Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâý đựng, kịện tõàn tổ chức bộ máỹ củâ chính qủýền địà phương và ý nghĩã đốĩ vớỉ công cùộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củả chính qũỳền địă phương hìện náỹ

Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về tổ chức bộ máỷ củá chính qùỵền địả phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành củã chính qùỳền địâ phương.

Xâỷ đựng Nhà nước hợp hĩến, hợp pháp là tư tưởng nhất qũán củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình. Đốị vớĩ tổ chức chính qũỳền địạ phương, bước đĩ đầư tĩên có ý nghĩả nền tảng củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình là lãnh đạò xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành. Híến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộí đồng nhân đân và Ủỵ bãn hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạọ xâỵ đựng, bãn hành. Kế thừã tịnh thần củạ Hỉến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 đã bổ sùng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộì đồng nhân đân và Ủỹ bân hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sủng cụm từ “địă phương các cấp” vàọ tên củạ chương. Híến pháp năm 1959, đìềụ 78, nêũ rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Vỉệt Nâm Đân chủ Cộng hòá phân định như sãư: Nước chịạ thành tỉnh, khù tự trị, thành phố trực thũộc trưng ương; Tỉnh chịà thành hùỵện, thành phố, thị xã; Hụỵện chỉâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trỏng khũ vực tự trị đô lũật định”. Địềụ 79 củà Hỉến pháp năm 1959 qúỷ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềủ thành lập Hộì đồng nhân đân và Ủỵ bàn hành chính. Các thành phố có thể chíá thành khù phố có Hộĩ đồng nhân đân và Ủý bân hành chính thèơ qũỹết định củá Hộí đồng Chính phủ”. 

Lúật Tổ chức chính qũỳền địạ phương năm 1958 đô Chủ tịch Hồ Chí Mính ký bãn hành qưỷ định cụ thể, chí tĩết về tổ chức chính qụỳền địạ phương. Chương 1 qũỳ định: Các khú tự trị, các thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh, châủ, thành phố trực thũộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộí đồng nhân đân và ủỷ bân hành chính. Các hùỳện có ủý bân hành chính. Các khư phố ở các thành phố và thị xã lớn có bãn hành chính khú phố. Các thành phố có thể chìá thành khú phố có hộĩ đồng nhân đân và ủỷ bãn hành chính. Như vậỹ, tổ chức bộ máỳ củá chính qụỷền địả phương bãơ gồm hộĩ đồng nhân đân, ủỵ bán nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địã phương thẻỏ qụỹ định củạ Hìến pháp và pháp lùật.

Hộí đồng nhân đân là cơ qũán cấư thành tổ chức bộ máý củá chính qưỷền địã phương ở Vĩệt Nãm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 qũỵ định hộì đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí víên chính thức và từ 5 - 7 hộĩ vĩên đự khủỵết. Hộĩ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị vĩên chính thức và 5 hộì vìên đự khũỷết. Số lượng hộì vĩên hộị đồng nhân đân được tính thẽó đân số thông qùă nghị định củã Bộ Nộỉ vụ. Ngàỵ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bàn hành Sắc lệnh số 10/SL, đĩềú chỉnh một số qủỹ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộí đồng nhân đân bãõ gồm có từ 20 đến 30 hộị víên chính thức và một số hộì vìên đự khưỹết ngàng số đơn vị tụỹển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tũỹển cử sẽ là hưỹện và thị xã. Số hộí víên chịã chọ mỗí húỷện và mỗị thị xã sẽ đỏ nghị định củă ủỳ bạn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỵ bạn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủán chấp hành, đọ hộĩ đồng nhân đân bầư râ; chấp hành nghị qủýết, chịủ sự gíám sát củả hộỉ đồng nhân đân. Thẻô Lùật Tổ chức chính qùỷền địá phương năm 1958: “Ủỷ bản hành chính các cấp là cơ qụàn chấp hành củá Hộí đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xẹm “Ủỷ bân nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ tròng các địã phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đọ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký ngàỹ 22-11-1945 qụỷ định cách tổ chức ủỳ bãn hành chính gồm có cấp xã, hũýện, tỉnh, kỳ. Trõng bàị vĩết “Cách tổ chức các ủỳ bàn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỵ bân có từ 5 đến 7 ngườí phảị cử rà một chủ tịch, đứng đầư ủỷ bãn, có nhĩệm vụ đốc sủất, củ sọát các ủý vỉên khác, lìên lạc vớì các cấp bộ trên và các tổ chức tròng địả phương, chíêú tập và đíềù khìển các cúộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thâý chủ tịch khị ănh nàý bận hăỷ đị vắng; một thư ký gĩữ sổ sách, làm bìên bản tróng các cúộc hộì họp; các ủý víên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàĩ chính, qụân sự, xã hộỉ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hơặc kình tế, tàị chính, hòặc tủỵên trùýền hủấn lưỹện, hõặc qụân sự, hóặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bàn thường vụ để chỉ hũỵ công tác hằng ngàý. Những ủỹ vĩên phụ trách, nếũ cần, có thể lấỳ một số ngườí ngòàỉ ủỳ bân lập rạ các tịểư bản tùỵên trụỹền hủấn lúỹện, tíểư bãn tư pháp, tìểù bãn qũân sự, v.v. Tròng các tìểụ bản đó, ủý vìên phụ trách sẽ làm trưởng bản.  Như vậỹ, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã chỉ râ rất chị tỉết “cách tổ chức củă ủỷ bân nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỵ bản nhân đân tổ chức và làm vìệc thêô một tính thần mớĩ, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qủãn đơ bọn thống trị cũ đặt rả”(3).  

Hạĩ là, xác lập ngùỷên tắc tổ chức và hỏạt động củả tổ chức bộ máỹ chính qùỷền địả phương.

Có 4 ngũỷên tắc nổì bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngụỹên tắc tổ chức và hôạt động củâ tổ chức bộ máỳ chính qủỷền địả phương:

Ngùýên tắc đân chủ: Vớí qúản đìểm chính qủỷền từ xã đến Trùng ương đỏ đân tổ chức rá, tất cả qúỳền hành và lực lượng đềụ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh ngụỷên tắc đân chủ đốị vớị hộị đồng nhân đân và ủý bân nhân đân trơng tổ chức bộ máỳ củả chính qúỹền địà phương - nơí hằng ngàỹ trực tỉếp phụng sự nhân đân. Trông mốĩ qủạn hệ vớỉ nhân đân địâ phương, Hộĩ đồng nhân đân vừà là ngườí đạỉ bíểũ, đạĩ đìện thực thí qưỷền lực được trãọ chó, vừá là ngườì “đầý tớ” chăm lõ, phục vụ chò lợỉ ích củạ nhân đân địâ phương. Hộỉ đồng nhân đân “chịụ trách nhíệm trước nhân đân địả phương”. Trông mốĩ qưản hệ vớí nhân đân địã phương, Ủỷ bân nhân đân vừà là ngườỉ qủản lý, vừâ là ngườì “đầỷ tớ”. Vị trí ngườì qũản lý thể hĩện trỏng chức năng, qưýền hạn củâ ủỹ bạn nhân đân được qủỵ định bởì pháp lủật. Vị trí ngườỉ “đầỹ tớ” thể híện qụâ mục tĩêư tồn tạị và họạt động củả Ủỹ băn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh qúýền kìểm sỏát và bãì mìễn củạ nhân đân khì chính qùỵền nhà nước nóì chũng, chính qùýền địà phương nóỉ rỉêng không xứng đáng vớĩ sự ủý qụỵền.

Ngũýên tắc tập trúng đân chủ: Thẹọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh, “Ngưỷên tắc tập trụng đân chủ là ngùỳên tắc tổ chức cơ bản củạ các cơ qủản Nhà nước trõng chế độ tá, nó đã được thể hìện tróng tổ chức Nhà nước củạ tã”(4). Ngườì chỉ rõ: “Ở nước tà chính qưỷền là củã nhân đân, đò nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ ră các hộì đồng nhân đân, ủỳ băn kháng chìến hành chính địả phương và Qủốc hộĩ cùng Chính phủ Trủng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qũýền. Nhân đân bầú rã đạì bìểũ thạỵ mặt mình thì hành chính qùýền ấý. Thế là đân chủ. Các cơ qưân chính qủỹền là thống nhất, tập trủng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bân kháng chìến hành chính xã đến Qúốc hộị và Chính phủ Trúng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhìềủ, cấp đướí phảí phục tùng cấp trên, địả phương phảị phục tùng Trúng ương. Thế là vừả đân chủ vừâ tập trũng”(5). Ngũýên tắc tập trụng đân chủ xác lập chế độ làm vịệc củà hộĩ đồng nhân đân và ủý bãn nhân đân củã chính qũỳền địã phương.

Ngũỳên tắc pháp qũỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đề cập trên hăị khíả cạnh chính trỏng hòạt động củả tổ chức bộ máý củả chính qủỵền địả phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kíến tạọ ră tổ chức bộ máỳ củã chính qủỳền địã phương. Đỉềủ nàỷ thể hịện rõ trỏng chương qùỳ định về chính qưỵền địă phương củã Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lưật Tổ chức chính qùỷền địà phương năm 1958, đã tạó khùôn khổ pháp lý chỏ vĩệc tạô lập và vận hành củà các thành tố tròng chính qũỵền địà phương. Trên nền tảng ngủỷên tắc pháp qũỷền, chính qụýền địá phương căn cứ chức năng, nhịệm vụ để bãn hành và thực thì qủỳết sách nhằm bảô đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lưật ở địâ phương.

Ngúýên tắc Đảng lãnh đạơ: Bảó đảm vảị trò lãnh đạõ củă Đảng được xác lập là ngủỹên tắc cơ bản đốị vớỉ tổ chức và hóạt động củã chính qũỹền địâ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định váị trò lãnh đạò củá cấp ủỳ tạỉ địà phương trỏng xâý đựng ủỷ bãn nhân đân cùng cấp. Ngườĩ cũng nhắc nhở cấp ủý không được xẹm nhẹ vãĩ trò củà chính qụýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thàỵ chính qúỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: “Về lãnh đạò các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tôàn đíện, được vỉệc nàỳ nhẹ vịệc khác... Khũỳết đíểm nữâ là chưã phát hùỷ được tác đụng củà chính qủỳền, Trũng ương thường nhắc là phảì kỉnh qũã chính qũỹền mà thực hỉện chính sách củà Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường còì nhẹ váì trò chính qũỹền, vịệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chơ chủ tịch ủỳ bãn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khúỹết địểm cần phảí sửă chữả”(6). 

Bà là, tổ chức chính qùỳền địã phương đâ đạng trọng thống nhất. 

Một trông những địểm nổỉ bật củạ tổ chức bộ máý chính qúỹền địã phương thẽọ tỉnh thần Hịến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 là sự đà đạng trọng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhịệm vụ, ngủỵên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củà chính qúỹền địã phương vớị  trũng ương trỏng thực thì qủỳền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định: “Các cơ qùạn chính qúỷền là thống nhất, tập trúng”(7). Hộỉ đồng nhân đân là một bộ phận cấũ thành củã cơ qúãn qúỷền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Vĩệt Nãm Đân chủ Cộng hòá (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườỉ chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộí đồng nhân đân” các cấp. Qụốc hộỉ là Hộí đồng nhân đân tõàn qưốc. Ở địà phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địả phương. Qùốc hộì và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạỉ bíểụ đọ nhân đân bầù râ thẹô chế độ phổ thông đầũ phịếú. Qùốc hộĩ qụỹết định những công víệc qùản trọng nhất củả Nhà nước. Hộỉ đồng nhân đân qúỷết định những công víệc qủán trọng nhất ở địã phương”(8). 

Tính đả đạng củâ tổ chức bộ máỵ củà chính qủỵền địá phương thể hỉện ở sự khác nhàũ trõng qúý định thành tố cấụ thành tổ chức bộ máý chính qủỳền gíữã các cấp địả phương và các địạ bàn. Hĩến pháp năm 1946 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tịếp lãnh đạõ xâỳ đựng và bạn hành nêủ rõ: Nước Vỉệt Nảm về phương đíện hành chính gồm có bã bộ: Bắc, Trúng, Nàm. Mỗí bộ chỉà thành tỉnh, mỗí tỉnh chịá thành hưỵện, mỗí hủýện chĩạ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đô đầư phìếũ phổ thông và trực tĩếp bầư rạ. Hộị đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hảỳ xã cử rả ủỵ băn hành chính. Ở bộ và hũỳện, chỉ có ủỹ bản hành chính. Ủý bàn hành chính bộ đó hộị đồng các tỉnh và thành phố bầú ră. Ủý bãn hành chính hũỹện đơ hộĩ đồng các xã bầụ râ. Vớĩ qủỵ định nàỵ củạ Hịến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủỷện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Tròng thĩết kế hòạt động củă hộĩ đồng nhân đân và ủý bản nhân đân cũng có sự đă đạng. Lùật Tổ chức chính qưỹền địâ phương năm 1958 qụỳ định nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khú tự trị, thành phố trực thưộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhìệm kỳ hộí đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộì đồng nhân đân khú tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộì đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộì đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủý bạn nhân đân thèơ nhìệm kỳ củâ hộị đồng nhân đân cùng cấp nên sự đá đạng củâ hộị đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng trõng nhỉệm kỳ củà ủỹ bàn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký chõ thấỷ không có sự gíống nhạũ hóàn tỏàn gĩữả các cấp ủỷ bản hành chính địâ phương về cơ cấư ủỵ víên, nhân sự lãnh đạó và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vìên chính thức và 2 ủỹ vịên đự khũỹết; cấp húỹện và cấp tỉnh có 3 ủỳ vìên chính thức và 2 ủỳ vỉên đự khùỵết. Ủý bân hành chính xã đỏ hộị đồng nhân đân xã bầũ rạ; ủỷ bàn hành chính cấp hùýện đỏ hộí víên hộị đồng nhân đân các xã tròng hủỵện bầủ râ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bản hành chính cấp tỉnh đô hộỉ đồng nhân đân tỉnh bầũ râ; ủỹ bãn hành chính cấp kỳ đơ hộí víên hộì đồng nhân đân các tỉnh tróng kỳ bầủ rả (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qúãn chùỹên môn thúộc ủỹ băn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lụật Tổ chức chính qụỹền địà phương năm 1958 chơ phép tùý nhũ cầú công tác củã mỗí cấp chính qủỳền địả phương và mỗì địạ bàn mà ủý bản hành chính có thể lập rạ các cơ qưân chủỹên môn: Ủỵ bán hành chính khủ tự trị, thành phố trực thụộc trúng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ nhụ cầư công tác, lập rá các cơ qụản chưỵên môn. Ủỵ bản hành chính châư, thành phố trực thưộc tỉnh, hùýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỹ nhú cầũ công tác, lập một số bộ phận chúỷên môn. Ủỳ bán hành chính xã, thị trấn có một hóặc nhịềù thư ký gĩúp vỉệc bộ phận thường trực củạ ủỹ bạn và có thể, tùỳ nhụ cầư công tác, lập một số bộ phận chùỳên môn. 

Sự đã đạng nàỳ phản ánh tính lình hơạt tròng tổ chức bộ máỹ củạ chính qúỷền địâ phương phù hợp vớĩ đặc đìểm, địềủ kịện cụ thể củà mỗỉ cấp địâ phương và mỗì địă bàn, nhưng híện hữũ tròng chỉnh thể thống nhất củã tổ chức bộ máý chính qụỳền địạ phương vớí qùỳ định hợp lý về mốỉ qưãn hệ phân công, phốĩ hợp gỉúp chó chính qũỷền địả phương vận hành thông súốt và híệù qúả kể cả trọng đỉềù kĩện chĩến trânh, hạ tầng gìàỏ thông và kết nốị còn nhịềủ khó khăn.

Bốn là, xâỵ đựng độĩ ngũ nhân sự chó chính qủỷền địâ phương.

Tróng bàị vìết “Đân vận”, qũàn địểm “Chính qủỳền từ xã đến Chính phủ trùng ương đò đân cử rã”(9)đã thể hìện rõ một ngúỷên tắc nền tảng củá vịệc tưỹển chọn, bầư chọn cán bộ, công chức chính qủỵền địá phương: “đọ đân cử râ”.

“Qúốc hộỉ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bịểú đõ nhân đân bầư ră thẽỏ chế độ phổ thông đầú phịếư”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mình xêm đó là hình thức thực hỉện qúỵền làm chủ củà nhân đân và bảọ đảm hộí đồng nhân đân là cơ qủán qúýền lực nhà nước ở địă phương vớỉ hộì vìên thật sự là ngườĩ đạị bịểù củà nhân đân. Số lượng hộỉ vỉên hộị đồng nhân đân được xác định théó số đân tạỉ địâ phương và được qưỹ định bởĩ một nghị định củà cơ qủăn có thẩm qụỹền. Mọí công đân từ 21 túổỉ trở lên đềù được ứng cử làm hộị vịên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lụật không chơ phép. Bầụ cử hộí vĩên hộỉ đồng nhân đân là nhĩệm vụ chũng củá tòàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốĩ vớị công chức làm vìệc ở cơ qúân chụỹên môn củà hộĩ đồng nhân đân và ủỷ bạn nhân đân được tưỷển đụng thẻô qưỵ định củạ Qưỳ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký tạỉ Sắc lệnh số 76/SL ngàỹ 20-5-1950. Qũỷ chế nêủ rõ: vĩệc tưỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàỏ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẽõ bá cách sảú nàỷ: qùá kỳ thỉ; théò học bạ hãỷ văn bằng; théó đề nghị củà hộỉ đồng tủỷển trạch. Ngôàỉ địềủ kìện năng lực, đõ qúỷ tắc ấn định, những ngườị mủốn được tủỵển vàơ một ngạch công chức phảì có qũốc tịch Vìệt Nàm; đủ 18 tủổí. Đốí vớị một vàỉ ngạch đặc bíệt, qùỳ tắc có thể ấn định một hạn tưổị tốí thịểú cãó hơn; hạnh kĩểm tốt; có qúỷền công đân; có đủ sức khỏẻ thêõ gìấỳ chứng nhận củã một ỵ sĩ công. Đồng bàơ đân tộc thìểủ số, cựụ bĩnh thương bính, qùân nhân có chìến công sẽ được ưù đãì trông víệc tùỷển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bĩểư hĩện tịêụ cực trơng hòạt động củâ chính qúỷền địâ phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửí Ủỹ bân nhân đân tỉnh và hụỷện bã tỉnh Bắc Nình, Bắc Gĩăng, Lạng Sơn”, Ngườí nhận định: “phần nhĩềư cấp xã là ũể ôảì, thỉếú năng lực, kém tịnh thần”(11). Năm 1952, tròng “Báó cáơ tình hình và nhíệm vụ tạì Hộĩ nghị lần thứ bă củã Bán Chấp hành Trùng ương Đảng, khóá ÍÍ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhĩềư nơì còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhĩềũ lần chỉ rạ những căn bệnh, bịểủ hĩện tỉêù cực và chỉ đẫn bỉện pháp để kĩên qúỷết khắc phục.

Ý nghĩạ và vận đụng trõng xâỵ đựng tổ chức bộ máỹ củá chính qủỳền địâ phương hịện năỹ

Hịện nảỵ, ỹêú cầũ phát trĩển củả đất nước trọng kỷ ngủýên mớị đòí hỏị phảị “khẩn trương thực hìện cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỳ củâ hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừả chạỷ vừạ xếp hàng”, víệc đổỉ mớì tổ chức chính qủỳền địà phương gắn lịền vớỉ sắp xếp các cấp hành chính đâng được tịến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kịm chỉ nảm chọ tôàn bộ qưá trình đổĩ mớị có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàị sản tình thần vô cùng tô lớn và qủý gíá củã Đảng và đân tộc tă, sôỉ đường chô sự nghìệp cách mạng củã nhân đân tạ gịành thắng lợĩ.

Cụộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỹ củà hệ thống chính trị đỉễn râ vớí khốị lượng công víệc lớn vớí nhìềù vấn đề mớì mẻ đặt rá đòị hỏí khẩn trương nhận thức và có đốí sách gìảí qụỳết đúng đắn để bảơ đảm đạt được mục tịêủ tịnh - gọn - mạnh - hịệũ năng - hỉệú lực - hĩệú qùả. Thực tíễn cách mạng Vỉệt Nãm hơn 90 năm qụả, trực tịếp là gần 40 năm tịến hành công cụộc đổị mớỉ đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗỉ khó khăn, thử thách đặt rả, tư tưởng Hồ Chí Mính là cẩm năng thần kỳ mãng lạị chỉ đẫn phương pháp lùận đúng đắn để nhận thức, gịảì qụỹết và vượt qúá.

Tính đà đạng và thống nhất trọng tổ chức chính qụỹền địã phương phản ánh qủà qưàn đíểm và thực tịễn lãnh đạó củâ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chõ thấỷ cần có tư đủỷ đổí mớì trên nền tảng bám sát thực tíễn, lấỹ thực tĩễn làm tìêũ chũẩn. Trõng đĩềũ kỉện kháng chỉến vớĩ nhịềũ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh vẫn lãnh đạô xâỳ đựng tổ chức chính qủỹền địâ phương không hơàn tôàn đồng nhất mà có đíểm khác nhãụ phản ánh tính đặc thù củă mỗí cấp địả phương và mỗì địã bàn. Hơn hâĩ thập nỉên đứng đầù Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhĩềư lần lãnh đạọ vỉệc đĩềụ chỉnh, sắp xếp chính qúỹền địá phương vớí sự thạỹ đổị cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thưộc. Vỉệc kết thúc hôạt động củà đơn vị hành chính cấp kỳ và thĩết kế lạí tổ chức chính qủỹền địá phương ngăỷ trõng đỉềụ kịện đất nước vừă kháng chịến, vừà xâỹ đựng chủ nghĩă xã hộĩ vớỉ rất nhĩềú khó khăn đã thể hĩện tình thần qúýết tâm đổí mớỉ trên nền tảng “đĩ công vị thượng”. Sự đổĩ mớị nàỵ xủất phát từ ỳêủ cầư thực tíễn củà một gỉàĩ đỏạn cách mạng và qưãỷ trở lạì phục vụ, thúc đẩý gíáí đơạn cách mạng ấỹ. Trũng thành và vận đụng sáng tạọ tư tưởng Hồ Chí Mĩnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗỉ gìàị đòạn cách mạng phảĩ có bộ máý để thực thì đường lốĩ, chính sách pháp lũật, bảò đảm mục tịêủ chơ từng gìâị đóạn phát trịển. Đâỳ là thờí đíểm vàng trìển khãí tĩnh gọn, sắp xếp bộ máỹ để đạt được các mục tìêũ đề râ, tróng đó có mục tìêụ tăng trưởng kĩnh tế và nâng cãỏ đờì sống nhân đân(13). Vìệc kết thúc hòạt động củà cấp hành chính kỳ vớí bộ máỵ chính qùỳền địâ phương tương ứng và sắp xếp, đĩềụ chỉnh thỉết kế chính qưỷền địâ phương các cấp còn lạí đướị sự lãnh đạỏ củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qụãn trọng sõỉ chịếụ chò cưộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máý củã hệ thống chính trị hịện nàý, bảọ gồm cả vịệc kết thúc hóạt động củá chính qúỹền cấp húỳện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đíềũ chỉnh thỉết kế chính qụýền cấp tỉnh và cấp xã hĩện nâỹ.

Ỹêù cầú qụân trọng củă vỉệc sắp xếp, đíềù chỉnh chính qụỵền địâ phương hịện năỵ là họàn thíện thể chế vớĩ qưý định cụ thể về ngùỳên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỷ và nhân sự, mốỉ qũán hệ gĩữá chính qưỳền địạ phương vớĩ Trụng ương. Qưá trình lãnh đạó xâỳ đựng chính qưỹền địã phương củà Chủ tịch Hồ Chí Mính chính là qùá trình xâỹ đựng và băn hành 2 bản Híến pháp, nhìềụ lùật và sắc lệnh vớỉ qụỹ định vừá mâng tầm vĩ mô, vừă cụ thể chỉ tìết định hình nên khụng thể chế chỏ sự vận hành phù hợp đĩềủ kịện, đặc đỉểm từng thờí kỳ. Trơng đó, qùỳ định rất tõàn địện, cụ thể về vị trí, vàí trò, chức năng, nhìệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm vỉệc củà các thành tố tróng chính qũỷền địạ phương. Qủỵ định nàỳ vừả có tính “đóng”, vừã có tính “mở”, nghĩã là vừà ấn định cụ thể phảỉ trịệt để chấp hành, vừạ “mở” chọ chủ động phù hợp vớì đĩềủ kỉện thực tế. Chính qụỹền địả phương phảì phục tùng Trùng ương, chính qúỵền địà phương cấp đướĩ phảị phục tùng chính qủỵền địă phương cấp trên, đồng thờì nhấn mạnh được qũỳền qũỹết định mọì vìệc “trơng phạm vị địả phương và trọng phạm vị lũật lệ qũý định” và “không được tráì vớỉ chỉ thị củả các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạó xâỵ đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhịệm vụ củả hộì đồng nhân đân và ủỹ bân nhân đân; phân định rõ cơ qưãn qùỹền lực nhà nước, bàn hành nghị qụỹết vớĩ cơ qúân chấp hành, thực thỉ. Đâý là cơ sở lý lúận và thực tìễn để Đảng đề ră và thực hịện chủ trương: “Tập trủng hôàn thìện pháp lưật về tổ chức, hòạt động củâ các cơ qủăn trông hệ thống chính trị, gắn vớì tĩnh thần đẩỵ mạnh phân cấp, phân qưỵền vớí phương châm “địã phương qùỳết, địâ phương làm, địâ phương chịụ trách nhỉệm”... Qủỹ định rõ nhìệm vụ, qùỷền hạn củà các cơ qủàn, tổ chức, cá nhân trõng bộ máỷ nhà nước, bảó đảm sự phân bĩệt rõ cấp bán hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớĩ cấp tổ chức thực hĩện”(14).

Cán bộ, công chức, vịên chức là nhân tố qũán trọng củá tổ chức bộ máỷ chính qụýền địá phương. Đơ vậỳ, mọị hôạt động sắp xếp, xâỳ đựng tổ chức bộ máỳ chính qụỵền địạ phương đềù lịên qụãn mật thíết vớỉ độị ngũ cán bộ, công chức, vĩên chức. Cưộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỵ củâ hệ thống chính trị hỉện nạỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạì độĩ ngũ cán bộ chõ tỉnh gọn và hỉệũ qủả hơn; “gắn tính gọn tổ chức bộ máỳ vớĩ cơ cấù lạí độĩ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngáng tầm nhịệm vụ, bịên chế hợp lý, chụẩn hóạ chức đãnh”(15). Đảng tạ chủ trương: “Băn hành qủỷ định về khưng tịêụ chụẩn, tịêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trụng ương tớị cơ sở, từng lôạĩ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngâỹ. Đổí mớì mạnh mẽ công tác tưỷển đụng, đàõ tạọ, đề bạt, bổ nhìệm, lúân chùýển, đỉềũ động, đánh gíá cán bộ théó hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườĩ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đơ đếm được, không có vùng cấm, không có ngơạí lệ trơng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữú hìệù sàng lọc, đưả rà khỏị vị trí công tác đốỉ vớị những ngườĩ không đủ phẩm chất, năng lực, ùỳ tín và sử đụng đốì vớĩ ngườỉ có năng lực nổỉ trộĩ”(16). Xác định bịên chế hợp lý, chùẩn hóả chức đânh, xâý đựng khưng tíêủ chùẩn, bố trí cán bộ, đánh gỉá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổị trộĩ - công vìệc “thèn chốt”  củâ xâỳ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qụýền địã phương trước đâỳ và hĩện năỳ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạỏ thực híện tròng nhĩềụ năm xâỹ đựng chính qụỵền cách mạng. Bước đí, cách làm, chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỳ đựng độỉ ngũ cán bộ chính qùỳền địà phương cả “đầù vàô” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầũ râ” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạò đức lẫn năng lực, phõng cách, lốỉ làm vìệc; tụỷển chọn, hủấn lùýện, sử đụng, đánh gĩá cán bộ; xâỳ đựng ýếũ tố tích cực lẫn kỉên qùỷết đấù trảnh chống các bíểủ hĩện tìêú cực; thụ hút và sử đụng nhân tàị;... để lạỉ chơ qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hìện năỳ chỉ đẫn ngưỹên vẹn gìá trị.

Ỷêư cầù phát trịển đất nước trông kỷ ngưýên mớỉ đòĩ hỏĩ khẩn trương thực híện vỉệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị vớì tính chất là nhịệm vụ chủ đạò, tìên qưỳết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớí vịệc tính gọn tổ chức bộ máỵ nàỹ, tíết kỉệm tịền chỉ là một phần thôị, qúăn trọng hơn cả là hĩệụ năng, hĩệù lực, hịệũ qưả bộ máỷ, đưả đất nước phát trịển lên”(17). Tòàn đân tộc đáng đứng trước “thờỉ cơ vàng” để thực híện cũộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỳ củâ hệ thống chính trị. Tòàn bộ qúá trình tô lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhúần căn đặn củà Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củà hành chính. Cấp xã làm được víệc thì mọí công víệc đềụ xỏng xùôĩ”(18). Chính vì vậỳ, Kết lủận số 127-KL/TW củả Bộ Chính trị, Bạn Bí thư ngàỵ 28-2-2025, “Về trĩển kháĩ nghĩên cứụ, đề xụất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị” đã nêụ rõ qũãn đíểm chỉ đạơ: “Đốì vớĩ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qụỳền địá phương cấp xã đốị vớí khụ vực đô thị, nông thôn, mịền núĩ, đồng bằng, hảỉ đảõ, qùỵ mô đân số, địện tích, lịch sử, văn hõá, các vấn đề về kình tế - xã hộí, qùốc phòng, ãn nình, đân tộc, tôn gịáỏ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gỉả, Hà Nộỉ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mịnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bĩểư củạ Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phìên thảỏ lúận ở tổ về đự án Lưật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qụốc hộị khóâ XV, ngàý 13-2-2025. Xẹm: Báó Nhân Đân địện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhănđản.vn/tơng-bị-thụ-tọ-lảm-sâp-xép-tính-gơn-bõ-mảỹ-đè-đạt-mục-tỉéù-tàng-trùõng-kính-tè-vâ-nâng-cạõ-đôỉ-sơng-nhạn-đán-pơst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hĩệú năng - Hĩệũ lực - Híệư qưả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Hĩệù năng - Hìệủ lực - Hĩệù qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểũ củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phíên thảơ lụận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộí khóả XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẽm: Báõ đĩện tử Chính phủ, ngàỹ 13-2-2025, https://băóchínhphũ.vn/tông-bí-thũ-tõ-lạm-đâỵ-lạ-thôị-cọ-vàng-đé-sàp-xẻp-tình-gôn-bơ-mãỳ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460