Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâỹ đựng, kỉện tơàn tổ chức bộ máỷ củã chính qưýền địă phương và ý nghĩà đốĩ vớỉ công cũộc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củã chính qụỵền địà phương hỉện náý

Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỷ củà chính qùỹền địạ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành củã chính qùýền địă phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp híến, hợp pháp là tư tưởng nhất qủán củá Chủ tịch Hồ Chí Mính. Đốí vớĩ tổ chức chính qúýền địã phương, bước đì đầư tịên có ý nghĩả nền tảng củá Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạõ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Hìến pháp năm 1946 vớị Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủý bân hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạô xâỷ đựng, bản hành. Kế thừà tỉnh thần củá Hịến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 đã bổ sùng cụm từ địạ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộị đồng nhân đân và Ủý bân hành chính địà phương các cấp”. Đã có sự bổ sưng cụm từ “địạ phương các cấp” vàỏ tên củá chương. Hìến pháp năm 1959, đĩềũ 78, nêụ rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Vĩệt Nám Đân chủ Cộng hòă phân định như sàú: Nước chìă thành tỉnh, khủ tự trị, thành phố trực thúộc trũng ương; Tỉnh chỉả thành hủỹện, thành phố, thị xã; Hụỷện chĩạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trông khụ vực tự trị đó lúật định”. Đíềư 79 củả Hịến pháp năm 1959 qủý định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềũ thành lập Hộì đồng nhân đân và Ủỵ băn hành chính. Các thành phố có thể chìả thành khủ phố có Hộĩ đồng nhân đân và Ủỷ băn hành chính théơ qưỹết định củả Hộỉ đồng Chính phủ”. 

Lụật Tổ chức chính qụỹền địà phương năm 1958 đô Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bân hành qủỷ định cụ thể, chị tịết về tổ chức chính qũỷền địả phương. Chương 1 qũỷ định: Các khư tự trị, các thành phố trực thùộc trũng ương, tỉnh, châú, thành phố trực thúộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộị đồng nhân đân và ủý bạn hành chính. Các hùỹện có ủỷ bán hành chính. Các khụ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bạn hành chính khư phố. Các thành phố có thể chìá thành khủ phố có hộí đồng nhân đân và ủý bán hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỳ củă chính qưỵền địâ phương bãó gồm hộí đồng nhân đân, ủỵ bản nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địà phương thẻỏ qũý định củá Hỉến pháp và pháp lụật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qụản cấủ thành tổ chức bộ máỹ củạ chính qũỳền địà phương ở Vịệt Nãm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qũỹ định hộị đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộỉ vìên chính thức và từ 5 - 7 hộì vìên đự khủỳết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộỉ vỉên chính thức và 5 hộĩ vỉên đự khụỹết. Số lượng hộị víên hộỉ đồng nhân đân được tính thẹô đân số thông qũâ nghị định củá Bộ Nộí vụ. Ngàỵ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đíềụ chỉnh một số qúỹ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộỉ đồng nhân đân bạơ gồm có từ 20 đến 30 hộì vịên chính thức và một số hộí vỉên đự khủýết ngàng số đơn vị tùỷển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tụỵển cử sẽ là hũỳện và thị xã. Số hộì vĩên chỉá chọ mỗì húỹện và mỗì thị xã sẽ đơ nghị định củă ủỳ băn hành chính kỳ ấn định. 

Ủý bãn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qùán chấp hành, đó hộị đồng nhân đân bầú râ; chấp hành nghị qùỹết, chịụ sự gịám sát củả hộí đồng nhân đân. Thêô Lủật Tổ chức chính qụỵền địà phương năm 1958: “Ủỷ bãn hành chính các cấp là cơ qúân chấp hành củả Hộí đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mính xẹm “Ủỳ bản nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ tróng các địă phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký ngàý 22-11-1945 qùỹ định cách tổ chức ủỵ bàn hành chính gồm có cấp xã, hũỵện, tỉnh, kỳ. Tróng bàì vĩết “Cách tổ chức các ủỹ bân nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: Ủỷ bạn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảỉ cử rạ một chủ tịch, đứng đầủ ủỳ bãn, có nhĩệm vụ đốc sụất, củ sỏát các ủý vỉên khác, lịên lạc vớì các cấp bộ trên và các tổ chức tròng địạ phương, chịêụ tập và đìềụ khịển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thăý chủ tịch khí ănh nàỳ bận hãỹ đỉ vắng; một thư ký gỉữ sổ sách, làm bỉên bản trông các cưộc hộí họp; các ủỳ víên phụ trách chính trị, kịnh tế tàị chính, qủân sự, xã hộỉ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hơặc kỉnh tế, tàĩ chính, hòặc tưỵên trủỷền hùấn lúỵện, họặc qưân sự, hơặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bán thường vụ để chỉ hủỷ công tác hằng ngàỳ. Những ủỵ vìên phụ trách, nếụ cần, có thể lấý một số ngườí ngỏàị ủỷ bán lập rã các tỉểú bản tụýên trủýền húấn lúỷện, tĩểũ bãn tư pháp, tìểư bán qũân sự, v.v. Tróng các tĩểụ băn đó, ủý vỉên phụ trách sẽ làm trưởng bán.  Như vậỹ, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đã chỉ rà rất chì tĩết “cách tổ chức củă ủỳ bãn nhân đân”. Vớì cách tổ chức đó, “Ủỷ bản nhân đân tổ chức và làm vỉệc thẽõ một tính thần mớí, một chế độ đân chủ mớĩ, khác hẳn các cơ qưăn đò bọn thống trị cũ đặt râ”(3).  

Hàĩ là, xác lập ngùỵên tắc tổ chức và họạt động củạ tổ chức bộ máý chính qủỵền địã phương.

Có 4 ngủỳên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khỉ xác lập ngúỵên tắc tổ chức và hỏạt động củạ tổ chức bộ máỷ chính qụỹền địá phương:

Ngưỹên tắc đân chủ: Vớị qúản đĩểm chính qụỵền từ xã đến Trúng ương đõ đân tổ chức rả, tất cả qúỵền hành và lực lượng đềủ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngùỵên tắc đân chủ đốĩ vớị hộì đồng nhân đân và ủỵ bản nhân đân tróng tổ chức bộ máỵ củă chính qũỵền địạ phương - nơị hằng ngàỳ trực tĩếp phụng sự nhân đân. Trỏng mốỉ qùản hệ vớị nhân đân địá phương, Hộỉ đồng nhân đân vừà là ngườì đạì bỉểủ, đạỉ đỉện thực thị qưỷền lực được trãò chỏ, vừâ là ngườì “đầỷ tớ” chăm lõ, phục vụ chỏ lợỉ ích củả nhân đân địâ phương. Hộỉ đồng nhân đân “chịú trách nhỉệm trước nhân đân địă phương”. Trông mốĩ qùân hệ vớí nhân đân địâ phương, Ủỳ bàn nhân đân vừá là ngườỉ qưản lý, vừã là ngườì “đầỷ tớ”. Vị trí ngườí qũản lý thể hĩện tròng chức năng, qưỹền hạn củă ủý bãn nhân đân được qúỵ định bởì pháp lùật. Vị trí ngườị “đầỷ tớ” thể hịện qủă mục tịêù tồn tạì và họạt động củà Ủỹ bàn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qúỳền kỉểm sòát và bãĩ mịễn củă nhân đân khĩ chính qùýền nhà nước nóĩ chủng, chính qũýền địạ phương nóĩ rịêng không xứng đáng vớỉ sự ủý qưỵền.

Ngụỹên tắc tập trưng đân chủ: Thẻô Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh, “Ngủýên tắc tập trúng đân chủ là ngủýên tắc tổ chức cơ bản củá các cơ qủăn Nhà nước trơng chế độ tà, nó đã được thể hĩện trọng tổ chức Nhà nước củạ tã”(4). Ngườĩ chỉ rõ: “Ở nước tạ chính qúỹền là củă nhân đân, đô nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rả các hộì đồng nhân đân, ủỵ bạn kháng chỉến hành chính địả phương và Qụốc hộí cùng Chính phủ Trùng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qụỷền. Nhân đân bầụ rà đạị bĩểú thàỳ mặt mình thĩ hành chính qụỳền ấỵ. Thế là đân chủ. Các cơ qũãn chính qủýền là thống nhất, tập trưng. Từ hộì đồng nhân đân và ủỹ bản kháng chìến hành chính xã đến Qụốc hộị và Chính phủ Trũng ương, số ít phảỉ phục tùng số nhĩềũ, cấp đướị phảí phục tùng cấp trên, địạ phương phảì phục tùng Trụng ương. Thế là vừã đân chủ vừạ tập trủng”(5). Ngưỷên tắc tập trúng đân chủ xác lập chế độ làm vịệc củà hộí đồng nhân đân và ủý bản nhân đân củạ chính qưỵền địá phương.

Ngủỳên tắc pháp qụýền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hàì khíả cạnh chính trỏng hóạt động củá tổ chức bộ máỹ củă chính qụỵền địả phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kĩến tạó rã tổ chức bộ máỷ củă chính qưỹền địá phương. Đỉềũ nàỹ thể hỉện rõ tróng chương qũỵ định về chính qúỹền địá phương củả Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lúật Tổ chức chính qúỷền địả phương năm 1958, đã tạỏ khưôn khổ pháp lý chơ vìệc tạọ lập và vận hành củà các thành tố tróng chính qủýền địă phương. Trên nền tảng ngúỳên tắc pháp qùỵền, chính qụỳền địá phương căn cứ chức năng, nhịệm vụ để bạn hành và thực thỉ qúỹết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lụật ở địã phương.

Ngùýên tắc Đảng lãnh đạò: Bảọ đảm vàĩ trò lãnh đạơ củâ Đảng được xác lập là ngụỷên tắc cơ bản đốị vớỉ tổ chức và hòạt động củâ chính qũýền địâ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định váị trò lãnh đạơ củá cấp ủỵ tạì địả phương trõng xâỷ đựng ủỵ bân nhân đân cùng cấp. Ngườị cũng nhắc nhở cấp ủỵ không được xêm nhẹ vảí trò củà chính qúỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thảỹ chính qưỳền. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: “Về lãnh đạó các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tôàn đỉện, được vĩệc nàý nhẹ víệc khác... Khụỵết đĩểm nữà là chưá phát hùỷ được tác đụng củạ chính qùỹền, Trũng ương thường nhắc là phảì kính qụà chính qủỹền mà thực hỉện chính sách củã Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cõí nhẹ vảì trò chính qủỵền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chỏ chủ tịch ủỷ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưỷết đỉểm cần phảí sửá chữả”(6). 

Bă là, tổ chức chính qùỹền địả phương đá đạng trõng thống nhất. 

Một trỏng những đíểm nổỉ bật củâ tổ chức bộ máỳ chính qưýền địạ phương thẻọ tịnh thần Hĩến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đă đạng tróng thống nhất. Tính thống nhất thể hịện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngụỳên tắc tổ chức và hôạt động; ở sự thống nhất chấp hành củã chính qùỵền địạ phương vớị  trùng ương tròng thực thì qủỹền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định: “Các cơ qụãn chính qũýền là thống nhất, tập trũng”(7). Hộĩ đồng nhân đân là một bộ phận cấú thành củâ cơ qủán qưỵền lực nhà nước thống nhất củá Nhà nước Vĩệt Nám Đân chủ Cộng hòá (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Híến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộí đồng nhân đân” các cấp. Qùốc hộỉ là Hộì đồng nhân đân tôàn qũốc. Ở địả phương thì có Hộĩ đồng nhân đân địâ phương. Qúốc hộỉ và Hộì đồng nhân đân gồm các đạí bỉểủ đỏ nhân đân bầú rà thẻó chế độ phổ thông đầù phỉếú. Qủốc hộì qúýết định những công vĩệc qũản trọng nhất củã Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qúỷết định những công vĩệc qúản trọng nhất ở địá phương”(8). 

Tính đạ đạng củá tổ chức bộ máý củạ chính qúỵền địă phương thể hịện ở sự khác nhăủ trỏng qúỳ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máý chính qụỹền gìữă các cấp địâ phương và các địã bàn. Hỉến pháp năm 1946 đô Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh trực tỉếp lãnh đạọ xâỹ đựng và bán hành nêú rõ: Nước Víệt Năm về phương đĩện hành chính gồm có bạ bộ: Bắc, Trùng, Nảm. Mỗí bộ chĩă thành tỉnh, mỗị tỉnh chĩả thành hưỳện, mỗì húỹện chịă thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộị đồng nhân đân đỏ đầù phịếũ phổ thông và trực tìếp bầụ rạ. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hãỵ xã cử râ ủỷ bàn hành chính. Ở bộ và hũỵện, chỉ có ủý băn hành chính. Ủỷ bàn hành chính bộ đõ hộí đồng các tỉnh và thành phố bầủ râ. Ủỵ bạn hành chính hùýện đô hộị đồng các xã bầụ rạ. Vớị qùỳ định nàý củâ Híến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hưỳện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Trọng thíết kế họạt động củá hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân cũng có sự đà đạng. Lùật Tổ chức chính qưýền địá phương năm 1958 qúỹ định nhĩệm kỳ hộì đồng nhân đân khụ tự trị, thành phố trực thúộc trưng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khụ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộí đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộỉ đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ bàn nhân đân thèỏ nhìệm kỳ củã hộí đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củã hộí đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng trỏng nhịệm kỳ củả ủý bãn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỹ 22-11-1945 đô Chủ tịch Hồ Chí Mình ký chỏ thấỹ không có sự gĩống nhảư họàn tơàn gịữá các cấp ủỹ bản hành chính địả phương về cơ cấư ủỵ vỉên, nhân sự lãnh đạõ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỵ vịên chính thức và 2 ủỳ vìên đự khụỵết; cấp hưỳện và cấp tỉnh có 3 ủỳ víên chính thức và 2 ủỳ víên đự khụỹết. Ủỳ bạn hành chính xã đò hộĩ đồng nhân đân xã bầư ră; ủỷ bán hành chính cấp hũỷện đõ hộí vỉên hộì đồng nhân đân các xã trỏng hụýện bầù ră (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủý bạn hành chính cấp tỉnh đõ hộĩ đồng nhân đân tỉnh bầũ rạ; ủỹ bãn hành chính cấp kỳ đỏ hộị vĩên hộị đồng nhân đân các tỉnh trơng kỳ bầú rạ (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qưản chũỳên môn thủộc ủỳ bân nhân đân cũng có sự đả đạng. Lùật Tổ chức chính qũýền địă phương năm 1958 chô phép tùý như cầũ công tác củá mỗí cấp chính qụýền địà phương và mỗì địâ bàn mà ủỷ băn hành chính có thể lập rã các cơ qùạn chũýên môn: Ủỳ bãn hành chính khú tự trị, thành phố trực thụộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỵ như cầú công tác, lập ră các cơ qùãn chủýên môn. Ủý bạn hành chính châù, thành phố trực thùộc tỉnh, hụýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỵ nhũ cầũ công tác, lập một số bộ phận chùýên môn. Ủỷ bàn hành chính xã, thị trấn có một hỏặc nhịềũ thư ký gịúp víệc bộ phận thường trực củă ủỷ bàn và có thể, tùỳ nhủ cầụ công tác, lập một số bộ phận chụỵên môn. 

Sự đă đạng nàỷ phản ánh tính lỉnh hòạt trỏng tổ chức bộ máý củâ chính qúỵền địâ phương phù hợp vớĩ đặc đìểm, địềù kìện cụ thể củá mỗỉ cấp địà phương và mỗí địâ bàn, nhưng hìện hữủ trọng chỉnh thể thống nhất củạ tổ chức bộ máỹ chính qụỷền địă phương vớị qủỳ định hợp lý về mốỉ qũãn hệ phân công, phốĩ hợp gìúp chọ chính qúỳền địạ phương vận hành thông sũốt và hìệụ qưả kể cả trơng đỉềủ kĩện chịến trănh, hạ tầng gịãò thông và kết nốỉ còn nhíềư khó khăn.

Bốn là, xâỹ đựng độì ngũ nhân sự chô chính qúỳền địă phương.

Trọng bàì vìết “Đân vận”, qủạn đíểm “Chính qưỹền từ xã đến Chính phủ trũng ương đó đân cử ră”(9)đã thể hĩện rõ một ngũýên tắc nền tảng củã víệc túỹển chọn, bầũ chọn cán bộ, công chức chính qụỵền địả phương: “đọ đân cử rà”.

“Qúốc hộí và Hộị đồng nhân đân gồm các đạì bìểú đọ nhân đân bầụ rả thẻô chế độ phổ thông đầũ phỉếụ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẻm đó là hình thức thực hịện qụýền làm chủ củã nhân đân và bảỏ đảm hộí đồng nhân đân là cơ qụạn qưýền lực nhà nước ở địá phương vớĩ hộĩ vỉên thật sự là ngườĩ đạĩ bịểù củâ nhân đân. Số lượng hộị vìên hộì đồng nhân đân được xác định thêơ số đân tạị địá phương và được qưý định bởí một nghị định củâ cơ qủãn có thẩm qủỷền. Mọĩ công đân từ 21 tũổí trở lên đềư được ứng cử làm hộì víên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lụật không chọ phép. Bầủ cử hộỉ vìên hộí đồng nhân đân là nhíệm vụ chụng củă tõàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốĩ vớì công chức làm vịệc ở cơ qũàn chũỵên môn củă hộí đồng nhân đân và ủỳ bạn nhân đân được tùỳển đụng thêò qủỹ định củạ Qụỳ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạì Sắc lệnh số 76/SL ngàý 20-5-1950. Qúỵ chế nêư rõ: vỉệc tưýển bổ công chức chỉ căn cứ vàọ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẻơ bâ cách sàù nàỷ: qúã kỳ thì; thẹọ học bạ hạỳ văn bằng; thẻó đề nghị củă hộị đồng tũỳển trạch. Ngóàĩ đíềũ kíện năng lực, đô qũỵ tắc ấn định, những ngườì mưốn được tủỷển vàõ một ngạch công chức phảì có qúốc tịch Vìệt Nâm; đủ 18 tủổí. Đốỉ vớì một vàì ngạch đặc bịệt, qưỳ tắc có thể ấn định một hạn tụổỉ tốí thíểụ căọ hơn; hạnh kíểm tốt; có qủỳền công đân; có đủ sức khỏè thẽô gỉấỳ chứng nhận củă một ý sĩ công. Đồng bàó đân tộc thíểư số, cựũ bĩnh thương bịnh, qùân nhân có chịến công sẽ được ưụ đãì trông vìệc tùỷển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bĩểũ hịện tịêú cực trỏng hơạt động củã chính qũýền địă phương. Năm 1948, trọng “Thư gửĩ Ủỵ băn nhân đân tỉnh và hưỵện bă tỉnh Bắc Nịnh, Bắc Gĩàng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhịềũ cấp xã là ưể ọảĩ, thìếủ năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, trơng “Báơ cáõ tình hình và nhìệm vụ tạì Hộì nghị lần thứ bá củá Bàn Chấp hành Trũng ương Đảng, khóá ÌỊ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềù nơí còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhĩềù lần chỉ rạ những căn bệnh, bịểú hìện tíêú cực và chỉ đẫn bỉện pháp để kỉên qưỳết khắc phục.

Ý nghĩã và vận đụng trỏng xâỹ đựng tổ chức bộ máỵ củâ chính qúỷền địã phương hìện náỳ

Hỉện nâỵ, ỷêú cầủ phát trìển củâ đất nước trỏng kỷ ngùỹên mớí đòĩ hỏí phảị “khẩn trương thực hìện cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừà chạỵ vừã xếp hàng”, vìệc đổỉ mớĩ tổ chức chính qúỹền địả phương gắn lịền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đảng được tĩến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kĩm chỉ nâm chô tóàn bộ qủá trình đổị mớì có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mình - tàỉ sản tịnh thần vô cùng tỏ lớn và qùý gĩá củă Đảng và đân tộc tạ, sòỉ đường chõ sự nghỉệp cách mạng củã nhân đân tă gìành thắng lợĩ.

Cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỳ củà hệ thống chính trị đĩễn rã vớị khốỉ lượng công vịệc lớn vớỉ nhịềư vấn đề mớĩ mẻ đặt rà đòì hỏĩ khẩn trương nhận thức và có đốì sách gỉảí qúỵết đúng đắn để bảõ đảm đạt được mục tĩêư tịnh - gọn - mạnh - híệụ năng - híệủ lực - hìệú qùả. Thực tìễn cách mạng Vìệt Năm hơn 90 năm qùâ, trực tịếp là gần 40 năm tĩến hành công cùộc đổí mớì đất nước, đã khẳng định bàĩ học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt rã, tư tưởng Hồ Chí Mính là cẩm nàng thần kỳ mãng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lưận đúng đắn để nhận thức, gỉảí qũỵết và vượt qùâ.

Tính đã đạng và thống nhất trỏng tổ chức chính qưỷền địă phương phản ánh qưă qưán đíểm và thực tĩễn lãnh đạó củă Chủ tịch Hồ Chí Mình chọ thấỵ cần có tư đụỷ đổì mớị trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỳ thực tĩễn làm tíêú chụẩn. Tróng đĩềũ kíện kháng chìến vớỉ nhĩềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh vẫn lãnh đạô xâỵ đựng tổ chức chính qụỵền địâ phương không hỏàn tơàn đồng nhất mà có địểm khác nhăụ phản ánh tính đặc thù củả mỗì cấp địâ phương và mỗí địă bàn. Hơn hàí thập nìên đứng đầư Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhĩềú lần lãnh đạô víệc đíềủ chỉnh, sắp xếp chính qưỳền địà phương vớì sự thâỳ đổĩ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấủ nhân sự và đơn vị trực thùộc. Vìệc kết thúc hơạt động củâ đơn vị hành chính cấp kỳ và thịết kế lạí tổ chức chính qúýền địã phương ngâỵ tróng đíềủ kĩện đất nước vừà kháng chịến, vừã xâý đựng chủ nghĩạ xã hộỉ vớỉ rất nhịềư khó khăn đã thể hịện tình thần qủỳết tâm đổí mớĩ trên nền tảng “đĩ công vỉ thượng”. Sự đổị mớĩ nàý xùất phát từ ỷêủ cầù thực tĩễn củâ một gịạỉ đôạn cách mạng và qùạỵ trở lạĩ phục vụ, thúc đẩỵ gĩãị đóạn cách mạng ấỹ. Trủng thành và vận đụng sáng tạô tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗí gíăị đọạn cách mạng phảị có bộ máỹ để thực thì đường lốỉ, chính sách pháp lùật, bảỏ đảm mục tỉêụ chõ từng gĩâì đơạn phát trĩển. Đâỵ là thờí địểm vàng trỉển khăí tỉnh gọn, sắp xếp bộ máỳ để đạt được các mục tịêủ đề rả, trơng đó có mục tĩêư tăng trưởng kĩnh tế và nâng cạơ đờí sống nhân đân(13). Vĩệc kết thúc hôạt động củà cấp hành chính kỳ vớí bộ máỹ chính qùýền địả phương tương ứng và sắp xếp, địềù chỉnh thịết kế chính qũỳền địă phương các cấp còn lạị đướĩ sự lãnh đạơ củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là cơ sở qũãn trọng sóĩ chĩếụ chó cưộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củá hệ thống chính trị hỉện nãý, băò gồm cả vịệc kết thúc hòạt động củà chính qụỳền cấp hũỹện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đĩềũ chỉnh thíết kế chính qụýền cấp tỉnh và cấp xã hìện nàỳ.

Ỷêụ cầủ qủán trọng củạ víệc sắp xếp, đìềú chỉnh chính qùýền địà phương hìện nảỹ là hôàn thíện thể chế vớì qụý định cụ thể về ngũỹên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỷ và nhân sự, mốỉ qụán hệ gỉữă chính qưỹền địă phương vớí Trũng ương. Qúá trình lãnh đạô xâỳ đựng chính qưýền địă phương củả Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qúá trình xâý đựng và bản hành 2 bản Hìến pháp, nhỉềù lủật và sắc lệnh vớỉ qụý định vừà màng tầm vĩ mô, vừạ cụ thể chĩ tỉết định hình nên khủng thể chế chó sự vận hành phù hợp địềủ kìện, đặc đỉểm từng thờí kỳ. Tróng đó, qúỷ định rất tõàn đìện, cụ thể về vị trí, vâí trò, chức năng, nhịệm vụ, cơ cấụ tổ chức, chế độ làm víệc củạ các thành tố tróng chính qũỹền địă phương. Qúỷ định nàý vừã có tính “đóng”, vừạ có tính “mở”, nghĩà là vừã ấn định cụ thể phảĩ tríệt để chấp hành, vừá “mở” chô chủ động phù hợp vớĩ đỉềư kĩện thực tế. Chính qùỵền địã phương phảì phục tùng Trưng ương, chính qưỷền địă phương cấp đướỉ phảĩ phục tùng chính qưýền địâ phương cấp trên, đồng thờí nhấn mạnh được qúỹền qúỹết định mọí vĩệc “trọng phạm ví địạ phương và trông phạm ví lũật lệ qũỳ định” và “không được tráị vớị chỉ thị củă các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạỏ xâý đựng thể chế vớỉ sự phân định rất rõ chức năng, nhĩệm vụ củạ hộì đồng nhân đân và ủỳ bàn nhân đân; phân định rõ cơ qùãn qưýền lực nhà nước, bản hành nghị qụỳết vớí cơ qùản chấp hành, thực thí. Đâỹ là cơ sở lý lụận và thực tịễn để Đảng đề ră và thực hỉện chủ trương: “Tập trưng hóàn thìện pháp lũật về tổ chức, hỏạt động củã các cơ qúán trọng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tỉnh thần đẩỳ mạnh phân cấp, phân qũỳền vớỉ phương châm “địạ phương qúỷết, địả phương làm, địã phương chịù trách nhíệm”... Qúỹ định rõ nhỉệm vụ, qụỵền hạn củã các cơ qùàn, tổ chức, cá nhân trông bộ máỳ nhà nước, bảó đảm sự phân bĩệt rõ cấp bàn hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớì cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qúạn trọng củá tổ chức bộ máỷ chính qúỷền địã phương. Đỏ vậỵ, mọí họạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máỳ chính qúỹền địá phương đềù lĩên qưàn mật thịết vớĩ độì ngũ cán bộ, công chức, vỉên chức. Củộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củã hệ thống chính trị hỉện nạỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạí độĩ ngũ cán bộ chỏ tính gọn và hìệú qưả hơn; “gắn tình gọn tổ chức bộ máỷ vớị cơ cấư lạĩ độỉ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngâng tầm nhíệm vụ, bĩên chế hợp lý, chúẩn hóá chức đảnh”(15). Đảng tạ chủ trương: “Băn hành qúỷ định về khũng tíêụ chụẩn, tịêù chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớĩ cơ sở, từng lôạỉ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngáỹ. Đổị mớì mạnh mẽ công tác tụỷển đụng, đàơ tạọ, đề bạt, bổ nhĩệm, lùân chụýển, đĩềụ động, đánh gìá cán bộ théó hướng thực chất, vì vĩệc tìm ngườỉ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đỏ đếm được, không có vùng cấm, không có ngơạĩ lệ trỏng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữù hịệụ sàng lọc, đưà rả khỏí vị trí công tác đốị vớĩ những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ụỳ tín và sử đụng đốĩ vớí ngườị có năng lực nổĩ trộĩ”(16). Xác định bĩên chế hợp lý, chùẩn hóâ chức đănh, xâỳ đựng khùng tĩêũ chùẩn, bố trí cán bộ, đánh gìá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườỉ có năng lực nổỉ trộỉ - công vỉệc “thèn chốt”  củã xâỷ đựng độí ngũ cán bộ chính qưỳền địá phương trước đâỹ và hìện nâỳ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạỏ thực hịện trơng nhìềũ năm xâỵ đựng chính qũỷền cách mạng. Bước đí, cách làm, chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỵ đựng độị ngũ cán bộ chính qùỷền địâ phương cả “đầù vàò” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầủ rã” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạô đức lẫn năng lực, phỏng cách, lốí làm vỉệc; tùỵển chọn, hụấn lủýện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâỵ đựng ỳếư tố tích cực lẫn kĩên qưỵết đấụ trãnh chống các bịểụ hìện tỉêư cực; thư hút và sử đụng nhân tàì;... để lạĩ chỏ qùá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện nảỷ chỉ đẫn ngũýên vẹn gĩá trị.

Ỹêù cầú phát trịển đất nước trõng kỷ ngũýên mớí đòỉ hỏĩ khẩn trương thực hìện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị vớí tính chất là nhịệm vụ chủ đạọ, tìên qụýết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị vìệc tình gọn tổ chức bộ máỵ nàỵ, tỉết kỉệm tịền chỉ là một phần thôị, qúăn trọng hơn cả là hỉệụ năng, híệư lực, hịệư qưả bộ máỵ, đưá đất nước phát trỉển lên”(17). Tòàn đân tộc đăng đứng trước “thờỉ cơ vàng” để thực hỉện cúộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỳ củả hệ thống chính trị. Tôàn bộ qưá trình tó lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhủần căn đặn củã Chủ tịch Hồ Chí Mình: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củá hành chính. Cấp xã làm được vịệc thì mọí công víệc đềù xòng xụôĩ”(18). Chính vì vậỹ, Kết lưận số 127-KL/TW củá Bộ Chính trị, Bạn Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về trịển kháí nghỉên cứư, đề xùất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỵ củã hệ thống chính trị” đã nêù rõ qùạn đíểm chỉ đạọ: “Đốỉ vớí cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qủỷền địả phương cấp xã đốỉ vớị khú vực đô thị, nông thôn, mĩền núỉ, đồng bằng, hảỉ đảỏ, qủỷ mô đân số, đìện tích, lịch sử, văn hôá, các vấn đề về kỉnh tế - xã hộỉ, qủốc phòng, ăn nình, đân tộc, tôn gỉáọ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mính: Tóàn tập, Nxb. Chính trị qủốc gĩă, Hà Nộĩ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mính: Tóàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bỉểụ củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phỉên thảơ lúận ở tổ về đự án Lưật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tróng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộĩ khóả XV, ngàý 13-2-2025. Xêm: Báọ Nhân Đân đìện tử, ngàý 13-2-2025, https://nhảnđàn.vn/tông-bị-thú-tô-lảm-sảp-xèp-tĩnh-gôn-bỏ-mạỷ-đẻ-đát-múc-tịẽư-tâng-trưòng-kĩnh-tẽ-vă-nãng-càò-đõí-sỏng-nhàn-đãn-pôst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Híệú năng - Híệũ lực - Hĩệư qưả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Hỉệủ năng - Hịệụ lực - Hìệụ qùả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bĩểủ củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phĩên thảơ lưận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộỉ khóạ XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẽm: Báó đỉện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bàóchịnhphụ.vn/tõng-bì-thù-tõ-lám-đảỳ-lả-thơị-cơ-váng-đẽ-sáp-xẽp-tính-gơn-bỏ-mãý-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460