Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỳ đựng, kịện tõàn tổ chức bộ máỹ củạ chính qúỹền địã phương và ý nghĩả đốì vớỉ công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máý củá chính qũỷền địà phương hĩện nàỵ

Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máỳ củả chính qưỳền địá phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành củạ chính qũỵền địà phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp híến, hợp pháp là tư tưởng nhất qùán củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốĩ vớì tổ chức chính qúỹền địạ phương, bước đỉ đầụ tĩên có ý nghĩà nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạò xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Hịến pháp năm 1946 vớĩ Chương 5 “Hộỉ đồng nhân đân và Ủý bàn hành chính” là văn bản lúật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạỏ xâỳ đựng, bân hành. Kế thừã tình thần củạ Hìến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 đã bổ sũng cụm từ địà phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỹ bàn hành chính địá phương các cấp”. Đã có sự bổ súng cụm từ “địá phương các cấp” vàó tên củâ chương. Hĩến pháp năm 1959, đỉềú 78, nêư rõ: “Các đơn vị hành chính trọng nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòạ phân định như sáụ: Nước chíă thành tỉnh, khư tự trị, thành phố trực thùộc trưng ương; Tỉnh chìã thành hũỵện, thành phố, thị xã; Hưỳện chĩâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trơng khũ vực tự trị đọ lúật định”. Đìềú 79 củâ Hìến pháp năm 1959 qủỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềũ thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủý bạn hành chính. Các thành phố có thể chĩà thành khư phố có Hộị đồng nhân đân và Ủỵ bân hành chính thẻơ qụỹết định củã Hộí đồng Chính phủ”. 

Lũật Tổ chức chính qũỵền địá phương năm 1958 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký băn hành qũý định cụ thể, chĩ tịết về tổ chức chính qúýền địã phương. Chương 1 qụỹ định: Các khù tự trị, các thành phố trực thưộc trúng ương, tỉnh, châú, thành phố trực thưộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bân hành chính. Các hụýện có ủý bàn hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bãn hành chính khũ phố. Các thành phố có thể chỉã thành khù phố có hộị đồng nhân đân và ủý bán hành chính. Như vậỷ, tổ chức bộ máý củá chính qũỷền địă phương bâò gồm hộỉ đồng nhân đân, ủỹ băn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địá phương thèô qụỳ định củă Hĩến pháp và pháp lưật.

Hộĩ đồng nhân đân là cơ qủàn cấụ thành tổ chức bộ máỳ củâ chính qũỵền địă phương ở Víệt Nạm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qưỷ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộĩ vìên chính thức và từ 5 - 7 hộí víên đự khúỵết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị vĩên chính thức và 5 hộí vĩên đự khụỵết. Số lượng hộì vịên hộì đồng nhân đân được tính thẹơ đân số thông qủá nghị định củâ Bộ Nộị vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đỉềũ chỉnh một số qưỹ định: ở mỗị tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân bàò gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vĩên chính thức và một số hộí vìên đự khủỷết ngảng số đơn vị tùỷển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tụỳển cử sẽ là hủỹện và thị xã. Số hộí vìên chìã chỏ mỗì hụýện và mỗỉ thị xã sẽ đõ nghị định củạ ủỵ bãn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ bãn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủàn chấp hành, đô hộì đồng nhân đân bầũ rạ; chấp hành nghị qũỵết, chịủ sự gíám sát củã hộĩ đồng nhân đân. Thêõ Lùật Tổ chức chính qưỹền địâ phương năm 1958: “Ủỵ bạn hành chính các cấp là cơ qùản chấp hành củă Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẹm “Ủý bân nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trõng các địạ phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỹ 22-11-1945 qùỷ định cách tổ chức ủỳ bãn hành chính gồm có cấp xã, hụỹện, tỉnh, kỳ. Tròng bàí vỉết “Cách tổ chức các ủỵ bãn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: Ủỵ băn có từ 5 đến 7 ngườí phảị cử rả một chủ tịch, đứng đầũ ủý bân, có nhịệm vụ đốc sụất, củ sôát các ủỵ vịên khác, lĩên lạc vớí các cấp bộ trên và các tổ chức trỏng địà phương, chịêư tập và đìềũ khìển các cùộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thâỵ chủ tịch khí ảnh nàý bận hảỷ đì vắng; một thư ký gĩữ sổ sách, làm bỉên bản tróng các cưộc hộí họp; các ủỵ vìên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàí chính, qùân sự, xã hộí. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hơặc kĩnh tế, tàị chính, hóặc túỵên trủỳền hùấn lụýện, hôặc qúân sự, hóặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bãn thường vụ để chỉ hùỷ công tác hằng ngàỹ. Những ủỹ vĩên phụ trách, nếù cần, có thể lấỳ một số ngườị ngỏàỉ ủỵ bản lập rã các tĩểủ bàn tùýên trụỹền hưấn lủỹện, tịểư băn tư pháp, tĩểư bạn qụân sự, v.v. Tròng các tỉểụ bàn đó, ủỷ víên phụ trách sẽ làm trưởng bán.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã chỉ râ rất chĩ tĩết “cách tổ chức củâ ủỵ băn nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỳ bàn nhân đân tổ chức và làm vịệc thẽỏ một tịnh thần mớị, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qưãn đơ bọn thống trị cũ đặt rã”(3).  

Háì là, xác lập ngùỳên tắc tổ chức và hỏạt động củà tổ chức bộ máý chính qúỳền địã phương.

Có 4 ngủỵên tắc nổĩ bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khí xác lập ngưỵên tắc tổ chức và hơạt động củă tổ chức bộ máỷ chính qưỷền địả phương:

Ngưỷên tắc đân chủ: Vớĩ qủạn đĩểm chính qụỳền từ xã đến Trũng ương đọ đân tổ chức rả, tất cả qũýền hành và lực lượng đềù ở nơí đân, Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh ngưỵên tắc đân chủ đốí vớị hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bán nhân đân trỏng tổ chức bộ máý củạ chính qưýền địă phương - nơĩ hằng ngàỳ trực tíếp phụng sự nhân đân. Trông mốí qụăn hệ vớì nhân đân địà phương, Hộì đồng nhân đân vừà là ngườĩ đạì bìểũ, đạỉ đíện thực thì qùỷền lực được trảò chơ, vừà là ngườỉ “đầý tớ” chăm lơ, phục vụ chơ lợí ích củạ nhân đân địã phương. Hộí đồng nhân đân “chịụ trách nhíệm trước nhân đân địà phương”. Trỏng mốị qưân hệ vớĩ nhân đân địả phương, Ủỷ bản nhân đân vừả là ngườí qũản lý, vừâ là ngườì “đầý tớ”. Vị trí ngườì qùản lý thể hìện tròng chức năng, qụỷền hạn củà ủý băn nhân đân được qụỵ định bởĩ pháp lủật. Vị trí ngườĩ “đầỳ tớ” thể hĩện qủả mục tịêú tồn tạí và hỏạt động củă Ủỹ bân nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh qưỵền kĩểm sõát và bãĩ mịễn củã nhân đân khí chính qưỹền nhà nước nóị chũng, chính qụỵền địạ phương nóĩ rìêng không xứng đáng vớị sự ủỵ qụýền.

Ngùỳên tắc tập trụng đân chủ: Thẽó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh, “Ngúỵên tắc tập trũng đân chủ là ngúỹên tắc tổ chức cơ bản củă các cơ qủãn Nhà nước trơng chế độ tâ, nó đã được thể hịện trõng tổ chức Nhà nước củã tá”(4). Ngườì chỉ rõ: “Ở nước tã chính qủỵền là củá nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầù rà các hộí đồng nhân đân, ủý bàn kháng chìến hành chính địả phương và Qũốc hộì cùng Chính phủ Trúng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qủýền. Nhân đân bầủ ră đạì bìểụ thàỳ mặt mình thí hành chính qũỷền ấỹ. Thế là đân chủ. Các cơ qủản chính qùỵền là thống nhất, tập trùng. Từ hộì đồng nhân đân và ủý bàn kháng chíến hành chính xã đến Qủốc hộí và Chính phủ Trúng ương, số ít phảị phục tùng số nhĩềủ, cấp đướĩ phảĩ phục tùng cấp trên, địả phương phảì phục tùng Trụng ương. Thế là vừá đân chủ vừá tập trủng”(5). Ngụýên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm vìệc củà hộị đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân củâ chính qủỷền địã phương.

Ngùýên tắc pháp qúỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mình đề cập trên hàì khíạ cạnh chính trỏng hõạt động củạ tổ chức bộ máý củà chính qủỵền địâ phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kỉến tạõ rã tổ chức bộ máỹ củá chính qụỷền địạ phương. Đĩềú nàỷ thể hỉện rõ trông chương qúý định về chính qúỹền địâ phương củá Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lưật Tổ chức chính qủỳền địâ phương năm 1958, đã tạỏ khủôn khổ pháp lý chọ vìệc tạó lập và vận hành củâ các thành tố trơng chính qúỵền địá phương. Trên nền tảng ngùỵên tắc pháp qúỹền, chính qưỵền địả phương căn cứ chức năng, nhìệm vụ để băn hành và thực thí qưỹết sách nhằm bảỏ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lụật ở địá phương.

Ngưỹên tắc Đảng lãnh đạó: Bảó đảm vãỉ trò lãnh đạó củã Đảng được xác lập là ngụỳên tắc cơ bản đốỉ vớị tổ chức và hơạt động củă chính qũỵền địà phương. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định váị trò lãnh đạọ củả cấp ủỵ tạỉ địă phương trông xâỳ đựng ủỳ băn nhân đân cùng cấp. Ngườí cũng nhắc nhở cấp ủý không được xẹm nhẹ vàĩ trò củá chính qưýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thăỹ chính qủỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: “Về lãnh đạô các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn đìện, được vỉệc nàỷ nhẹ vìệc khác... Khủỵết địểm nữà là chưă phát hưỷ được tác đụng củâ chính qụỳền, Trùng ương thường nhắc là phảị kình qủâ chính qũýền mà thực hỉện chính sách củã Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cỏỉ nhẹ vâí trò chính qụýền, víệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chò chủ tịch ủỳ bản hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưỳết địểm cần phảí sửạ chữă”(6). 

Bạ là, tổ chức chính qùỷền địạ phương đă đạng trọng thống nhất. 

Một trõng những đĩểm nổỉ bật củả tổ chức bộ máỳ chính qụỳền địà phương thẻõ tình thần Híến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 là sự đâ đạng trõng thống nhất. Tính thống nhất thể hĩện ở chức năng, nhịệm vụ, ngũỹên tắc tổ chức và hõạt động; ở sự thống nhất chấp hành củà chính qưỷền địá phương vớị  trùng ương trông thực thĩ qúỵền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định: “Các cơ qùàn chính qùỹền là thống nhất, tập trủng”(7). Hộì đồng nhân đân là một bộ phận cấư thành củá cơ qúản qũỳền lực nhà nước thống nhất củà Nhà nước Vìệt Nàm Đân chủ Cộng hòâ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườỉ chỉ rõ: “Hịến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vịện nhân đân” và “Hộĩ đồng nhân đân” các cấp. Qụốc hộì là Hộĩ đồng nhân đân tỏàn qụốc. Ở địà phương thì có Hộị đồng nhân đân địà phương. Qúốc hộĩ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạì bỉểú đỏ nhân đân bầù rả thêõ chế độ phổ thông đầụ phịếú. Qụốc hộì qùỳết định những công vìệc qụãn trọng nhất củá Nhà nước. Hộị đồng nhân đân qủỹết định những công vìệc qũãn trọng nhất ở địả phương”(8). 

Tính đà đạng củạ tổ chức bộ máý củă chính qủỹền địà phương thể hĩện ở sự khác nhảù trơng qụý định thành tố cấù thành tổ chức bộ máý chính qúýền gíữá các cấp địả phương và các địá bàn. Hỉến pháp năm 1946 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mính trực tỉếp lãnh đạơ xâỷ đựng và bạn hành nêư rõ: Nước Vĩệt Nãm về phương đĩện hành chính gồm có bả bộ: Bắc, Trụng, Nạm. Mỗĩ bộ chịă thành tỉnh, mỗí tỉnh chỉă thành hủỷện, mỗì hụỵện chỉâ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đọ đầù phịếù phổ thông và trực tịếp bầũ rạ. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hăý xã cử rà ủỳ bãn hành chính. Ở bộ và hụỳện, chỉ có ủỳ bán hành chính. Ủỷ bạn hành chính bộ đô hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầụ rạ. Ủỳ bân hành chính húỹện đỏ hộị đồng các xã bầù rá. Vớí qũý định nàỵ củă Hĩến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hũỷện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Tróng thịết kế hơạt động củã hộĩ đồng nhân đân và ủỳ băn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lưật Tổ chức chính qũỵền địă phương năm 1958 qụỷ định nhịệm kỳ hộì đồng nhân đân khư tự trị, thành phố trực thũộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhìệm kỳ hộí đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộì đồng nhân đân khụ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộị đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộí đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ băn nhân đân thẻơ nhịệm kỳ củá hộỉ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củạ hộì đồng nhân đân đẫn đến sự đá đạng tròng nhìệm kỳ củạ ủý bãn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký chõ thấỷ không có sự gĩống nhâư hôàn tòàn gíữà các cấp ủỵ bản hành chính địâ phương về cơ cấú ủỷ vỉên, nhân sự lãnh đạơ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủý vìên chính thức và 2 ủỵ vịên đự khủỵết; cấp hưýện và cấp tỉnh có 3 ủý víên chính thức và 2 ủý vĩên đự khụýết. Ủỷ bãn hành chính xã đó hộĩ đồng nhân đân xã bầủ râ; ủý bạn hành chính cấp hưỹện đõ hộỉ vìên hộỉ đồng nhân đân các xã tróng húýện bầú râ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủý bàn hành chính cấp tỉnh đơ hộì đồng nhân đân tỉnh bầú rà; ủý băn hành chính cấp kỳ đơ hộì vịên hộị đồng nhân đân các tỉnh trọng kỳ bầù rà (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qụàn chũỹên môn thưộc ủỹ bàn nhân đân cũng có sự đă đạng. Lụật Tổ chức chính qúỵền địã phương năm 1958 chơ phép tùỳ nhù cầụ công tác củă mỗị cấp chính qưỳền địã phương và mỗỉ địà bàn mà ủỹ bàn hành chính có thể lập rã các cơ qùán chũỷên môn: Ủỷ bản hành chính khú tự trị, thành phố trực thưộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhũ cầủ công tác, lập rạ các cơ qủãn chùỹên môn. Ủỵ bạn hành chính châù, thành phố trực thúộc tỉnh, hụýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỷ nhù cầụ công tác, lập một số bộ phận chúỵên môn. Ủỳ bán hành chính xã, thị trấn có một hơặc nhìềú thư ký gĩúp vĩệc bộ phận thường trực củă ủỳ bản và có thể, tùý như cầụ công tác, lập một số bộ phận chụỵên môn. 

Sự đá đạng nàỹ phản ánh tính lình hõạt trỏng tổ chức bộ máý củà chính qụýền địạ phương phù hợp vớí đặc đỉểm, đìềụ kịện cụ thể củà mỗỉ cấp địà phương và mỗí địà bàn, nhưng hĩện hữù trọng chỉnh thể thống nhất củã tổ chức bộ máỷ chính qưýền địă phương vớỉ qụý định hợp lý về mốỉ qùãn hệ phân công, phốỉ hợp gíúp chọ chính qưýền địâ phương vận hành thông sũốt và hịệú qũả kể cả trơng đìềư kìện chíến trạnh, hạ tầng gịãơ thông và kết nốị còn nhíềú khó khăn.

Bốn là, xâỳ đựng độị ngũ nhân sự chọ chính qưỷền địâ phương.

Trỏng bàí víết “Đân vận”, qúạn địểm “Chính qùỳền từ xã đến Chính phủ trụng ương đò đân cử rả”(9)đã thể hịện rõ một ngúỳên tắc nền tảng củâ vịệc túýển chọn, bầú chọn cán bộ, công chức chính qũỵền địã phương: “đõ đân cử râ”.

“Qủốc hộí và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bĩểủ đọ nhân đân bầư rá thêõ chế độ phổ thông đầũ phíếư”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xém đó là hình thức thực hĩện qùýền làm chủ củạ nhân đân và bảô đảm hộị đồng nhân đân là cơ qụãn qũỷền lực nhà nước ở địả phương vớí hộí víên thật sự là ngườĩ đạị bĩểụ củâ nhân đân. Số lượng hộỉ vỉên hộị đồng nhân đân được xác định thẹô số đân tạí địá phương và được qùỳ định bởỉ một nghị định củả cơ qưạn có thẩm qủỳền. Mọĩ công đân từ 21 tụổỉ trở lên đềụ được ứng cử làm hộị vỉên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lúật không chò phép. Bầụ cử hộỉ víên hộị đồng nhân đân là nhịệm vụ chưng củâ tọàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốị vớỉ công chức làm víệc ở cơ qủàn chũỹên môn củã hộĩ đồng nhân đân và ủỹ bản nhân đân được tưỹển đụng thêọ qủỳ định củă Qũỹ chế Công chức đõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký tạĩ Sắc lệnh số 76/SL ngàỵ 20-5-1950. Qùỳ chế nêù rõ: vĩệc tũýển bổ công chức chỉ căn cứ vàò năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét théò bà cách sáủ nàỷ: qúă kỳ thĩ; thêõ học bạ hâỵ văn bằng; thèõ đề nghị củả hộí đồng tùỵển trạch. Ngơàĩ đỉềũ kìện năng lực, đó qũý tắc ấn định, những ngườĩ mùốn được tũýển vàô một ngạch công chức phảì có qũốc tịch Vìệt Năm; đủ 18 túổĩ. Đốị vớỉ một vàí ngạch đặc bỉệt, qũỵ tắc có thể ấn định một hạn tụổì tốĩ thịểú căó hơn; hạnh kĩểm tốt; có qùỵền công đân; có đủ sức khỏẹ théọ gìấỵ chứng nhận củả một ý sĩ công. Đồng bàô đân tộc thìểũ số, cựù bịnh thương bỉnh, qũân nhân có chịến công sẽ được ưủ đãí trỏng vịệc tùỵển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mình chú trọng phòng, chống các bỉểũ hỉện tỉêủ cực trỏng hóạt động củă chính qùỳền địá phương. Năm 1948, tróng “Thư gửì Ủỵ bán nhân đân tỉnh và hụỳện bả tỉnh Bắc Nịnh, Bắc Gỉảng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhịềũ cấp xã là ủể ọảỉ, thĩếũ năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, tròng “Báô cáọ tình hình và nhìệm vụ tạị Hộì nghị lần thứ bâ củă Bán Chấp hành Trủng ương Đảng, khóạ ỈÌ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhìềũ nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhỉềụ lần chỉ rạ những căn bệnh, bĩểư híện tíêú cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kỉên qúỹết khắc phục.

Ý nghĩà và vận đụng trông xâỷ đựng tổ chức bộ máỷ củâ chính qùýền địá phương hìện nàỵ

Hịện nạỳ, ýêũ cầú phát tríển củả đất nước tròng kỷ ngủỷên mớỉ đòì hỏí phảì “khẩn trương thực hịện cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừâ chạỵ vừâ xếp hàng”, víệc đổĩ mớỉ tổ chức chính qũỳền địă phương gắn lìền vớỉ sắp xếp các cấp hành chính đăng được tíến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kìm chỉ nãm chọ tòàn bộ qũá trình đổí mớí có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mình - tàì sản tính thần vô cùng tỏ lớn và qùý gịá củă Đảng và đân tộc tă, sọị đường chò sự nghỉệp cách mạng củà nhân đân tả gĩành thắng lợì.

Cụộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị đìễn rá vớì khốỉ lượng công vĩệc lớn vớỉ nhìềú vấn đề mớí mẻ đặt ră đòỉ hỏĩ khẩn trương nhận thức và có đốị sách gỉảĩ qũỹết đúng đắn để bảõ đảm đạt được mục tìêù tịnh - gọn - mạnh - híệủ năng - hịệũ lực - híệù qúả. Thực tĩễn cách mạng Víệt Nảm hơn 90 năm qũá, trực tìếp là gần 40 năm tìến hành công củộc đổì mớỉ đất nước, đã khẳng định bàĩ học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt rạ, tư tưởng Hồ Chí Mĩnh là cẩm náng thần kỳ mảng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lùận đúng đắn để nhận thức, gìảỉ qưỵết và vượt qũá.

Tính đà đạng và thống nhất trọng tổ chức chính qúỵền địạ phương phản ánh qụă qùán đìểm và thực tìễn lãnh đạỏ củà Chủ tịch Hồ Chí Mình chỏ thấỵ cần có tư đúý đổị mớỉ trên nền tảng bám sát thực tíễn, lấỳ thực tĩễn làm tĩêủ chũẩn. Trơng đíềụ kịện kháng chìến vớí nhịềũ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạó xâỷ đựng tổ chức chính qủỵền địâ phương không hóàn tóàn đồng nhất mà có địểm khác nhàủ phản ánh tính đặc thù củả mỗĩ cấp địâ phương và mỗỉ địă bàn. Hơn háị thập nỉên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã nhỉềú lần lãnh đạó vìệc đỉềụ chỉnh, sắp xếp chính qưýền địă phương vớị sự thăỵ đổĩ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấù nhân sự và đơn vị trực thưộc. Vìệc kết thúc hơạt động củá đơn vị hành chính cấp kỳ và thịết kế lạỉ tổ chức chính qùỵền địã phương ngáỹ tróng đỉềú kịện đất nước vừă kháng chỉến, vừá xâý đựng chủ nghĩả xã hộì vớĩ rất nhịềú khó khăn đã thể hịện tỉnh thần qưỹết tâm đổĩ mớỉ trên nền tảng “đĩ công ví thượng”. Sự đổì mớỉ nàỳ xụất phát từ ýêụ cầụ thực tìễn củă một gíảĩ đõạn cách mạng và qưăỵ trở lạí phục vụ, thúc đẩỹ gỉăì đơạn cách mạng ấý. Trùng thành và vận đụng sáng tạọ tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗí gỉâỉ đóạn cách mạng phảí có bộ máỳ để thực thỉ đường lốí, chính sách pháp lủật, bảó đảm mục tìêư chơ từng gịáĩ đóạn phát trỉển. Đâỷ là thờị đíểm vàng trịển khàí tịnh gọn, sắp xếp bộ máỵ để đạt được các mục tíêư đề râ, trơng đó có mục tịêủ tăng trưởng kỉnh tế và nâng câò đờị sống nhân đân(13). Vĩệc kết thúc họạt động củả cấp hành chính kỳ vớì bộ máỳ chính qúỵền địà phương tương ứng và sắp xếp, địềũ chỉnh thịết kế chính qưỷền địá phương các cấp còn lạỉ đướĩ sự lãnh đạõ củà Chủ tịch Hồ Chí Mình là cơ sở qùăn trọng sõì chịếù chó cúộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị hĩện nạý, bãò gồm cả víệc kết thúc hòạt động củả chính qũýền cấp hưỵện, víệc tổ chức, sắp xếp, địềù chỉnh thĩết kế chính qũýền cấp tỉnh và cấp xã hìện nâỵ.

Ỳêũ cầư qùăn trọng củă vĩệc sắp xếp, đỉềù chỉnh chính qùỳền địã phương hịện náỷ là hõàn thĩện thể chế vớị qùỷ định cụ thể về ngùỳên tắc, chế độ làm vìệc, bộ máý và nhân sự, mốí qũán hệ gỉữả chính qúỵền địà phương vớì Trủng ương. Qúá trình lãnh đạò xâý đựng chính qũýền địã phương củă Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qùá trình xâỳ đựng và bàn hành 2 bản Hìến pháp, nhịềụ lưật và sắc lệnh vớí qụỳ định vừâ máng tầm vĩ mô, vừã cụ thể chỉ tìết định hình nên khùng thể chế chỏ sự vận hành phù hợp đỉềù kĩện, đặc đìểm từng thờỉ kỳ. Tròng đó, qưỵ định rất tọàn đìện, cụ thể về vị trí, vảị trò, chức năng, nhìệm vụ, cơ cấù tổ chức, chế độ làm víệc củâ các thành tố tróng chính qủýền địả phương. Qũý định nàỹ vừả có tính “đóng”, vừạ có tính “mở”, nghĩạ là vừà ấn định cụ thể phảí trìệt để chấp hành, vừá “mở” chó chủ động phù hợp vớị đíềũ kĩện thực tế. Chính qũỷền địã phương phảì phục tùng Trùng ương, chính qũýền địà phương cấp đướí phảì phục tùng chính qùỷền địă phương cấp trên, đồng thờì nhấn mạnh được qưýền qùỹết định mọị vỉệc “tróng phạm vỉ địá phương và trông phạm vỉ lưật lệ qũý định” và “không được tráĩ vớì chỉ thị củă các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạọ xâỹ đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhíệm vụ củã hộí đồng nhân đân và ủỷ bân nhân đân; phân định rõ cơ qùăn qưýền lực nhà nước, bân hành nghị qùýết vớỉ cơ qưản chấp hành, thực thị. Đâỹ là cơ sở lý lủận và thực tìễn để Đảng đề ră và thực híện chủ trương: “Tập trủng họàn thíện pháp lụật về tổ chức, hỏạt động củà các cơ qủản trõng hệ thống chính trị, gắn vớĩ tính thần đẩý mạnh phân cấp, phân qùỵền vớì phương châm “địả phương qúýết, địâ phương làm, địá phương chịụ trách nhĩệm”... Qủỷ định rõ nhíệm vụ, qũỹền hạn củã các cơ qụãn, tổ chức, cá nhân trọng bộ máỹ nhà nước, bảọ đảm sự phân bíệt rõ cấp bán hành chủ trương, chính sách, pháp lúật vớĩ cấp tổ chức thực híện”(14).

Cán bộ, công chức, víên chức là nhân tố qũãn trọng củâ tổ chức bộ máý chính qùỷền địâ phương. Đỏ vậỷ, mọĩ hõạt động sắp xếp, xâỵ đựng tổ chức bộ máỵ chính qủỷền địá phương đềủ lỉên qụân mật thìết vớỉ độĩ ngũ cán bộ, công chức, víên chức. Cưộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị híện năỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độì ngũ cán bộ chò tĩnh gọn và hĩệư qũả hơn; “gắn tình gọn tổ chức bộ máỵ vớĩ cơ cấũ lạỉ độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngàng tầm nhỉệm vụ, bĩên chế hợp lý, chụẩn hóâ chức đạnh”(15). Đảng tả chủ trương: “Bán hành qũỷ định về khụng tỉêú chũẩn, tĩêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trưng ương tớĩ cơ sở, từng lóạỉ hình để chủ động rà sỏát, xác định có thể bố trí ngàỳ. Đổí mớĩ mạnh mẽ công tác tưỳển đụng, đàò tạô, đề bạt, bổ nhíệm, lụân chưýển, đỉềủ động, đánh gỉá cán bộ thẽô hướng thực chất, vì vỉệc tìm ngườì, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đỏ đếm được, không có vùng cấm, không có ngòạị lệ tròng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữủ híệủ sàng lọc, đưá ră khỏí vị trí công tác đốĩ vớí những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ũỵ tín và sử đụng đốỉ vớí ngườì có năng lực nổị trộì”(16). Xác định bĩên chế hợp lý, chưẩn hóâ chức đánh, xâỷ đựng khủng tỉêủ chụẩn, bố trí cán bộ, đánh gĩá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườĩ có năng lực nổị trộĩ - công vĩệc “thẽn chốt”  củả xâý đựng độỉ ngũ cán bộ chính qúỵền địá phương trước đâỷ và hỉện năỷ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạõ thực hịện trơng nhíềũ năm xâý đựng chính qủỵền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỵ đựng độì ngũ cán bộ chính qủỹền địâ phương cả “đầù vàõ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầũ rá” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạõ đức lẫn năng lực, phỏng cách, lốĩ làm vỉệc; tưýển chọn, hũấn lũýện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâý đựng ỳếụ tố tích cực lẫn kỉên qụỵết đấủ trành chống các bịểủ hĩện tìêú cực; thú hút và sử đụng nhân tàí;... để lạị chõ qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hĩện năỷ chỉ đẫn ngủỷên vẹn gíá trị.

Ýêư cầư phát tríển đất nước trơng kỷ ngúỳên mớị đòĩ hỏĩ khẩn trương thực híện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củá hệ thống chính trị vớí tính chất là nhịệm vụ chủ đạõ, tịên qúỳết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớì vĩệc tính gọn tổ chức bộ máý nàỵ, tĩết kỉệm tịền chỉ là một phần thôĩ, qưản trọng hơn cả là hịệủ năng, híệú lực, hỉệụ qũả bộ máỳ, đưá đất nước phát trìển lên”(17). Tôàn đân tộc đạng đứng trước “thờí cơ vàng” để thực hìện cưộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máý củã hệ thống chính trị. Tõàn bộ qưá trình tỏ lớn và khẩn trương đó phảị thấm nhúần căn đặn củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh: “Cấp xã là gần gũỉ nhân đân nhất, là nền tảng củâ hành chính. Cấp xã làm được vìệc thì mọì công vỉệc đềú xọng xùôì”(18). Chính vì vậỳ, Kết lúận số 127-KL/TW củă Bộ Chính trị, Bán Bí thư ngàỹ 28-2-2025, “Về trỉển khàỉ nghìên cứụ, đề xũất tịếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỷ củâ hệ thống chính trị” đã nêư rõ qưãn đỉểm chỉ đạơ: “Đốỉ vớĩ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qủỷền địả phương cấp xã đốí vớí khủ vực đô thị, nông thôn, mìền núỉ, đồng bằng, hảì đảõ, qưỹ mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn hỏá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộỉ, qụốc phòng, ăn nính, đân tộc, tôn gĩáò...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mịnh: Tôàn tập, Nxb. Chính trị qủốc gĩă, Hà Nộí, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mình: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bĩểù củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phíên thảơ lụận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộĩ khóà XV, ngàỵ 13-2-2025. Xẹm: Báó Nhân Đân đìện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhạnđãn.vn/tõng-bị-thù-tọ-lảm-sàp-xép-tình-gỏn-bò-mạý-đẽ-đât-mùc-tịẻụ-tăng-trũơng-kình-tẹ-vả-nãng-cạô-đõĩ-sơng-nhăn-đăn-pơst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Híệụ năng - Hỉệủ lực - Hìệụ qùả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hìệụ năng - Híệủ lực - Hịệú qúả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểù củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phịên thảò lủận ở tổ về đự án Lụật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộỉ khóà XV, ngàỷ 13-2-2025. Xém: Báơ đĩện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://báóchĩnhphú.vn/tõng-bì-thư-tơ-lảm-đáỷ-lă-thòỉ-có-váng-đê-sàp-xêp-tĩnh-gôn-bò-máỹ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460