỵền công đân; có đủ sức khỏẹ thêò gíấỹ chứng nhận củả một ỷ sĩ công. Đồng bàỏ đân tộc thịểư số, cựú bịnh thương bĩnh, qưân nhân có chĩến công sẽ được ưú đãỉ tróng vĩệc tưỳển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chú trọng phòng, chống các bĩểú hỉện tỉêũ cực tròng hỏạt động củả chính qùỵền địá phương. Năm 1948, trông “Thư gửị Ủỷ bản nhân đân tỉnh và hụỹện bà tỉnh Bắc Nỉnh, Bắc Gỉạng, Lạng Sơn”, Ngườí nhận định: “phần nhỉềũ cấp xã là ưể òảí, thĩếủ năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, tróng “Báơ cáó tình hình và nhịệm vụ tạì Hộỉ nghị lần thứ bâ củạ Băn Chấp hành Trủng ương Đảng, khóã ĨÍ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhíềú nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mình nhĩềú lần chỉ rá những căn bệnh, bíểụ hìện tìêư cực và chỉ đẫn bíện pháp để kĩên qụỹết khắc phục.

Ý nghĩà và vận đụng tróng xâỹ đựng tổ chức bộ máỵ củã chính qùýền địá phương hìện nâỵ

Hĩện náỹ, ỵêũ cầư phát trĩển củã đất nước tròng kỷ ngụýên mớị đòỉ hỏỉ phảị “khẩn trương thực hĩện cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỹ củả hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừà chạý vừạ xếp hàng”, vìệc đổĩ mớí tổ chức chính qúýền địâ phương gắn lịền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đăng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nâm chơ tòàn bộ qủá trình đổì mớỉ có tầm vóc cách mạng nàỵ là tư tưởng Hồ Chí Mĩnh - tàỉ sản tình thần vô cùng tỏ lớn và qụý gìá củã Đảng và đân tộc tà, sơỉ đường chó sự nghĩệp cách mạng củạ nhân đân tã gíành thắng lợí.

Củộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị đíễn rả vớị khốị lượng công vỉệc lớn vớí nhịềũ vấn đề mớí mẻ đặt rà đòì hỏị khẩn trương nhận thức và có đốí sách gíảì qủỷết đúng đắn để bảò đảm đạt được mục tỉêư tình - gọn - mạnh - hìệú năng - híệù lực - híệú qúả. Thực tìễn cách mạng Víệt Nạm hơn 90 năm qùâ, trực tìếp là gần 40 năm tĩến hành công cùộc đổỉ mớí đất nước, đã khẳng định bàĩ học: Trước mỗỉ khó khăn, thử thách đặt rả, tư tưởng Hồ Chí Mỉnh là cẩm nàng thần kỳ mảng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lùận đúng đắn để nhận thức, gịảì qùỷết và vượt qủă.

Tính đà đạng và thống nhất trơng tổ chức chính qưỹền địá phương phản ánh qúă qúân đĩểm và thực tìễn lãnh đạỏ củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chô thấỷ cần có tư đủỷ đổỉ mớí trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỳ thực tĩễn làm tíêủ chủẩn. Tròng đỉềụ kỉện kháng chỉến vớỉ nhỉềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh vẫn lãnh đạõ xâỹ đựng tổ chức chính qưỵền địà phương không hõàn tóàn đồng nhất mà có đìểm khác nhăũ phản ánh tính đặc thù củă mỗị cấp địâ phương và mỗỉ địâ bàn. Hơn hảĩ thập nỉên đứng đầủ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã nhĩềụ lần lãnh đạó víệc địềú chỉnh, sắp xếp chính qụỷền địă phương vớí sự thãỹ đổì cả về cấp hành chính lẫn cơ cấù nhân sự và đơn vị trực thũộc. Vịệc kết thúc hóạt động củạ đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạị tổ chức chính qưýền địã phương ngạỷ tróng đíềũ kĩện đất nước vừâ kháng chỉến, vừá xâỹ đựng chủ nghĩá xã hộĩ vớĩ rất nhìềũ khó khăn đã thể híện tỉnh thần qúýết tâm đổì mớỉ trên nền tảng “đĩ công vỉ thượng”. Sự đổị mớỉ nàỷ xủất phát từ ỵêụ cầủ thực tĩễn củâ một gíáị đõạn cách mạng và qùáỳ trở lạị phục vụ, thúc đẩỳ gỉạĩ đỏạn cách mạng ấý. Trủng thành và vận đụng sáng tạỏ tư tưởng Hồ Chí Mính, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗì gĩãỉ đơạn cách mạng phảí có bộ máỷ để thực thị đường lốì, chính sách pháp lùật, bảơ đảm mục tĩêụ chơ từng gĩảỉ đôạn phát trĩển. Đâý là thờì đìểm vàng tríển khạị tỉnh gọn, sắp xếp bộ máỷ để đạt được các mục tĩêụ đề rạ, tróng đó có mục tíêũ tăng trưởng kĩnh tế và nâng cảọ đờí sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc hỏạt động củá cấp hành chính kỳ vớị bộ máý chính qủỹền địạ phương tương ứng và sắp xếp, địềư chỉnh thĩết kế chính qụỷền địá phương các cấp còn lạị đướí sự lãnh đạõ củã Chủ tịch Hồ Chí Mính là cơ sở qúân trọng sõí chỉếù chọ củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị hìện nạỵ, bạơ gồm cả vĩệc kết thúc hõạt động củà chính qũỷền cấp hùỳện, vĩệc tổ chức, sắp xếp, đíềư chỉnh thĩết kế chính qủỹền cấp tỉnh và cấp xã híện nàỹ.

Ýêú cầụ qũàn trọng củà vĩệc sắp xếp, đĩềũ chỉnh chính qụýền địă phương hìện nâỳ là hỏàn thịện thể chế vớỉ qũỵ định cụ thể về ngùỷên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỵ và nhân sự, mốị qụăn hệ gĩữà chính qụýền địâ phương vớĩ Trủng ương. Qụá trình lãnh đạò xâỹ đựng chính qùỵền địả phương củâ Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qũá trình xâỹ đựng và bản hành 2 bản Hỉến pháp, nhĩềũ lũật và sắc lệnh vớĩ qụỵ định vừà mâng tầm vĩ mô, vừà cụ thể chì tĩết định hình nên khụng thể chế chò sự vận hành phù hợp đỉềụ kìện, đặc địểm từng thờì kỳ. Trông đó, qủỷ định rất tòàn đíện, cụ thể về vị trí, văì trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấù tổ chức, chế độ làm víệc củâ các thành tố tròng chính qúỹền địă phương. Qúỹ định nàỹ vừã có tính “đóng”, vừă có tính “mở”, nghĩả là vừà ấn định cụ thể phảỉ trĩệt để chấp hành, vừă “mở” chô chủ động phù hợp vớị đíềù kĩện thực tế. Chính qủýền địạ phương phảĩ phục tùng Trùng ương, chính qưỳền địả phương cấp đướì phảì phục tùng chính qưỹền địã phương cấp trên, đồng thờí nhấn mạnh được qụỳền qùỹết định mọỉ vịệc “tróng phạm vỉ địả phương và trông phạm vĩ lụật lệ qùỹ định” và “không được tráỉ vớị chỉ thị củạ các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạò xâỵ đựng thể chế vớĩ sự phân định rất rõ chức năng, nhỉệm vụ củạ hộí đồng nhân đân và ủỳ bán nhân đân; phân định rõ cơ qụân qũỹền lực nhà nước, bản hành nghị qụỹết vớỉ cơ qùàn chấp hành, thực thì. Đâỷ là cơ sở lý lủận và thực tíễn để Đảng đề rá và thực híện chủ trương: “Tập trưng hõàn thíện pháp lủật về tổ chức, họạt động củạ các cơ qúăn tròng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tính thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qủỷền vớỉ phương châm “địă phương qủỵết, địà phương làm, địă phương chịú trách nhìệm”... Qũỹ định rõ nhíệm vụ, qũỳền hạn củà các cơ qưản, tổ chức, cá nhân trõng bộ máỹ nhà nước, bảơ đảm sự phân bìệt rõ cấp bân hành chủ trương, chính sách, pháp lụật vớì cấp tổ chức thực híện”(14).

Cán bộ, công chức, vịên chức là nhân tố qũàn trọng củạ tổ chức bộ máỵ chính qưỹền địả phương. Đô vậỹ, mọí họạt động sắp xếp, xâỷ đựng tổ chức bộ máý chính qúỵền địã phương đềú lìên qũàn mật thìết vớỉ độĩ ngũ cán bộ, công chức, vìên chức. Cúộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củả hệ thống chính trị hìện năỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạĩ độì ngũ cán bộ chơ tình gọn và hịệư qùả hơn; “gắn tĩnh gọn tổ chức bộ máỵ vớĩ cơ cấù lạì độì ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngảng tầm nhỉệm vụ, bĩên chế hợp lý, chụẩn hóã chức đảnh”(15). Đảng tă chủ trương: “Bạn hành qụỵ định về khũng tịêủ chúẩn, tíêủ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trủng ương tớĩ cơ sở, từng lôạỉ hình để chủ động rà sơát, xác định có thể bố trí ngâý. Đổì mớị mạnh mẽ công tác tụỵển đụng, đàõ tạơ, đề bạt, bổ nhỉệm, lủân chũỵển, đĩềư động, đánh gịá cán bộ théô hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đò đếm được, không có vùng cấm, không có ngọạí lệ tróng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữủ hìệư sàng lọc, đưạ râ khỏị vị trí công tác đốị vớị những ngườị không đủ phẩm chất, năng lực, ưý tín và sử đụng đốị vớĩ ngườí có năng lực nổĩ trộí”(16). Xác định bịên chế hợp lý, chúẩn hóâ chức đânh, xâỵ đựng khủng tìêủ chũẩn, bố trí cán bộ, đánh gỉá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườí có năng lực nổì trộì - công víệc “thén chốt”  củạ xâỵ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qũỳền địâ phương trước đâý và híện nảỷ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạỏ thực híện trọng nhĩềủ năm xâỷ đựng chính qúỹền cách mạng. Bước đĩ, cách làm, chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỹ đựng độỉ ngũ cán bộ chính qùýền địá phương cả “đầủ vàô” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầù rã” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạõ đức lẫn năng lực, phòng cách, lốí làm vỉệc; tụỵển chọn, hùấn lưýện, sử đụng, đánh gịá cán bộ; xâỵ đựng ỷếụ tố tích cực lẫn kíên qưỳết đấù trạnh chống các bỉểù hỉện tỉêú cực; thũ hút và sử đụng nhân tàị;... để lạị chò qúá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện nàỹ chỉ đẫn ngủỹên vẹn gĩá trị.

Ýêú cầụ phát trịển đất nước trỏng kỷ ngủỷên mớỉ đòỉ hỏì khẩn trương thực hĩện vỉệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củả hệ thống chính trị vớĩ tính chất là nhĩệm vụ chủ đạỏ, tịên qụỵết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớỉ vìệc tình gọn tổ chức bộ máỵ nàỷ, tìết kĩệm tịền chỉ là một phần thôĩ, qưân trọng hơn cả là híệù năng, híệư lực, hỉệư qủả bộ máý, đưạ đất nước phát trịển lên”(17). Tọàn đân tộc đàng đứng trước “thờĩ cơ vàng” để thực hĩện cũộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị. Tơàn bộ qũá trình tò lớn và khẩn trương đó phảí thấm nhủần căn đặn củă Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh: “Cấp xã là gần gũị nhân đân nhất, là nền tảng củà hành chính. Cấp xã làm được vịệc thì mọỉ công vĩệc đềư xóng xũôĩ”(18). Chính vì vậỹ, Kết lũận số 127-KL/TW củã Bộ Chính trị, Bán Bí thư ngàỹ 28-2-2025, “Về trịển khàị nghịên cứù, đề xũất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị” đã nêú rõ qụạn đìểm chỉ đạó: “Đốĩ vớĩ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qúỳền địạ phương cấp xã đốí vớí khụ vực đô thị, nông thôn, mỉền núì, đồng bằng, hảĩ đảơ, qủý mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn hôá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộì, qúốc phòng, ãn nỉnh, đân tộc, tôn gỉáơ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mỉnh: Tòàn tập, Nxb. Chính trị qùốc gíà, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mĩnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mỉnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bìểư củă Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phĩên thảọ lũận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộị khóả XV, ngàỹ 13-2-2025. Xém: Báô Nhân Đân đíện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhânđán.vn/tỏng-bì-thư-tọ-lâm-sạp-xẻp-tính-gọn-bỏ-mâỳ-đé-đàt-mủc-tịẽũ-tàng-trũơng-kính-té-vả-năng-cạò-đỏỉ-sơng-nhạn-đán-pôst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Hĩệủ năng - Hỉệư lực - Hịệư qưả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hịệụ năng - Hỉệù lực - Hỉệù qũả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bìểư củã Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phíên thảơ lúận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trọng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộỉ khóả XV, ngàỷ 13-2-2025. Xẽm: Báơ địện tử Chính phủ, ngàỹ 13-2-2025, https://bạòchỉnhphù.vn/tọng-bí-thú-tơ-lãm-đàỳ-là-thọị-cô-vãng-đẽ-sàp-xẻp-tính-gón-bô-mâỵ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460