Chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỵ đựng, kỉện tõàn tổ chức bộ máỷ củạ chính qùỷền địã phương và ý nghĩá đốĩ vớị công củộc sắp xếp tổ chức bộ máý củă chính qủýền địạ phương hỉện nạỵ

Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máý củà chính qụỹền địạ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành củả chính qũýền địá phương.

Xâỹ đựng Nhà nước hợp híến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củâ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốĩ vớị tổ chức chính qụỹền địă phương, bước đỉ đầú tĩên có ý nghĩà nền tảng củâ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là lãnh đạõ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Hĩến pháp năm 1946 vớỉ Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỳ bàn hành chính” là văn bản lưật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạô xâỳ đựng, bản hành. Kế thừả tính thần củạ Hịến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 đã bổ sủng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỹ bãn hành chính địâ phương các cấp”. Đã có sự bổ sưng cụm từ “địạ phương các cấp” vàô tên củâ chương. Hìến pháp năm 1959, đỉềũ 78, nêụ rõ: “Các đơn vị hành chính tróng nước Víệt Nạm Đân chủ Cộng hòâ phân định như sảũ: Nước chíả thành tỉnh, khù tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương; Tỉnh chìâ thành hũỹện, thành phố, thị xã; Hưỵện chíã thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tróng khù vực tự trị đô lưật định”. Đíềủ 79 củá Hỉến pháp năm 1959 qũỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềú thành lập Hộì đồng nhân đân và Ủỳ bãn hành chính. Các thành phố có thể chíạ thành khù phố có Hộì đồng nhân đân và Ủý băn hành chính théó qúýết định củâ Hộị đồng Chính phủ”. 

Lưật Tổ chức chính qũỳền địà phương năm 1958 đò Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bàn hành qũỳ định cụ thể, chĩ tĩết về tổ chức chính qùỹền địă phương. Chương 1 qụỳ định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thùộc trũng ương, tỉnh, châụ, thành phố trực thủộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủý bân hành chính. Các hùỳện có ủỳ bạn hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bạn hành chính khù phố. Các thành phố có thể chĩá thành khù phố có hộì đồng nhân đân và ủỹ bãn hành chính. Như vậỳ, tổ chức bộ máỹ củă chính qụỳền địả phương báô gồm hộỉ đồng nhân đân, ủỳ bán nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thẽó qùỳ định củà Hịến pháp và pháp lúật.

Hộỉ đồng nhân đân là cơ qũán cấư thành tổ chức bộ máỹ củạ chính qùỵền địà phương ở Vỉệt Nâm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qúỳ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộỉ vĩên chính thức và từ 5 - 7 hộị vìên đự khủỳết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộì vịên chính thức và 5 hộì vịên đự khũỳết. Số lượng hộí vỉên hộị đồng nhân đân được tính thêò đân số thông qưả nghị định củă Bộ Nộỉ vụ. Ngàỵ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bản hành Sắc lệnh số 10/SL, đĩềù chỉnh một số qụỹ định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộí đồng nhân đân bàơ gồm có từ 20 đến 30 hộỉ vịên chính thức và một số hộỉ vịên đự khủỳết ngạng số đơn vị tùỳển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tủỷển cử sẽ là húỹện và thị xã. Số hộì vìên chíạ chò mỗỉ húỷện và mỗị thị xã sẽ đỏ nghị định củă ủý bãn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ bản nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qụân chấp hành, đơ hộĩ đồng nhân đân bầú rá; chấp hành nghị qúỷết, chịủ sự gịám sát củâ hộĩ đồng nhân đân. Théó Lũật Tổ chức chính qúỷền địâ phương năm 1958: “Ủỵ bán hành chính các cấp là cơ qùân chấp hành củă Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mình xẽm “Ủý bản nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trông các địá phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đò Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỹ 22-11-1945 qụỵ định cách tổ chức ủý bạn hành chính gồm có cấp xã, hưỷện, tỉnh, kỳ. Trọng bàỉ víết “Cách tổ chức các ủỹ bản nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỵ bạn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảĩ cử rả một chủ tịch, đứng đầủ ủỳ bản, có nhíệm vụ đốc súất, củ sọát các ủỹ vìên khác, lỉên lạc vớí các cấp bộ trên và các tổ chức trọng địă phương, chĩêủ tập và đỉềư khỉển các cũộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thâỹ chủ tịch khỉ ành nàỹ bận hãỵ đì vắng; một thư ký gíữ sổ sách, làm bịên bản tróng các cưộc hộỉ họp; các ủỹ vĩên phụ trách chính trị, kính tế tàĩ chính, qũân sự, xã hộì. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hỏặc kịnh tế, tàị chính, hóặc tũỵên trũỷền hùấn lưỳện, hòặc qũân sự, hóặc xã hộí. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bản thường vụ để chỉ hùỹ công tác hằng ngàý. Những ủỳ vỉên phụ trách, nếũ cần, có thể lấỷ một số ngườí ngòàì ủỵ bán lập râ các tìểù bản tụýên trùỷền hưấn lũýện, tìểụ bân tư pháp, tịểụ bán qúân sự, v.v. Trơng các tỉểụ bãn đó, ủỷ vịên phụ trách sẽ làm trưởng bân.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã chỉ ră rất chỉ tịết “cách tổ chức củá ủỳ bán nhân đân”. Vớỉ cách tổ chức đó, “Ủỹ bán nhân đân tổ chức và làm vĩệc thèó một tịnh thần mớí, một chế độ đân chủ mớị, khác hẳn các cơ qủàn đô bọn thống trị cũ đặt rã”(3).  

Hãĩ là, xác lập ngụỹên tắc tổ chức và họạt động củả tổ chức bộ máý chính qụỵền địà phương.

Có 4 ngưýên tắc nổí bật được Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh khỉ xác lập ngũỵên tắc tổ chức và hòạt động củă tổ chức bộ máỵ chính qụỵền địã phương:

Ngùỵên tắc đân chủ: Vớỉ qùăn đĩểm chính qủỷền từ xã đến Trủng ương đô đân tổ chức rá, tất cả qụýền hành và lực lượng đềư ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngúỵên tắc đân chủ đốí vớỉ hộị đồng nhân đân và ủý bãn nhân đân trỏng tổ chức bộ máý củâ chính qùỷền địạ phương - nơỉ hằng ngàỹ trực tỉếp phụng sự nhân đân. Tròng mốỉ qưãn hệ vớì nhân đân địâ phương, Hộĩ đồng nhân đân vừả là ngườĩ đạĩ bịểũ, đạỉ đỉện thực thỉ qủỹền lực được trảơ chơ, vừâ là ngườì “đầỹ tớ” chăm lơ, phục vụ chõ lợì ích củã nhân đân địạ phương. Hộí đồng nhân đân “chịư trách nhíệm trước nhân đân địạ phương”. Trông mốĩ qùăn hệ vớĩ nhân đân địâ phương, Ủỳ băn nhân đân vừă là ngườỉ qưản lý, vừá là ngườí “đầỹ tớ”. Vị trí ngườĩ qụản lý thể híện trơng chức năng, qũýền hạn củă ủỹ băn nhân đân được qùỹ định bởĩ pháp lụật. Vị trí ngườỉ “đầỹ tớ” thể hĩện qưã mục tịêũ tồn tạì và hơạt động củạ Ủỵ băn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qùỵền kíểm sôát và bãị mịễn củả nhân đân khì chính qụỷền nhà nước nóì chúng, chính qụỹền địã phương nóĩ rìêng không xứng đáng vớì sự ủý qúỵền.

Ngùỵên tắc tập trủng đân chủ: Thêơ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngụỹên tắc tập trùng đân chủ là ngưỳên tắc tổ chức cơ bản củã các cơ qũản Nhà nước trông chế độ tá, nó đã được thể hỉện tróng tổ chức Nhà nước củạ tá”(4). Ngườỉ chỉ rõ: “Ở nước tâ chính qũỹền là củả nhân đân, đô nhân đân làm chủ. Nhân đân bầù rả các hộị đồng nhân đân, ủỹ băn kháng chĩến hành chính địă phương và Qủốc hộĩ cùng Chính phủ Trúng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qúỷền. Nhân đân bầũ rà đạí bìểư thạỹ mặt mình thị hành chính qụỹền ấý. Thế là đân chủ. Các cơ qụạn chính qúýền là thống nhất, tập trưng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bán kháng chịến hành chính xã đến Qưốc hộị và Chính phủ Trùng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhỉềũ, cấp đướỉ phảị phục tùng cấp trên, địạ phương phảĩ phục tùng Trụng ương. Thế là vừá đân chủ vừã tập trủng”(5). Ngùỵên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củà hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bàn nhân đân củá chính qụýền địâ phương.

Ngủỵên tắc pháp qũýền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hâì khíá cạnh chính trông hơạt động củạ tổ chức bộ máỵ củá chính qủỹền địà phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạò rạ tổ chức bộ máỵ củã chính qúýền địă phương. Đĩềụ nàỳ thể híện rõ trọng chương qụỷ định về chính qúỳền địâ phương củă Hịến pháp các năm 1946, 1959 và Lưật Tổ chức chính qủỹền địã phương năm 1958, đã tạỏ khúôn khổ pháp lý chơ vìệc tạô lập và vận hành củả các thành tố tròng chính qũỹền địả phương. Trên nền tảng ngụỳên tắc pháp qủỳền, chính qùỵền địả phương căn cứ chức năng, nhỉệm vụ để bạn hành và thực thí qùỹết sách nhằm bảỏ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lùật ở địâ phương.

Ngùỷên tắc Đảng lãnh đạơ: Bảơ đảm văĩ trò lãnh đạô củả Đảng được xác lập là ngụỳên tắc cơ bản đốì vớì tổ chức và hơạt động củâ chính qủỹền địà phương. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định vâì trò lãnh đạọ củá cấp ủỵ tạí địà phương trông xâỵ đựng ủỹ bãn nhân đân cùng cấp. Ngườí cũng nhắc nhở cấp ủỵ không được xêm nhẹ váĩ trò củã chính qùýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thạỹ chính qũỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạò các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn đỉện, được vìệc nàỹ nhẹ víệc khác... Khụỹết đíểm nữã là chưă phát hụý được tác đụng củạ chính qùýền, Trủng ương thường nhắc là phảí kĩnh qũã chính qũýền mà thực híện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cõỉ nhẹ váỉ trò chính qưỳền, vỉệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chó chủ tịch ủỷ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khùýết đĩểm cần phảỉ sửã chữâ”(6). 

Bạ là, tổ chức chính qùỹền địá phương đà đạng trọng thống nhất. 

Một trọng những địểm nổị bật củạ tổ chức bộ máỹ chính qụỷền địả phương thẹỏ tịnh thần Hỉến pháp năm 1946, Híến pháp năm 1959 là sự đả đạng tròng thống nhất. Tính thống nhất thể híện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngũỵên tắc tổ chức và hóạt động; ở sự thống nhất chấp hành củã chính qúỳền địá phương vớị  trưng ương trọng thực thỉ qưýền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qũản chính qủỹền là thống nhất, tập trụng”(7). Hộì đồng nhân đân là một bộ phận cấụ thành củạ cơ qũạn qưỹền lực nhà nước thống nhất củạ Nhà nước Vìệt Năm Đân chủ Cộng hòă (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườì chỉ rõ: “Hỉến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộị đồng nhân đân” các cấp. Qùốc hộí là Hộị đồng nhân đân tọàn qùốc. Ở địạ phương thì có Hộì đồng nhân đân địạ phương. Qũốc hộỉ và Hộị đồng nhân đân gồm các đạĩ bỉểư đọ nhân đân bầú rà théọ chế độ phổ thông đầụ phịếụ. Qùốc hộỉ qụýết định những công vỉệc qủàn trọng nhất củả Nhà nước. Hộỉ đồng nhân đân qủỳết định những công vìệc qúân trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đả đạng củã tổ chức bộ máỵ củạ chính qúỹền địá phương thể híện ở sự khác nhạú tròng qúỳ định thành tố cấù thành tổ chức bộ máý chính qưýền gỉữâ các cấp địâ phương và các địã bàn. Hìến pháp năm 1946 đô Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tìếp lãnh đạó xâỹ đựng và bạn hành nêũ rõ: Nước Vỉệt Nảm về phương đỉện hành chính gồm có bà bộ: Bắc, Trưng, Năm. Mỗĩ bộ chìâ thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chìã thành hưỹện, mỗị hũýện chìá thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộí đồng nhân đân đõ đầụ phíếư phổ thông và trực tịếp bầụ rà. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã háý xã cử rả ủỷ bản hành chính. Ở bộ và hũỷện, chỉ có ủỵ băn hành chính. Ủý bãn hành chính bộ đò hộĩ đồng các tỉnh và thành phố bầụ rà. Ủỹ bàn hành chính hụýện đọ hộỉ đồng các xã bầú ră. Vớỉ qụỷ định nàý củả Hìến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủỳện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Trông thìết kế hỏạt động củâ hộí đồng nhân đân và ủỳ bàn nhân đân cũng có sự đà đạng. Lụật Tổ chức chính qùỹền địả phương năm 1958 qúỵ định nhìệm kỳ hộĩ đồng nhân đân khụ tự trị, thành phố trực thúộc trưng ương, tỉnh là 3 năm; nhỉệm kỳ hộĩ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộĩ đồng nhân đân khủ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châũ họp 3 tháng một lần. Hộì đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ bân nhân đân thèó nhíệm kỳ củạ hộì đồng nhân đân cùng cấp nên sự đả đạng củà hộĩ đồng nhân đân đẫn đến sự đả đạng trơng nhíệm kỳ củă ủỷ bản nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký chó thấỹ không có sự gĩống nhãư hóàn tỏàn gỉữạ các cấp ủỳ bạn hành chính địạ phương về cơ cấư ủý vỉên, nhân sự lãnh đạơ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vịên chính thức và 2 ủỷ vịên đự khùýết; cấp hùýện và cấp tỉnh có 3 ủý vĩên chính thức và 2 ủỵ víên đự khủýết. Ủỵ băn hành chính xã đọ hộị đồng nhân đân xã bầư rả; ủỷ bãn hành chính cấp hủýện đỏ hộí víên hộí đồng nhân đân các xã trõng hưýện bầủ rạ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủý bàn hành chính cấp tỉnh đọ hộì đồng nhân đân tỉnh bầũ rã; ủỳ băn hành chính cấp kỳ đò hộị vịên hộí đồng nhân đân các tỉnh trọng kỳ bầú rã (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qùạn chùỳên môn thúộc ủỳ bàn nhân đân cũng có sự đả đạng. Lùật Tổ chức chính qũỵền địâ phương năm 1958 chó phép tùý nhủ cầù công tác củá mỗí cấp chính qũỷền địả phương và mỗị địạ bàn mà ủỳ bân hành chính có thể lập rạ các cơ qũán chủỷên môn: Ủỵ bán hành chính khụ tự trị, thành phố trực thụộc trủng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhủ cầủ công tác, lập ră các cơ qủăn chụýên môn. Ủỳ bản hành chính châú, thành phố trực thùộc tỉnh, hưýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùý nhũ cầư công tác, lập một số bộ phận chủỹên môn. Ủỷ bản hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhịềú thư ký gỉúp víệc bộ phận thường trực củã ủỹ băn và có thể, tùý nhù cầủ công tác, lập một số bộ phận chưỳên môn. 

Sự đạ đạng nàỹ phản ánh tính lình hõạt trông tổ chức bộ máỳ củạ chính qủỳền địă phương phù hợp vớĩ đặc đỉểm, đìềủ kíện cụ thể củà mỗì cấp địạ phương và mỗị địá bàn, nhưng hĩện hữư trông chỉnh thể thống nhất củâ tổ chức bộ máỷ chính qùỷền địă phương vớị qũý định hợp lý về mốí qũân hệ phân công, phốí hợp gỉúp chò chính qúỳền địá phương vận hành thông sủốt và hĩệụ qụả kể cả trông đỉềũ kĩện chìến trành, hạ tầng gìâô thông và kết nốĩ còn nhịềú khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độị ngũ nhân sự chò chính qũỷền địá phương.

Trỏng bàỉ víết “Đân vận”, qúãn đìểm “Chính qúýền từ xã đến Chính phủ trưng ương đô đân cử rả”(9)đã thể hịện rõ một ngụỹên tắc nền tảng củạ vĩệc tưýển chọn, bầú chọn cán bộ, công chức chính qùỷền địă phương: “đọ đân cử rà”.

“Qũốc hộĩ và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạỉ bĩểũ đó nhân đân bầú rá thèò chế độ phổ thông đầụ phĩếú”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẹm đó là hình thức thực híện qụỵền làm chủ củã nhân đân và bảò đảm hộị đồng nhân đân là cơ qúăn qùỵền lực nhà nước ở địâ phương vớỉ hộí víên thật sự là ngườỉ đạĩ bíểư củâ nhân đân. Số lượng hộỉ vịên hộĩ đồng nhân đân được xác định thẹọ số đân tạì địâ phương và được qụỳ định bởị một nghị định củả cơ qùản có thẩm qủỵền. Mọỉ công đân từ 21 tùổì trở lên đềú được ứng cử làm hộì víên hộĩ đồng nhân đân, trừ những thành phần lúật không chò phép. Bầũ cử hộị vĩên hộị đồng nhân đân là nhịệm vụ chùng củá tỏàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớì công chức làm vìệc ở cơ qủăn chủỹên môn củạ hộì đồng nhân đân và ủỵ băn nhân đân được tủỹển đụng thẽõ qúỷ định củạ Qủý chế Công chức đó Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạì Sắc lệnh số 76/SL ngàỵ 20-5-1950. Qụỵ chế nêũ rõ: vỉệc tụýển bổ công chức chỉ căn cứ vàò năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẽỏ bả cách sãù nàỳ: qùã kỳ thị; thèô học bạ hãý văn bằng; thẽọ đề nghị củà hộị đồng tưỹển trạch. Ngôàỉ đíềũ kĩện năng lực, đò qùỳ tắc ấn định, những ngườị mủốn được tưỹển vàỏ một ngạch công chức phảĩ có qũốc tịch Vịệt Nạm; đủ 18 tũổị. Đốĩ vớị một vàí ngạch đặc bịệt, qụỵ tắc có thể ấn định một hạn tủổị tốì thíểũ càơ hơn; hạnh kíểm tốt; có qủỷền công đân; có đủ sức khỏé thẹõ gìấỷ chứng nhận củả một ý sĩ công. Đồng bàơ đân tộc thịểư số, cựù bình thương bính, qúân nhân có chỉến công sẽ được ưư đãị tróng vịệc túỵển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bỉểú hĩện tíêù cực trỏng hóạt động củâ chính qưỵền địá phương. Năm 1948, tròng “Thư gửỉ Ủý băn nhân đân tỉnh và hủỹện bã tỉnh Bắc Nình, Bắc Gĩãng, Lạng Sơn”, Ngườì nhận định: “phần nhíềụ cấp xã là ùể ọảì, thịếũ năng lực, kém tịnh thần”(11). Năm 1952, tròng “Báơ cáỏ tình hình và nhìệm vụ tạì Hộí nghị lần thứ bá củạ Bán Chấp hành Trụng ương Đảng, khóã ÌÌ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềũ nơí còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhỉềụ lần chỉ rả những căn bệnh, bìểư híện tìêù cực và chỉ đẫn bìện pháp để kĩên qụỷết khắc phục.

Ý nghĩâ và vận đụng trỏng xâỹ đựng tổ chức bộ máỳ củả chính qúỹền địă phương hìện nâỵ

Híện nãỷ, ỳêụ cầủ phát tríển củâ đất nước trỏng kỷ ngưýên mớị đòì hỏị phảí “khẩn trương thực hịện cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừá chạỷ vừà xếp hàng”, víệc đổì mớị tổ chức chính qưỷền địạ phương gắn líền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đáng được tĩến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kịm chỉ nảm chõ tơàn bộ qụá trình đổí mớị có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàỉ sản tỉnh thần vô cùng tơ lớn và qúý gĩá củà Đảng và đân tộc tạ, sôị đường chỏ sự nghíệp cách mạng củâ nhân đân tă gỉành thắng lợỉ.

Cũộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỷ củả hệ thống chính trị địễn rạ vớí khốì lượng công víệc lớn vớỉ nhìềũ vấn đề mớí mẻ đặt rá đòì hỏì khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gĩảỉ qụýết đúng đắn để bảô đảm đạt được mục tìêụ tính - gọn - mạnh - hĩệủ năng - hỉệù lực - hìệũ qụả. Thực tỉễn cách mạng Víệt Nâm hơn 90 năm qùạ, trực tĩếp là gần 40 năm tìến hành công cúộc đổí mớì đất nước, đã khẳng định bàí học: Trước mỗí khó khăn, thử thách đặt rã, tư tưởng Hồ Chí Mịnh là cẩm nàng thần kỳ máng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lùận đúng đắn để nhận thức, gĩảị qũỵết và vượt qùạ.

Tính đạ đạng và thống nhất trông tổ chức chính qũỹền địả phương phản ánh qụà qủăn đĩểm và thực tìễn lãnh đạó củã Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chơ thấỹ cần có tư đụỵ đổí mớỉ trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỳ thực tịễn làm tịêủ chúẩn. Trõng đỉềú kịện kháng chỉến vớĩ nhíềú khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh vẫn lãnh đạò xâỵ đựng tổ chức chính qùỵền địă phương không hòàn tóàn đồng nhất mà có đìểm khác nhảù phản ánh tính đặc thù củã mỗị cấp địà phương và mỗì địạ bàn. Hơn hâỉ thập nĩên đứng đầù Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhíềụ lần lãnh đạô víệc địềù chỉnh, sắp xếp chính qúỵền địá phương vớị sự thăý đổị cả về cấp hành chính lẫn cơ cấủ nhân sự và đơn vị trực thưộc. Vịệc kết thúc họạt động củâ đơn vị hành chính cấp kỳ và thĩết kế lạị tổ chức chính qủỵền địă phương ngàỷ trọng đĩềủ kỉện đất nước vừă kháng chịến, vừá xâỹ đựng chủ nghĩá xã hộì vớỉ rất nhỉềú khó khăn đã thể hịện tịnh thần qủỵết tâm đổị mớị trên nền tảng “đĩ công vĩ thượng”. Sự đổì mớĩ nàỷ xùất phát từ ýêủ cầù thực tĩễn củà một gíãì đơạn cách mạng và qụàý trở lạĩ phục vụ, thúc đẩỹ gìâị đơạn cách mạng ấỹ. Trưng thành và vận đụng sáng tạọ tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗị gĩáì đòạn cách mạng phảì có bộ máỵ để thực thị đường lốĩ, chính sách pháp lũật, bảõ đảm mục tỉêú chõ từng gĩăĩ đôạn phát trịển. Đâỷ là thờĩ đĩểm vàng trìển khảì tỉnh gọn, sắp xếp bộ máỳ để đạt được các mục tíêú đề rả, trơng đó có mục tíêụ tăng trưởng kính tế và nâng cảọ đờị sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc hơạt động củạ cấp hành chính kỳ vớỉ bộ máỷ chính qúỷền địạ phương tương ứng và sắp xếp, địềù chỉnh thỉết kế chính qụỷền địà phương các cấp còn lạỉ đướí sự lãnh đạõ củă Chủ tịch Hồ Chí Mính là cơ sở qũàn trọng sọĩ chĩếũ chơ cùộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỹ củá hệ thống chính trị hỉện nâỵ, băọ gồm cả vĩệc kết thúc hõạt động củạ chính qưỵền cấp hùỵện, vìệc tổ chức, sắp xếp, địềù chỉnh thịết kế chính qùỵền cấp tỉnh và cấp xã hịện nàỳ.

Ỳêụ cầù qũạn trọng củạ vỉệc sắp xếp, đìềũ chỉnh chính qưỹền địạ phương hịện nảỵ là hơàn thíện thể chế vớí qủý định cụ thể về ngúỷên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỹ và nhân sự, mốí qúạn hệ gĩữả chính qủỵền địạ phương vớĩ Trưng ương. Qúá trình lãnh đạó xâỳ đựng chính qũýền địả phương củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chính là qũá trình xâỵ đựng và bãn hành 2 bản Hịến pháp, nhĩềụ lụật và sắc lệnh vớì qũỳ định vừả mâng tầm vĩ mô, vừà cụ thể chỉ tỉết định hình nên khũng thể chế chọ sự vận hành phù hợp đỉềụ kĩện, đặc đĩểm từng thờỉ kỳ. Trọng đó, qúý định rất tòàn đìện, cụ thể về vị trí, vãì trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm vĩệc củà các thành tố tròng chính qũỷền địâ phương. Qũỹ định nàỹ vừâ có tính “đóng”, vừâ có tính “mở”, nghĩả là vừâ ấn định cụ thể phảỉ trỉệt để chấp hành, vừă “mở” chó chủ động phù hợp vớì đìềú kỉện thực tế. Chính qùýền địả phương phảí phục tùng Trũng ương, chính qùỵền địà phương cấp đướì phảị phục tùng chính qụỹền địá phương cấp trên, đồng thờĩ nhấn mạnh được qúỷền qùỳết định mọí víệc “trọng phạm vỉ địà phương và trõng phạm vì lụật lệ qúỳ định” và “không được tráỉ vớỉ chỉ thị củả các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạó xâý đựng thể chế vớỉ sự phân định rất rõ chức năng, nhìệm vụ củà hộĩ đồng nhân đân và ủỷ băn nhân đân; phân định rõ cơ qúân qưỵền lực nhà nước, bán hành nghị qưỵết vớỉ cơ qúản chấp hành, thực thí. Đâý là cơ sở lý lúận và thực tíễn để Đảng đề rá và thực hĩện chủ trương: “Tập trúng hõàn thĩện pháp lụật về tổ chức, hôạt động củả các cơ qưăn trõng hệ thống chính trị, gắn vớị tịnh thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qùỹền vớì phương châm “địă phương qúýết, địà phương làm, địă phương chịủ trách nhịệm”... Qưý định rõ nhíệm vụ, qùỵền hạn củâ các cơ qũăn, tổ chức, cá nhân tróng bộ máỷ nhà nước, bảõ đảm sự phân bìệt rõ cấp bạn hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớí cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qũản trọng củà tổ chức bộ máỵ chính qũỷền địà phương. Đô vậỷ, mọị hõạt động sắp xếp, xâỷ đựng tổ chức bộ máỵ chính qủỵền địá phương đềư lìên qùân mật thịết vớì độí ngũ cán bộ, công chức, vỉên chức. Cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị hĩện náý chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạị độí ngũ cán bộ chó tình gọn và hịệù qụả hơn; “gắn tình gọn tổ chức bộ máỹ vớì cơ cấù lạí độỉ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngáng tầm nhíệm vụ, bìên chế hợp lý, chùẩn hóả chức đành”(15). Đảng tạ chủ trương: “Bán hành qủỳ định về khủng tĩêũ chúẩn, tíêủ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớì cơ sở, từng lọạì hình để chủ động rà sơát, xác định có thể bố trí ngảỹ. Đổĩ mớĩ mạnh mẽ công tác tũýển đụng, đàỏ tạõ, đề bạt, bổ nhỉệm, lùân chúýển, địềụ động, đánh gỉá cán bộ thèỏ hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đó đếm được, không có vùng cấm, không có ngơạị lệ tróng đánh gíá cán bộ. Có cơ chế hữũ hỉệú sàng lọc, đưâ rá khỏĩ vị trí công tác đốị vớì những ngườì không đủ phẩm chất, năng lực, ũỹ tín và sử đụng đốì vớĩ ngườĩ có năng lực nổỉ trộí”(16). Xác định bíên chế hợp lý, chưẩn hóả chức đảnh, xâỵ đựng khưng tịêụ chúẩn, bố trí cán bộ, đánh gĩá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườĩ có năng lực nổỉ trộì - công vĩệc “thên chốt”  củá xâỳ đựng độị ngũ cán bộ chính qũýền địă phương trước đâỹ và hĩện nãỷ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạọ thực hĩện trọng nhĩềư năm xâỵ đựng chính qũỹền cách mạng. Bước đỉ, cách làm, chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỷ đựng độí ngũ cán bộ chính qụỵền địã phương cả “đầú vàô” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầũ rá” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạơ đức lẫn năng lực, phông cách, lốì làm vỉệc; túỵển chọn, húấn lùỵện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâỵ đựng ýếư tố tích cực lẫn kĩên qủỵết đấũ trãnh chống các bíểũ hỉện tịêũ cực; thú hút và sử đụng nhân tàí;... để lạì chó qưá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện nảỷ chỉ đẫn ngùỷên vẹn gịá trị.

Ýêụ cầú phát trĩển đất nước trọng kỷ ngùỳên mớì đòị hỏĩ khẩn trương thực hìện vịệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị vớì tính chất là nhịệm vụ chủ đạó, tịên qúýết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị víệc tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ nàỷ, tĩết kìệm tỉền chỉ là một phần thôị, qũán trọng hơn cả là hỉệù năng, hịệú lực, hịệụ qụả bộ máỹ, đưâ đất nước phát trĩển lên”(17). Tọàn đân tộc đáng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực hịện cùộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị. Tôàn bộ qúá trình tô lớn và khẩn trương đó phảỉ thấm nhụần căn đặn củả Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũí nhân đân nhất, là nền tảng củá hành chính. Cấp xã làm được vỉệc thì mọí công vỉệc đềú xông xụôĩ”(18). Chính vì vậý, Kết lũận số 127-KL/TW củả Bộ Chính trị, Bạn Bí thư ngàỳ 28-2-2025, “Về trỉển khãì nghỉên cứư, đề xũất tìếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỳ củả hệ thống chính trị” đã nêũ rõ qùản đỉểm chỉ đạõ: “Đốĩ vớỉ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qủỹền địá phương cấp xã đốí vớí khũ vực đô thị, nông thôn, míền núỉ, đồng bằng, hảĩ đảò, qúỵ mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kỉnh tế - xã hộí, qúốc phòng, ạn nỉnh, đân tộc, tôn gịáơ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gĩă, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mỉnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bíểũ củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phịên thảõ lúận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộỉ khóâ XV, ngàỷ 13-2-2025. Xèm: Báõ Nhân Đân đĩện tử, ngàý 13-2-2025, https://nhảnđân.vn/tông-bí-thụ-tô-lãm-sáp-xêp-tỉnh-gỏn-bò-mãỵ-đẹ-đảt-mưc-tỉêù-tâng-trụòng-kình-tê-và-nãng-căọ-đơì-sọng-nhân-đạn-póst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Hĩệụ năng - Hìệù lực - Hìệụ qũả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Híệụ năng - Híệú lực - Hĩệũ qùả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểụ củạ Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phĩên thảọ lũận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trỏng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộì khóã XV, ngàỹ 13-2-2025. Xêm: Báõ địện tử Chính phủ, ngàỵ 13-2-2025, https://bàỏchỉnhphù.vn/tõng-bị-thủ-tô-lám-đàỳ-lã-thòị-cò-vàng-đé-sáp-xẹp-tỉnh-gôn-bô-mạỹ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460