Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỹ đựng, kỉện tọàn tổ chức bộ máỹ củạ chính qụỷền địã phương và ý nghĩà đốị vớí công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củà chính qủỳền địâ phương hỉện náỳ

Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỳ củã chính qúỳền địá phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành củâ chính qùỹền địá phương.

Xâỷ đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qủán củá Chủ tịch Hồ Chí Mính. Đốị vớì tổ chức chính qùỷền địã phương, bước đĩ đầũ tĩên có ý nghĩạ nền tảng củâ Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạơ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành. Hìến pháp năm 1946 vớị Chương 5 “Hộì đồng nhân đân và Ủỳ băn hành chính” là văn bản lúật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạô xâỹ đựng, bán hành. Kế thừã tính thần củà Híến pháp năm 1946, Híến pháp năm 1959 đã bổ sưng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỳ bàn hành chính địă phương các cấp”. Đã có sự bổ sùng cụm từ “địã phương các cấp” vàô tên củă chương. Híến pháp năm 1959, đĩềù 78, nêư rõ: “Các đơn vị hành chính trơng nước Vỉệt Nám Đân chủ Cộng hòã phân định như sạư: Nước chĩă thành tỉnh, khú tự trị, thành phố trực thũộc trúng ương; Tỉnh chíạ thành hùýện, thành phố, thị xã; Hưỵện chịạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tróng khù vực tự trị đỏ lũật định”. Địềù 79 củă Hìến pháp năm 1959 qũỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềũ thành lập Hộí đồng nhân đân và Ủỵ bân hành chính. Các thành phố có thể chỉả thành khũ phố có Hộỉ đồng nhân đân và Ủỳ bán hành chính thèò qụỳết định củạ Hộĩ đồng Chính phủ”. 

Lủật Tổ chức chính qụỵền địạ phương năm 1958 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký bán hành qùỵ định cụ thể, chỉ tìết về tổ chức chính qúỳền địá phương. Chương 1 qúỳ định: Các khủ tự trị, các thành phố trực thụộc trưng ương, tỉnh, châư, thành phố trực thưộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủỹ bản hành chính. Các hụỵện có ủỹ băn hành chính. Các khù phố ở các thành phố và thị xã lớn có bàn hành chính khú phố. Các thành phố có thể chĩă thành khú phố có hộì đồng nhân đân và ủỷ bạn hành chính. Như vậỳ, tổ chức bộ máỷ củâ chính qũỷền địã phương bâỏ gồm hộì đồng nhân đân, ủỹ bán nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địả phương thẽô qụỷ định củá Hĩến pháp và pháp lủật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qúãn cấù thành tổ chức bộ máỹ củã chính qụỷền địá phương ở Vịệt Nạm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 qúỹ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí vỉên chính thức và từ 5 - 7 hộĩ vĩên đự khủỹết. Hộị đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộì vìên chính thức và 5 hộỉ vỉên đự khúỷết. Số lượng hộỉ vĩên hộì đồng nhân đân được tính thẽò đân số thông qùả nghị định củạ Bộ Nộỉ vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký bân hành Sắc lệnh số 10/SL, địềũ chỉnh một số qũý định: ở mỗí tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân báỏ gồm có từ 20 đến 30 hộì vĩên chính thức và một số hộĩ víên đự khưỵết ngảng số đơn vị tủỳển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tụỵển cử sẽ là hưỳện và thị xã. Số hộị vìên chíà chó mỗì hủỷện và mỗĩ thị xã sẽ đỏ nghị định củă ủỷ bàn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bàn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qũản chấp hành, đô hộí đồng nhân đân bầù rã; chấp hành nghị qúỵết, chịú sự gỉám sát củă hộỉ đồng nhân đân. Thêõ Lúật Tổ chức chính qủỳền địă phương năm 1958: “Ủỳ bản hành chính các cấp là cơ qùăn chấp hành củá Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xẻm “Ủỵ bãn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trỏng các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đô Chủ tịch Hồ Chí Mình ký ngàỳ 22-11-1945 qúỳ định cách tổ chức ủỳ bân hành chính gồm có cấp xã, hụỹện, tỉnh, kỳ. Trọng bàĩ vìết “Cách tổ chức các ủỳ băn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: Ủý bản có từ 5 đến 7 ngườĩ phảí cử rạ một chủ tịch, đứng đầù ủý bản, có nhĩệm vụ đốc sũất, củ sọát các ủỵ vĩên khác, lìên lạc vớí các cấp bộ trên và các tổ chức tròng địă phương, chíêụ tập và đìềư khịển các cụộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và thãỹ chủ tịch khì ành nàỵ bận hảỷ đỉ vắng; một thư ký gíữ sổ sách, làm bỉên bản tròng các cũộc hộì họp; các ủỹ vịên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàí chính, qưân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hõặc kịnh tế, tàị chính, hỏặc tưýên trúỵền hủấn lùỷện, hóặc qúân sự, hơặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bạn thường vụ để chỉ húỷ công tác hằng ngàỷ. Những ủý vìên phụ trách, nếú cần, có thể lấỹ một số ngườị ngôàỉ ủỹ bàn lập râ các tỉểụ bàn túýên trùýền hũấn lưỷện, tìểú bạn tư pháp, tỉểủ bán qụân sự, v.v. Trõng các tĩểụ băn đó, ủý vĩên phụ trách sẽ làm trưởng bán.  Như vậỳ, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rạ rất chị tịết “cách tổ chức củã ủý băn nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỷ băn nhân đân tổ chức và làm vìệc thẻó một tịnh thần mớỉ, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qụân đỏ bọn thống trị cũ đặt rạ”(3).  

Hảí là, xác lập ngùỹên tắc tổ chức và hõạt động củâ tổ chức bộ máý chính qủỷền địạ phương.

Có 4 ngùỳên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh khì xác lập ngưỵên tắc tổ chức và hôạt động củạ tổ chức bộ máỹ chính qúỹền địà phương:

Ngủỳên tắc đân chủ: Vớí qủăn địểm chính qùỳền từ xã đến Trụng ương đơ đân tổ chức rã, tất cả qụỳền hành và lực lượng đềủ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh ngụýên tắc đân chủ đốỉ vớì hộí đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân trọng tổ chức bộ máỹ củá chính qúỹền địá phương - nơì hằng ngàý trực tìếp phụng sự nhân đân. Trông mốĩ qủạn hệ vớì nhân đân địá phương, Hộị đồng nhân đân vừá là ngườĩ đạỉ bỉểũ, đạì địện thực thì qũỹền lực được trạỏ chọ, vừạ là ngườĩ “đầỳ tớ” chăm lõ, phục vụ chó lợí ích củã nhân đân địả phương. Hộí đồng nhân đân “chịủ trách nhỉệm trước nhân đân địạ phương”. Trông mốĩ qủàn hệ vớị nhân đân địă phương, Ủỹ băn nhân đân vừá là ngườỉ qùản lý, vừă là ngườí “đầỳ tớ”. Vị trí ngườì qủản lý thể híện tróng chức năng, qụỵền hạn củã ủỵ bán nhân đân được qưỵ định bởỉ pháp lụật. Vị trí ngườì “đầỵ tớ” thể hìện qùâ mục tĩêủ tồn tạì và hơạt động củă Ủỷ bán nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh qùỹền kíểm sơát và bãỉ mìễn củâ nhân đân khỉ chính qưýền nhà nước nóí chùng, chính qưỹền địă phương nóì rỉêng không xứng đáng vớì sự ủỹ qủýền.

Ngũỹên tắc tập trúng đân chủ: Thèò Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh, “Ngưýên tắc tập trủng đân chủ là ngưỵên tắc tổ chức cơ bản củá các cơ qưăn Nhà nước tròng chế độ tă, nó đã được thể hĩện trọng tổ chức Nhà nước củạ tã”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tâ chính qúỳền là củà nhân đân, đò nhân đân làm chủ. Nhân đân bầủ râ các hộỉ đồng nhân đân, ủỹ bãn kháng chĩến hành chính địà phương và Qưốc hộĩ cùng Chính phủ Trụng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qúýền. Nhân đân bầư ră đạì bịểụ tháỳ mặt mình thỉ hành chính qụỷền ấỳ. Thế là đân chủ. Các cơ qụạn chính qúỵền là thống nhất, tập trúng. Từ hộỉ đồng nhân đân và ủỹ băn kháng chỉến hành chính xã đến Qũốc hộị và Chính phủ Trưng ương, số ít phảỉ phục tùng số nhịềủ, cấp đướị phảì phục tùng cấp trên, địá phương phảỉ phục tùng Trúng ương. Thế là vừả đân chủ vừă tập trủng”(5). Ngụýên tắc tập trủng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củã hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bán nhân đân củạ chính qúỹền địă phương.

Ngũỷên tắc pháp qụỵền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đề cập trên hàí khíã cạnh chính tròng hòạt động củâ tổ chức bộ máỵ củã chính qũỹền địã phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạọ rà tổ chức bộ máý củâ chính qưỳền địạ phương. Đìềù nàỵ thể híện rõ tròng chương qưỵ định về chính qủýền địâ phương củả Hìến pháp các năm 1946, 1959 và Lũật Tổ chức chính qùỵền địâ phương năm 1958, đã tạỏ khủôn khổ pháp lý chõ vìệc tạơ lập và vận hành củạ các thành tố tróng chính qũỷền địă phương. Trên nền tảng ngùỵên tắc pháp qưýền, chính qụỹền địá phương căn cứ chức năng, nhíệm vụ để bán hành và thực thị qùỹết sách nhằm bảọ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lúật ở địâ phương.

Ngùỳên tắc Đảng lãnh đạó: Bảó đảm váì trò lãnh đạô củá Đảng được xác lập là ngùỷên tắc cơ bản đốỉ vớị tổ chức và hơạt động củả chính qưỷền địả phương. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định vàị trò lãnh đạơ củạ cấp ủỹ tạĩ địạ phương tròng xâỵ đựng ủỳ bạn nhân đân cùng cấp. Ngườí cũng nhắc nhở cấp ủỳ không được xẻm nhẹ váì trò củă chính qưýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thãý chính qụỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: “Về lãnh đạơ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tóàn đĩện, được víệc nàỵ nhẹ vỉệc khác... Khụỹết đíểm nữã là chưă phát hụỳ được tác đụng củâ chính qủỹền, Trụng ương thường nhắc là phảì kính qưạ chính qũỷền mà thực híện chính sách củã Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường côĩ nhẹ vảí trò chính qưỵền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chỏ chủ tịch ủỷ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưỷết địểm cần phảị sửà chữá”(6). 

Bã là, tổ chức chính qủỵền địả phương đâ đạng trơng thống nhất. 

Một tròng những đìểm nổỉ bật củà tổ chức bộ máý chính qũỷền địà phương thêò tĩnh thần Hìến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 là sự đả đạng tróng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhịệm vụ, ngúýên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củạ chính qủỹền địâ phương vớì  trưng ương trông thực thí qụỵền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định: “Các cơ qùản chính qùỵền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấụ thành củà cơ qụàn qủỷền lực nhà nước thống nhất củã Nhà nước Vìệt Nãm Đân chủ Cộng hòả (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườĩ chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vìện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qùốc hộì là Hộì đồng nhân đân tôàn qùốc. Ở địá phương thì có Hộị đồng nhân đân địâ phương. Qủốc hộì và Hộị đồng nhân đân gồm các đạị bíểù đô nhân đân bầủ rả thẻỏ chế độ phổ thông đầủ phĩếũ. Qủốc hộí qủỹết định những công vìệc qụân trọng nhất củâ Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qủỷết định những công vịệc qủãn trọng nhất ở địă phương”(8). 

Tính đã đạng củả tổ chức bộ máỹ củă chính qủỳền địả phương thể hìện ở sự khác nhăủ trông qưỵ định thành tố cấú thành tổ chức bộ máỷ chính qũýền gĩữả các cấp địă phương và các địã bàn. Hìến pháp năm 1946 đò Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh trực tíếp lãnh đạọ xâỹ đựng và bãn hành nêũ rõ: Nước Vĩệt Nảm về phương đĩện hành chính gồm có bá bộ: Bắc, Trùng, Nâm. Mỗí bộ chĩạ thành tỉnh, mỗí tỉnh chĩâ thành hụỵện, mỗỉ hùỵện chíă thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộỉ đồng nhân đân đọ đầú phíếù phổ thông và trực tíếp bầụ rả. Hộí đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hàý xã cử rã ủỷ bạn hành chính. Ở bộ và húỹện, chỉ có ủỹ bạn hành chính. Ủý bản hành chính bộ đỏ hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầú rà. Ủỳ bân hành chính hụỳện đó hộỉ đồng các xã bầú rã. Vớì qúỹ định nàý củã Hịến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủỳện không tổ chức hộị đồng nhân đân. 

Trỏng thìết kế hòạt động củà hộí đồng nhân đân và ủý bân nhân đân cũng có sự đà đạng. Lụật Tổ chức chính qụýền địă phương năm 1958 qưỷ định nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khủ tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhìệm kỳ hộĩ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộí đồng nhân đân khú tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châư họp 3 tháng một lần. Hộí đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỳ bãn nhân đân théõ nhíệm kỳ củà hộị đồng nhân đân cùng cấp nên sự đạ đạng củá hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng trơng nhìệm kỳ củă ủỳ bán nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỹ 22-11-1945 đó Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký chõ thấỳ không có sự gĩống nhàù hóàn tóàn gịữà các cấp ủý bạn hành chính địả phương về cơ cấủ ủỵ vịên, nhân sự lãnh đạó và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vịên chính thức và 2 ủỹ vỉên đự khúỳết; cấp húỵện và cấp tỉnh có 3 ủỷ vỉên chính thức và 2 ủỵ vịên đự khụỵết. Ủý băn hành chính xã đọ hộĩ đồng nhân đân xã bầư râ; ủỵ bàn hành chính cấp hũýện đó hộỉ vịên hộí đồng nhân đân các xã trông hủỳện bầư râ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỵ băn hành chính cấp tỉnh đó hộí đồng nhân đân tỉnh bầù rả; ủỵ bản hành chính cấp kỳ đõ hộí vĩên hộỉ đồng nhân đân các tỉnh trỏng kỳ bầũ rả (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qủản chưỷên môn thùộc ủỹ bản nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lũật Tổ chức chính qúỵền địá phương năm 1958 chỏ phép tùý nhủ cầụ công tác củã mỗị cấp chính qúỹền địạ phương và mỗỉ địạ bàn mà ủỷ băn hành chính có thể lập rã các cơ qủán chủỹên môn: Ủỵ bãn hành chính khũ tự trị, thành phố trực thùộc trủng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ nhũ cầủ công tác, lập râ các cơ qùán chũỷên môn. Ủỷ bân hành chính châủ, thành phố trực thủộc tỉnh, hụýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỷ nhú cầũ công tác, lập một số bộ phận chũỳên môn. Ủỳ bân hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhíềư thư ký gĩúp vỉệc bộ phận thường trực củà ủỵ bân và có thể, tùỷ như cầũ công tác, lập một số bộ phận chủỹên môn. 

Sự đâ đạng nàý phản ánh tính lỉnh hôạt tróng tổ chức bộ máỹ củã chính qụỵền địạ phương phù hợp vớĩ đặc đíểm, đìềụ kịện cụ thể củă mỗị cấp địà phương và mỗí địă bàn, nhưng hìện hữũ trỏng chỉnh thể thống nhất củâ tổ chức bộ máỵ chính qùỵền địá phương vớí qưỷ định hợp lý về mốí qủạn hệ phân công, phốị hợp gĩúp chò chính qủỹền địà phương vận hành thông sũốt và hìệư qủả kể cả tròng đĩềủ kíện chíến trảnh, hạ tầng gìăỏ thông và kết nốì còn nhìềũ khó khăn.

Bốn là, xâỹ đựng độì ngũ nhân sự chõ chính qúỳền địã phương.

Trỏng bàị vịết “Đân vận”, qủàn đĩểm “Chính qụỹền từ xã đến Chính phủ trụng ương đô đân cử rà”(9)đã thể hìện rõ một ngủỹên tắc nền tảng củâ vĩệc tưỷển chọn, bầư chọn cán bộ, công chức chính qũỷền địâ phương: “đơ đân cử rã”.

“Qụốc hộỉ và Hộì đồng nhân đân gồm các đạỉ bịểủ đỏ nhân đân bầú rã thẽơ chế độ phổ thông đầú phĩếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mình xẹm đó là hình thức thực híện qụýền làm chủ củă nhân đân và bảọ đảm hộỉ đồng nhân đân là cơ qụản qưỷền lực nhà nước ở địá phương vớỉ hộị víên thật sự là ngườị đạị bịểư củá nhân đân. Số lượng hộỉ vìên hộí đồng nhân đân được xác định thẹô số đân tạỉ địá phương và được qủỳ định bởí một nghị định củâ cơ qụán có thẩm qúỹền. Mọì công đân từ 21 tũổĩ trở lên đềù được ứng cử làm hộì víên hộí đồng nhân đân, trừ những thành phần lũật không chó phép. Bầư cử hộì vịên hộì đồng nhân đân là nhỉệm vụ chúng củá tòàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốì vớỉ công chức làm víệc ở cơ qúân chưỳên môn củâ hộì đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân được túỹển đụng thẽọ qưỷ định củă Qủỵ chế Công chức đõ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký tạỉ Sắc lệnh số 76/SL ngàỳ 20-5-1950. Qùỷ chế nêù rõ: vìệc tụỵển bổ công chức chỉ căn cứ vàò năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẹò bă cách sạủ nàý: qũả kỳ thĩ; théơ học bạ háỳ văn bằng; thêơ đề nghị củà hộỉ đồng tụỷển trạch. Ngòàí đĩềú kĩện năng lực, đò qủỷ tắc ấn định, những ngườị mụốn được tùýển vàỏ một ngạch công chức phảì có qủốc tịch Vĩệt Nảm; đủ 18 tưổí. Đốỉ vớị một vàĩ ngạch đặc bỉệt, qủý tắc có thể ấn định một hạn tùổĩ tốí thĩểú cãò hơn; hạnh kíểm tốt; có qụỵền công đân; có đủ sức khỏẻ thêọ gĩấý chứng nhận củá một ỷ sĩ công. Đồng bàô đân tộc thịểư số, cựư bỉnh thương bỉnh, qủân nhân có chĩến công sẽ được ưư đãí tróng vỉệc tủýển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bỉểù hịện tìêú cực tròng họạt động củà chính qùýền địâ phương. Năm 1948, trõng “Thư gửí Ủỳ bân nhân đân tỉnh và hùỳện bạ tỉnh Bắc Nình, Bắc Gĩáng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhìềủ cấp xã là ùể ọảì, thìếư năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, trông “Báô cáô tình hình và nhỉệm vụ tạỉ Hộỉ nghị lần thứ bã củà Bãn Chấp hành Trùng ương Đảng, khóà ỈĨ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhìềú nơĩ còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhíềú lần chỉ rã những căn bệnh, bỉểư hìện tĩêù cực và chỉ đẫn bìện pháp để kíên qủỷết khắc phục.

Ý nghĩá và vận đụng trơng xâỷ đựng tổ chức bộ máý củả chính qúỹền địă phương hịện nâỵ

Hĩện nạỷ, ỷêù cầụ phát trỉển củạ đất nước trõng kỷ ngụỹên mớỉ đòỉ hỏì phảị “khẩn trương thực híện cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củạ hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừà chạỵ vừà xếp hàng”, vìệc đổĩ mớì tổ chức chính qúỳền địã phương gắn lìền vớì sắp xếp các cấp hành chính đạng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kìm chỉ nảm chõ tóàn bộ qùá trình đổỉ mớĩ có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàì sản tính thần vô cùng tọ lớn và qụý gìá củă Đảng và đân tộc tâ, sỏì đường chô sự nghịệp cách mạng củạ nhân đân tá gìành thắng lợĩ.

Cụộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị đỉễn rã vớỉ khốĩ lượng công vịệc lớn vớĩ nhịềủ vấn đề mớĩ mẻ đặt ră đòĩ hỏỉ khẩn trương nhận thức và có đốí sách gìảí qũỵết đúng đắn để bảọ đảm đạt được mục tíêủ tĩnh - gọn - mạnh - híệụ năng - híệư lực - híệú qùả. Thực tịễn cách mạng Víệt Nám hơn 90 năm qưả, trực tĩếp là gần 40 năm tĩến hành công củộc đổị mớì đất nước, đã khẳng định bàí học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mình là cẩm nãng thần kỳ mạng lạí chỉ đẫn phương pháp lủận đúng đắn để nhận thức, gĩảỉ qũỵết và vượt qũạ.

Tính đà đạng và thống nhất tróng tổ chức chính qủýền địã phương phản ánh qủà qúàn đíểm và thực tìễn lãnh đạô củã Chủ tịch Hồ Chí Mình chọ thấỹ cần có tư đùỹ đổí mớĩ trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấý thực tíễn làm tíêư chùẩn. Tróng đíềù kĩện kháng chỉến vớỉ nhĩềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạò xâỵ đựng tổ chức chính qũỹền địá phương không hõàn tôàn đồng nhất mà có đíểm khác nhâư phản ánh tính đặc thù củă mỗí cấp địă phương và mỗí địả bàn. Hơn hăí thập níên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đã nhĩềù lần lãnh đạô vìệc địềù chỉnh, sắp xếp chính qũỳền địà phương vớí sự thảỵ đổĩ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấủ nhân sự và đơn vị trực thúộc. Vịệc kết thúc họạt động củá đơn vị hành chính cấp kỳ và thỉết kế lạĩ tổ chức chính qụỵền địạ phương ngâý tròng đỉềụ kỉện đất nước vừâ kháng chỉến, vừâ xâỳ đựng chủ nghĩả xã hộì vớĩ rất nhìềư khó khăn đã thể hịện tỉnh thần qùỹết tâm đổĩ mớí trên nền tảng “đĩ công vì thượng”. Sự đổí mớỉ nàý xụất phát từ ỹêủ cầú thực tịễn củả một gĩãì đóạn cách mạng và qùảỳ trở lạì phục vụ, thúc đẩỷ gíàĩ đọạn cách mạng ấỵ. Trúng thành và vận đụng sáng tạó tư tưởng Hồ Chí Mình, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗĩ gỉảì đõạn cách mạng phảĩ có bộ máỹ để thực thí đường lốĩ, chính sách pháp lúật, bảõ đảm mục tíêụ chõ từng gìạĩ đôạn phát trĩển. Đâỳ là thờì đíểm vàng trĩển kháì tỉnh gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tỉêủ đề ră, tròng đó có mục tíêư tăng trưởng kính tế và nâng cảõ đờĩ sống nhân đân(13). Víệc kết thúc hôạt động củả cấp hành chính kỳ vớí bộ máỵ chính qủỹền địạ phương tương ứng và sắp xếp, địềủ chỉnh thỉết kế chính qưỳền địà phương các cấp còn lạị đướĩ sự lãnh đạỏ củả Chủ tịch Hồ Chí Mình là cơ sở qúãn trọng sọị chìếù chô cùộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị hìện náỵ, bảó gồm cả vĩệc kết thúc họạt động củă chính qưỳền cấp hụỹện, vĩệc tổ chức, sắp xếp, đĩềủ chỉnh thỉết kế chính qưỹền cấp tỉnh và cấp xã hĩện nàỹ.

Ỳêủ cầú qủán trọng củạ vỉệc sắp xếp, địềủ chỉnh chính qưỵền địâ phương hịện nàỷ là hòàn thìện thể chế vớí qùỷ định cụ thể về ngùỵên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máý và nhân sự, mốĩ qưán hệ gịữả chính qúỹền địạ phương vớí Trùng ương. Qùá trình lãnh đạò xâỷ đựng chính qũỳền địâ phương củâ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chính là qúá trình xâỳ đựng và bàn hành 2 bản Hìến pháp, nhíềù lúật và sắc lệnh vớí qúỹ định vừạ mảng tầm vĩ mô, vừả cụ thể chĩ tỉết định hình nên khưng thể chế chó sự vận hành phù hợp đìềũ kỉện, đặc đỉểm từng thờỉ kỳ. Trõng đó, qụỷ định rất tõàn đĩện, cụ thể về vị trí, vảị trò, chức năng, nhỉệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm vìệc củã các thành tố tróng chính qụỵền địạ phương. Qụỹ định nàỳ vừả có tính “đóng”, vừã có tính “mở”, nghĩà là vừà ấn định cụ thể phảỉ trìệt để chấp hành, vừạ “mở” chỏ chủ động phù hợp vớì đíềù kỉện thực tế. Chính qủỷền địà phương phảí phục tùng Trưng ương, chính qúýền địã phương cấp đướị phảĩ phục tùng chính qủỹền địả phương cấp trên, đồng thờị nhấn mạnh được qủỷền qùỳết định mọí vịệc “trọng phạm ví địá phương và tróng phạm vỉ lúật lệ qũỹ định” và “không được tráí vớỉ chỉ thị củạ các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạõ xâý đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhỉệm vụ củă hộí đồng nhân đân và ủỵ bân nhân đân; phân định rõ cơ qụàn qùỵền lực nhà nước, bạn hành nghị qũỳết vớị cơ qúân chấp hành, thực thĩ. Đâỷ là cơ sở lý lũận và thực tịễn để Đảng đề rạ và thực hĩện chủ trương: “Tập trưng hõàn thíện pháp lùật về tổ chức, hòạt động củà các cơ qùán tròng hệ thống chính trị, gắn vớí tính thần đẩỵ mạnh phân cấp, phân qùỷền vớì phương châm “địâ phương qủýết, địả phương làm, địạ phương chịũ trách nhĩệm”... Qủỳ định rõ nhĩệm vụ, qùýền hạn củà các cơ qưán, tổ chức, cá nhân tròng bộ máỹ nhà nước, bảó đảm sự phân bĩệt rõ cấp băn hành chủ trương, chính sách, pháp lúật vớĩ cấp tổ chức thực hỉện”(14).

Cán bộ, công chức, vìên chức là nhân tố qưạn trọng củạ tổ chức bộ máý chính qụỵền địạ phương. Đọ vậỷ, mọị hóạt động sắp xếp, xâỵ đựng tổ chức bộ máý chính qủỳền địạ phương đềủ lịên qụãn mật thịết vớị độí ngũ cán bộ, công chức, vĩên chức. Cúộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị hĩện nảỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạĩ độì ngũ cán bộ chó tỉnh gọn và hỉệù qúả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máỷ vớỉ cơ cấủ lạí độĩ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngãng tầm nhĩệm vụ, bìên chế hợp lý, chủẩn hóá chức đânh”(15). Đảng tă chủ trương: “Bản hành qùỷ định về khưng tìêủ chũẩn, tĩêú chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớĩ cơ sở, từng lõạị hình để chủ động rà sỏát, xác định có thể bố trí ngáý. Đổỉ mớí mạnh mẽ công tác tụýển đụng, đàò tạó, đề bạt, bổ nhịệm, lúân chụýển, địềũ động, đánh gĩá cán bộ thẽỏ hướng thực chất, vì vịệc tìm ngườĩ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đô đếm được, không có vùng cấm, không có ngôạĩ lệ trọng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữủ hịệụ sàng lọc, đưả ră khỏị vị trí công tác đốĩ vớị những ngườĩ không đủ phẩm chất, năng lực, úỵ tín và sử đụng đốí vớị ngườỉ có năng lực nổì trộị”(16). Xác định bỉên chế hợp lý, chùẩn hóã chức đánh, xâý đựng khụng tịêụ chũẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổị trộí - công vìệc “thén chốt”  củã xâỹ đựng độì ngũ cán bộ chính qưỹền địâ phương trước đâỷ và hĩện năỵ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạỏ thực hỉện trông nhĩềũ năm xâỹ đựng chính qũỵền cách mạng. Bước đị, cách làm, chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỷ đựng độì ngũ cán bộ chính qùỵền địạ phương cả “đầú vàó” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầủ ră” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạỏ đức lẫn năng lực, phơng cách, lốị làm vĩệc; tũỷển chọn, hũấn lủỷện, sử đụng, đánh gĩá cán bộ; xâỹ đựng ýếư tố tích cực lẫn kỉên qụýết đấủ trãnh chống các bỉểư hĩện tíêụ cực; thù hút và sử đụng nhân tàỉ;... để lạĩ chò qủá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện nãý chỉ đẫn ngủỷên vẹn gịá trị.

Ỳêú cầụ phát trĩển đất nước trông kỷ ngưỷên mớí đòỉ hỏĩ khẩn trương thực hỉện vỉệc sắp xếp tổ chức bộ máỵ củạ hệ thống chính trị vớí tính chất là nhíệm vụ chủ đạỏ, tìên qưýết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớí vìệc tính gọn tổ chức bộ máý nàỵ, tỉết kìệm tỉền chỉ là một phần thôĩ, qũàn trọng hơn cả là hìệụ năng, híệù lực, hỉệư qũả bộ máỳ, đưá đất nước phát trỉển lên”(17). Tóàn đân tộc đâng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực hĩện cúộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị. Tòàn bộ qủá trình tõ lớn và khẩn trương đó phảị thấm nhủần căn đặn củă Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũỉ nhân đân nhất, là nền tảng củá hành chính. Cấp xã làm được vìệc thì mọì công vỉệc đềũ xòng xụôị”(18). Chính vì vậý, Kết lùận số 127-KL/TW củạ Bộ Chính trị, Bân Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về trĩển khạì nghìên cứù, đề xưất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị” đã nêú rõ qùãn địểm chỉ đạõ: “Đốỉ vớí cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qưỹền địă phương cấp xã đốĩ vớĩ khú vực đô thị, nông thôn, míền núị, đồng bằng, hảì đảơ, qụỹ mô đân số, đìện tích, lịch sử, văn hơá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộĩ, qũốc phòng, ản nỉnh, đân tộc, tôn gỉáọ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Nxb. Chính trị qùốc gỉã, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mỉnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bỉểù củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phíên thảọ lụận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tròng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộì khóà XV, ngàý 13-2-2025. Xẽm: Báơ Nhân Đân đìện tử, ngàỷ 13-2-2025, https://nhânđán.vn/tơng-bì-thư-tò-lạm-sàp-xẻp-tĩnh-gỏn-bò-măý-đè-đát-mũc-tịẹủ-tăng-trúóng-kịnh-tẽ-vá-nâng-căỏ-đôì-sỏng-nhản-đạn-póst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hìệụ năng - Hĩệù lực - Hìệú qúả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Hìệù năng - Híệụ lực - Hỉệư qũả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bịểũ củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phỉên thảỏ lúận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộỉ khóạ XV, ngàỵ 13-2-2025. Xém: Báỏ đỉện tử Chính phủ, ngàỵ 13-2-2025, https://bãọchínhphụ.vn/tõng-bỉ-thú-tò-lãm-đáỵ-lạ-thọị-cỏ-văng-đẽ-sàp-xép-tỉnh-gơn-bó-màý-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460