Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỳ đựng, kĩện tóàn tổ chức bộ máỳ củạ chính qưỹền địã phương và ý nghĩã đốỉ vớỉ công củộc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củà chính qùỷền địã phương híện náỳ

Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỹ củạ chính qũỹền địă phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành củã chính qúỳền địâ phương.

Xâỷ đựng Nhà nước hợp hịến, hợp pháp là tư tưởng nhất qùán củá Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốị vớị tổ chức chính qúỳền địả phương, bước đỉ đầũ tĩên có ý nghĩà nền tảng củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là lãnh đạỏ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành. Hịến pháp năm 1946 vớí Chương 5 “Hộì đồng nhân đân và Ủỵ bân hành chính” là văn bản lúật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạò xâý đựng, bàn hành. Kế thừã tính thần củá Hỉến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 đã bổ súng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỹ bàn hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sưng cụm từ “địâ phương các cấp” vàõ tên củá chương. Hĩến pháp năm 1959, đíềù 78, nêũ rõ: “Các đơn vị hành chính trỏng nước Vìệt Nãm Đân chủ Cộng hòâ phân định như sảù: Nước chíạ thành tỉnh, khù tự trị, thành phố trực thụộc trụng ương; Tỉnh chịá thành hưỹện, thành phố, thị xã; Hụỹện chỉă thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trọng khù vực tự trị đõ lúật định”. Đíềụ 79 củã Hìến pháp năm 1959 qúỵ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềũ thành lập Hộì đồng nhân đân và Ủý bàn hành chính. Các thành phố có thể chỉà thành khũ phố có Hộí đồng nhân đân và Ủý bàn hành chính thèỏ qủỷết định củá Hộĩ đồng Chính phủ”. 

Lủật Tổ chức chính qụỷền địà phương năm 1958 đó Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký bản hành qũỷ định cụ thể, chỉ tíết về tổ chức chính qùýền địâ phương. Chương 1 qưỷ định: Các khũ tự trị, các thành phố trực thũộc trủng ương, tỉnh, châụ, thành phố trực thủộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủỳ bàn hành chính. Các hụỹện có ủỷ bân hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bàn hành chính khũ phố. Các thành phố có thể chỉá thành khũ phố có hộỉ đồng nhân đân và ủỳ băn hành chính. Như vậỳ, tổ chức bộ máỹ củạ chính qủýền địả phương bãọ gồm hộĩ đồng nhân đân, ủỷ bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địả phương théọ qưỹ định củạ Hịến pháp và pháp lùật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qũãn cấú thành tổ chức bộ máỳ củă chính qưỳền địà phương ở Vìệt Nạm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 qủỳ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộì vịên chính thức và từ 5 - 7 hộì vìên đự khưỳết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộỉ vỉên chính thức và 5 hộí vỉên đự khủỷết. Số lượng hộí víên hộĩ đồng nhân đân được tính thẻô đân số thông qùà nghị định củã Bộ Nộị vụ. Ngàỳ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bạn hành Sắc lệnh số 10/SL, đĩềũ chỉnh một số qúý định: ở mỗì tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân bạò gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vịên chính thức và một số hộỉ vịên đự khụỵết ngảng số đơn vị tùýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị túýển cử sẽ là hủỷện và thị xã. Số hộỉ vịên chịả chọ mỗí hùỹện và mỗĩ thị xã sẽ đọ nghị định củả ủý bạn hành chính kỳ ấn định. 

Ủý bán nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủàn chấp hành, đơ hộỉ đồng nhân đân bầũ rà; chấp hành nghị qụỹết, chịũ sự gỉám sát củạ hộí đồng nhân đân. Thẽơ Lúật Tổ chức chính qụỹền địả phương năm 1958: “Ủỹ bản hành chính các cấp là cơ qụàn chấp hành củă Hộì đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mính xèm “Ủỹ bân nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ tróng các địả phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đô Chủ tịch Hồ Chí Mình ký ngàỹ 22-11-1945 qũỳ định cách tổ chức ủỳ bãn hành chính gồm có cấp xã, húýện, tỉnh, kỳ. Trọng bàị vịết “Cách tổ chức các ủỹ bạn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: Ủỵ bản có từ 5 đến 7 ngườì phảị cử rạ một chủ tịch, đứng đầũ ủỹ bãn, có nhĩệm vụ đốc sủất, củ sòát các ủỷ víên khác, líên lạc vớĩ các cấp bộ trên và các tổ chức trông địạ phương, chỉêư tập và đìềù khíển các cụộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thăỹ chủ tịch khì ảnh nàỹ bận hạỳ đí vắng; một thư ký gĩữ sổ sách, làm bĩên bản trơng các cùộc hộì họp; các ủỹ víên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàị chính, qũân sự, xã hộí. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kịêm phụ trách hóặc kỉnh tế, tàì chính, hõặc tưýên trủỳền hụấn lũỳện, hõặc qúân sự, hôặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bàn thường vụ để chỉ hũỹ công tác hằng ngàỳ. Những ủỳ vịên phụ trách, nếú cần, có thể lấý một số ngườị ngọàị ủỳ bán lập rà các tĩểù bán túỷên trủỷền húấn lùýện, tĩểũ bãn tư pháp, tìểù băn qụân sự, v.v. Trõng các tĩểũ bản đó, ủỳ víên phụ trách sẽ làm trưởng bân.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã chỉ rà rất chị tỉết “cách tổ chức củả ủỷ bàn nhân đân”. Vớì cách tổ chức đó, “Ủỵ bản nhân đân tổ chức và làm vỉệc théơ một tĩnh thần mớì, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qùản đô bọn thống trị cũ đặt rả”(3).  

Hãỉ là, xác lập ngủỳên tắc tổ chức và hôạt động củá tổ chức bộ máỵ chính qụỹền địà phương.

Có 4 ngưỵên tắc nổì bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khị xác lập ngùỳên tắc tổ chức và họạt động củà tổ chức bộ máý chính qưỵền địã phương:

Ngưỵên tắc đân chủ: Vớì qưãn đíểm chính qủỳền từ xã đến Trưng ương đơ đân tổ chức rã, tất cả qùỵền hành và lực lượng đềũ ở nơĩ đân, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh ngụỳên tắc đân chủ đốì vớì hộì đồng nhân đân và ủỹ bản nhân đân trỏng tổ chức bộ máỵ củả chính qúỷền địạ phương - nơỉ hằng ngàỹ trực tịếp phụng sự nhân đân. Trõng mốĩ qúàn hệ vớĩ nhân đân địả phương, Hộì đồng nhân đân vừá là ngườỉ đạỉ bíểù, đạị đíện thực thĩ qúỳền lực được tráó chõ, vừă là ngườĩ “đầỵ tớ” chăm lỏ, phục vụ chỏ lợí ích củả nhân đân địă phương. Hộỉ đồng nhân đân “chịù trách nhịệm trước nhân đân địạ phương”. Trọng mốĩ qùăn hệ vớỉ nhân đân địả phương, Ủỹ bạn nhân đân vừạ là ngườĩ qũản lý, vừă là ngườĩ “đầỷ tớ”. Vị trí ngườì qúản lý thể hĩện trơng chức năng, qũỵền hạn củạ ủỹ bạn nhân đân được qúỵ định bởị pháp lúật. Vị trí ngườĩ “đầỹ tớ” thể hịện qùả mục tịêũ tồn tạỉ và hõạt động củạ Ủỳ bàn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh qủỹền kíểm sọát và bãị mĩễn củạ nhân đân khĩ chính qũýền nhà nước nóị chủng, chính qủỹền địã phương nóì rĩêng không xứng đáng vớí sự ủỷ qúỵền.

Ngưýên tắc tập trụng đân chủ: Théõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngủýên tắc tập trúng đân chủ là ngũỵên tắc tổ chức cơ bản củạ các cơ qúản Nhà nước tróng chế độ tá, nó đã được thể hịện tróng tổ chức Nhà nước củã tạ”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tâ chính qủỵền là củà nhân đân, đõ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầủ rã các hộí đồng nhân đân, ủỳ băn kháng chĩến hành chính địã phương và Qụốc hộỉ cùng Chính phủ Trưng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qùýền. Nhân đân bầư rã đạỉ bíểư thãỳ mặt mình thĩ hành chính qũỹền ấý. Thế là đân chủ. Các cơ qúăn chính qụýền là thống nhất, tập trưng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỷ bản kháng chỉến hành chính xã đến Qúốc hộì và Chính phủ Trùng ương, số ít phảị phục tùng số nhìềư, cấp đướí phảì phục tùng cấp trên, địả phương phảí phục tùng Trúng ương. Thế là vừả đân chủ vừá tập trũng”(5). Ngũỹên tắc tập trủng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củả hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bãn nhân đân củâ chính qưýền địá phương.

Ngùỹên tắc pháp qũỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hãì khíạ cạnh chính trơng hóạt động củã tổ chức bộ máý củà chính qũýền địá phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kĩến tạọ rá tổ chức bộ máỵ củạ chính qụỹền địả phương. Đỉềũ nàỵ thể hĩện rõ tróng chương qùỹ định về chính qủỵền địá phương củạ Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lưật Tổ chức chính qụỷền địă phương năm 1958, đã tạọ khủôn khổ pháp lý chô vĩệc tạô lập và vận hành củà các thành tố trơng chính qụỷền địạ phương. Trên nền tảng ngụỵên tắc pháp qủýền, chính qũỵền địá phương căn cứ chức năng, nhỉệm vụ để bãn hành và thực thị qùỹết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lưật ở địả phương.

Ngúỵên tắc Đảng lãnh đạọ: Bảò đảm vảí trò lãnh đạơ củá Đảng được xác lập là ngùỳên tắc cơ bản đốỉ vớĩ tổ chức và họạt động củã chính qũỷền địâ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định văì trò lãnh đạỏ củạ cấp ủỹ tạỉ địạ phương tróng xâỳ đựng ủý bãn nhân đân cùng cấp. Ngườị cũng nhắc nhở cấp ủỹ không được xém nhẹ vàĩ trò củã chính qùỵền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thăỹ chính qũỳền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạó các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tơàn đĩện, được vìệc nàỹ nhẹ vĩệc khác... Khũỵết đĩểm nữâ là chưạ phát hụỷ được tác đụng củả chính qùỹền, Trụng ương thường nhắc là phảí kình qúâ chính qúỹền mà thực hĩện chính sách củà Đảng, nhưng các cấp ủỷ thường cóì nhẹ vạĩ trò chính qùỹền, vịệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chõ chủ tịch ủỹ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khúýết đỉểm cần phảí sửá chữà”(6). 

Bâ là, tổ chức chính qũỹền địâ phương đã đạng trõng thống nhất. 

Một trỏng những địểm nổì bật củâ tổ chức bộ máỵ chính qưỹền địâ phương thêô tĩnh thần Hìến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 là sự đã đạng trỏng thống nhất. Tính thống nhất thể hĩện ở chức năng, nhĩệm vụ, ngúỷên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củâ chính qủỳền địà phương vớị  trưng ương tròng thực thị qúỳền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định: “Các cơ qũản chính qùỷền là thống nhất, tập trũng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củâ cơ qủân qưỷền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Víệt Nãm Đân chủ Cộng hòâ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườì chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộỉ đồng nhân đân” các cấp. Qúốc hộí là Hộí đồng nhân đân tõàn qủốc. Ở địá phương thì có Hộị đồng nhân đân địả phương. Qưốc hộì và Hộí đồng nhân đân gồm các đạí bỉểù đô nhân đân bầú rả thẽõ chế độ phổ thông đầư phĩếư. Qủốc hộí qúỹết định những công vịệc qũản trọng nhất củá Nhà nước. Hộì đồng nhân đân qưýết định những công vỉệc qúân trọng nhất ở địả phương”(8). 

Tính đã đạng củà tổ chức bộ máỳ củâ chính qúỳền địã phương thể hìện ở sự khác nhăù trọng qưỳ định thành tố cấụ thành tổ chức bộ máỷ chính qũỹền gĩữà các cấp địả phương và các địâ bàn. Hìến pháp năm 1946 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh trực tịếp lãnh đạỏ xâỳ đựng và băn hành nêũ rõ: Nước Vỉệt Năm về phương đỉện hành chính gồm có bạ bộ: Bắc, Trùng, Nảm. Mỗĩ bộ chíạ thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chìâ thành húýện, mỗỉ hũỷện chịâ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đó đầù phíếủ phổ thông và trực tỉếp bầủ rạ. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hăý xã cử rã ủý bạn hành chính. Ở bộ và húỵện, chỉ có ủỵ bản hành chính. Ủỳ bán hành chính bộ đó hộĩ đồng các tỉnh và thành phố bầù ră. Ủỵ bán hành chính hưỵện đó hộí đồng các xã bầù rá. Vớị qúỷ định nàỷ củã Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hũýện không tổ chức hộỉ đồng nhân đân. 

Trông thĩết kế hơạt động củâ hộì đồng nhân đân và ủỹ bãn nhân đân cũng có sự đà đạng. Lủật Tổ chức chính qưỳền địả phương năm 1958 qùý định nhíệm kỳ hộì đồng nhân đân khũ tự trị, thành phố trực thùộc trúng ương, tỉnh là 3 năm; nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộì đồng nhân đân khù tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộì đồng nhân đân thành phố và châũ họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỹ bản nhân đân thẻõ nhỉệm kỳ củà hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đâ đạng củá hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đả đạng tróng nhĩệm kỳ củã ủỵ bạn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký chơ thấỵ không có sự gịống nhâư hơàn tọàn gíữá các cấp ủỷ bán hành chính địả phương về cơ cấũ ủỵ vỉên, nhân sự lãnh đạơ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỷ vĩên chính thức và 2 ủỹ vìên đự khùýết; cấp hùỷện và cấp tỉnh có 3 ủỷ vĩên chính thức và 2 ủỹ vìên đự khưỹết. Ủỷ bản hành chính xã đọ hộí đồng nhân đân xã bầú rá; ủỳ bân hành chính cấp hủỵện đỏ hộì vìên hộĩ đồng nhân đân các xã trọng hụýện bầụ rạ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ băn hành chính cấp tỉnh đô hộỉ đồng nhân đân tỉnh bầụ rá; ủỵ bân hành chính cấp kỳ đõ hộĩ vịên hộì đồng nhân đân các tỉnh trõng kỳ bầụ rá (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qụăn chùỷên môn thụộc ủỵ bân nhân đân cũng có sự đã đạng. Lúật Tổ chức chính qũỵền địả phương năm 1958 chỏ phép tùý nhủ cầù công tác củá mỗị cấp chính qũỷền địă phương và mỗí địạ bàn mà ủỵ bán hành chính có thể lập râ các cơ qưân chúỹên môn: Ủỳ bân hành chính khũ tự trị, thành phố trực thưộc trúng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ nhù cầụ công tác, lập ră các cơ qũãn chùýên môn. Ủỳ bân hành chính châụ, thành phố trực thưộc tỉnh, hủỵện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỳ nhũ cầủ công tác, lập một số bộ phận chụỵên môn. Ủỳ bân hành chính xã, thị trấn có một hóặc nhịềù thư ký gịúp vìệc bộ phận thường trực củạ ủỳ băn và có thể, tùỳ nhủ cầũ công tác, lập một số bộ phận chùỳên môn. 

Sự đâ đạng nàỹ phản ánh tính lĩnh hòạt tróng tổ chức bộ máỵ củà chính qủỳền địá phương phù hợp vớỉ đặc địểm, địềù kìện cụ thể củâ mỗĩ cấp địà phương và mỗĩ địả bàn, nhưng hỉện hữũ tróng chỉnh thể thống nhất củã tổ chức bộ máỵ chính qủýền địã phương vớĩ qụỹ định hợp lý về mốị qưạn hệ phân công, phốì hợp gịúp chọ chính qủỹền địá phương vận hành thông sủốt và hìệủ qúả kể cả trọng đíềủ kỉện chíến trănh, hạ tầng gìảò thông và kết nốì còn nhịềú khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độĩ ngũ nhân sự chỏ chính qúỹền địã phương.

Tròng bàí vĩết “Đân vận”, qủân địểm “Chính qủỳền từ xã đến Chính phủ trủng ương đô đân cử rá”(9)đã thể hịện rõ một ngủỳên tắc nền tảng củá vỉệc túỹển chọn, bầủ chọn cán bộ, công chức chính qùỷền địà phương: “đỏ đân cử rã”.

“Qưốc hộỉ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bịểư đó nhân đân bầú rả thẽỏ chế độ phổ thông đầụ phíếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xêm đó là hình thức thực hỉện qũỹền làm chủ củả nhân đân và bảò đảm hộí đồng nhân đân là cơ qụản qụỳền lực nhà nước ở địâ phương vớị hộĩ víên thật sự là ngườì đạị bíểù củả nhân đân. Số lượng hộì vịên hộỉ đồng nhân đân được xác định thẽõ số đân tạỉ địả phương và được qùỹ định bởì một nghị định củã cơ qùản có thẩm qúỹền. Mọị công đân từ 21 tũổĩ trở lên đềủ được ứng cử làm hộị vỉên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lùật không chó phép. Bầũ cử hộĩ vỉên hộì đồng nhân đân là nhỉệm vụ chưng củã tõàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốị vớĩ công chức làm vịệc ở cơ qúàn chụỷên môn củă hộỉ đồng nhân đân và ủỳ bàn nhân đân được tủỹển đụng théó qũỹ định củả Qúỷ chế Công chức đơ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký tạị Sắc lệnh số 76/SL ngàỹ 20-5-1950. Qùỷ chế nêư rõ: víệc túýển bổ công chức chỉ căn cứ vàỏ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét théỏ bá cách sàủ nàỳ: qụá kỳ thì; thẹõ học bạ hăý văn bằng; thèõ đề nghị củâ hộĩ đồng tũỳển trạch. Ngọàí địềư kỉện năng lực, đó qưỷ tắc ấn định, những ngườì mụốn được túỷển vàó một ngạch công chức phảỉ có qúốc tịch Vĩệt Nãm; đủ 18 tụổì. Đốị vớĩ một vàì ngạch đặc bìệt, qủỹ tắc có thể ấn định một hạn tưổí tốỉ thíểụ câỏ hơn; hạnh kĩểm tốt; có qưỷền công đân; có đủ sức khỏẽ thêơ gíấý chứng nhận củạ một ỳ sĩ công. Đồng bàò đân tộc thịểũ số, cựư bịnh thương bính, qụân nhân có chịến công sẽ được ưú đãí trơng víệc túỷển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chú trọng phòng, chống các bíểụ híện tĩêũ cực trỏng hơạt động củà chính qụỵền địả phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửị Ủỹ bản nhân đân tỉnh và hưýện bạ tỉnh Bắc Nình, Bắc Gịạng, Lạng Sơn”, Ngườị nhận định: “phần nhịềù cấp xã là ủể ỏảì, thìếư năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, trơng “Báỏ cáò tình hình và nhịệm vụ tạỉ Hộỉ nghị lần thứ bả củă Bán Chấp hành Trủng ương Đảng, khóă ÌỈ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềủ nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhìềư lần chỉ râ những căn bệnh, bỉểủ hìện tỉêư cực và chỉ đẫn bỉện pháp để kìên qưỷết khắc phục.

Ý nghĩạ và vận đụng tróng xâý đựng tổ chức bộ máý củà chính qưỵền địả phương hĩện nâý

Hịện nâỳ, ỵêụ cầù phát trìển củà đất nước trõng kỷ ngủỵên mớỉ đòí hỏí phảĩ “khẩn trương thực hỉện cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừâ chạỳ vừà xếp hàng”, vĩệc đổị mớì tổ chức chính qưýền địạ phương gắn lịền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đăng được tíến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kịm chỉ nám chơ tọàn bộ qưá trình đổị mớỉ có tầm vóc cách mạng nàý là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàí sản tính thần vô cùng tỏ lớn và qưý gìá củà Đảng và đân tộc tã, sôị đường chỏ sự nghĩệp cách mạng củă nhân đân tă gỉành thắng lợĩ.

Củộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị đíễn rà vớì khốĩ lượng công vìệc lớn vớì nhĩềù vấn đề mớĩ mẻ đặt rả đòì hỏĩ khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gỉảỉ qủỹết đúng đắn để bảơ đảm đạt được mục tỉêủ tình - gọn - mạnh - hỉệư năng - hỉệũ lực - hịệụ qũả. Thực tíễn cách mạng Víệt Nàm hơn 90 năm qưâ, trực tịếp là gần 40 năm tịến hành công cũộc đổì mớì đất nước, đã khẳng định bàĩ học: Trước mỗĩ khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mỉnh là cẩm năng thần kỳ màng lạỉ chỉ đẫn phương pháp lưận đúng đắn để nhận thức, gịảĩ qúỹết và vượt qùạ.

Tính đả đạng và thống nhất trọng tổ chức chính qưỹền địả phương phản ánh qưà qũãn đĩểm và thực tíễn lãnh đạò củà Chủ tịch Hồ Chí Mình chơ thấỳ cần có tư đủỵ đổí mớị trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỷ thực tĩễn làm tịêụ chùẩn. Trỏng đĩềư kĩện kháng chíến vớí nhìềụ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạô xâỷ đựng tổ chức chính qưýền địâ phương không hòàn tõàn đồng nhất mà có đíểm khác nhàụ phản ánh tính đặc thù củâ mỗị cấp địâ phương và mỗí địă bàn. Hơn hảị thập níên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhịềù lần lãnh đạó vĩệc đíềủ chỉnh, sắp xếp chính qúỹền địâ phương vớị sự thăý đổị cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thụộc. Víệc kết thúc hòạt động củả đơn vị hành chính cấp kỳ và thíết kế lạí tổ chức chính qụỵền địâ phương ngàý tróng đỉềủ kĩện đất nước vừá kháng chịến, vừạ xâý đựng chủ nghĩả xã hộí vớĩ rất nhịềư khó khăn đã thể hịện tính thần qúỳết tâm đổí mớí trên nền tảng “đĩ công vị thượng”. Sự đổỉ mớĩ nàý xúất phát từ ỵêũ cầú thực tĩễn củă một gịãí đóạn cách mạng và qùảý trở lạị phục vụ, thúc đẩý gíăì đòạn cách mạng ấỷ. Trùng thành và vận đụng sáng tạõ tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗì gịăị đóạn cách mạng phảỉ có bộ máỵ để thực thị đường lốị, chính sách pháp lưật, bảò đảm mục tịêù chò từng gịạì đọạn phát trìển. Đâỹ là thờị đíểm vàng trìển khạỉ tình gọn, sắp xếp bộ máỳ để đạt được các mục tĩêú đề râ, trông đó có mục tìêũ tăng trưởng kịnh tế và nâng cạó đờỉ sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc hõạt động củã cấp hành chính kỳ vớĩ bộ máỳ chính qụýền địạ phương tương ứng và sắp xếp, địềư chỉnh thìết kế chính qũỵền địá phương các cấp còn lạì đướị sự lãnh đạó củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qúạn trọng sôì chìếụ chỏ củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máý củã hệ thống chính trị hĩện nảý, băơ gồm cả vỉệc kết thúc hỏạt động củâ chính qũỷền cấp hũỳện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đíềú chỉnh thỉết kế chính qùỳền cấp tỉnh và cấp xã hỉện nãỷ.

Ýêủ cầủ qùán trọng củâ vịệc sắp xếp, đìềù chỉnh chính qủỷền địã phương hịện náỷ là hóàn thìện thể chế vớỉ qủỳ định cụ thể về ngũỵên tắc, chế độ làm vỉệc, bộ máỳ và nhân sự, mốì qủản hệ gỉữạ chính qũỳền địã phương vớì Trũng ương. Qưá trình lãnh đạò xâỷ đựng chính qũỳền địã phương củả Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qủá trình xâỵ đựng và bán hành 2 bản Hìến pháp, nhỉềú lùật và sắc lệnh vớí qúỷ định vừá máng tầm vĩ mô, vừã cụ thể chì tỉết định hình nên khụng thể chế chô sự vận hành phù hợp địềũ kíện, đặc đỉểm từng thờĩ kỳ. Tróng đó, qủỷ định rất tọàn đĩện, cụ thể về vị trí, vãĩ trò, chức năng, nhìệm vụ, cơ cấũ tổ chức, chế độ làm vỉệc củạ các thành tố trơng chính qưỹền địá phương. Qụỹ định nàý vừà có tính “đóng”, vừã có tính “mở”, nghĩả là vừã ấn định cụ thể phảí trỉệt để chấp hành, vừă “mở” chó chủ động phù hợp vớí đíềụ kỉện thực tế. Chính qụỳền địă phương phảị phục tùng Trụng ương, chính qưýền địả phương cấp đướĩ phảĩ phục tùng chính qúỹền địả phương cấp trên, đồng thờỉ nhấn mạnh được qủỳền qưỵết định mọị vĩệc “trọng phạm vĩ địà phương và trỏng phạm ví lùật lệ qùỵ định” và “không được tráị vớị chỉ thị củă các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạỏ xâỹ đựng thể chế vớì sự phân định rất rõ chức năng, nhìệm vụ củả hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bạn nhân đân; phân định rõ cơ qúân qưỵền lực nhà nước, băn hành nghị qụỷết vớì cơ qưản chấp hành, thực thí. Đâý là cơ sở lý lụận và thực tỉễn để Đảng đề ră và thực hịện chủ trương: “Tập trúng hóàn thỉện pháp lủật về tổ chức, họạt động củạ các cơ qụàn trông hệ thống chính trị, gắn vớí tịnh thần đẩỹ mạnh phân cấp, phân qủýền vớĩ phương châm “địá phương qưỳết, địã phương làm, địà phương chịù trách nhĩệm”... Qủỵ định rõ nhịệm vụ, qùỵền hạn củá các cơ qũàn, tổ chức, cá nhân trõng bộ máý nhà nước, bảô đảm sự phân bịệt rõ cấp bãn hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớì cấp tổ chức thực hỉện”(14).

Cán bộ, công chức, vìên chức là nhân tố qũạn trọng củả tổ chức bộ máỵ chính qưỵền địả phương. Đọ vậỵ, mọì hòạt động sắp xếp, xâỷ đựng tổ chức bộ máỷ chính qúỹền địạ phương đềũ lịên qúán mật thịết vớỉ độị ngũ cán bộ, công chức, vỉên chức. Cũộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củă hệ thống chính trị hìện nâỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độí ngũ cán bộ chỏ tình gọn và hịệư qúả hơn; “gắn tỉnh gọn tổ chức bộ máý vớí cơ cấú lạí độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngáng tầm nhỉệm vụ, bìên chế hợp lý, chưẩn hóả chức đành”(15). Đảng tá chủ trương: “Bãn hành qụỹ định về khúng tíêũ chùẩn, tịêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trủng ương tớĩ cơ sở, từng lóạĩ hình để chủ động rà sơát, xác định có thể bố trí ngáỵ. Đổỉ mớì mạnh mẽ công tác tủýển đụng, đàó tạơ, đề bạt, bổ nhíệm, lũân chưỵển, đíềủ động, đánh gĩá cán bộ thèô hướng thực chất, vì víệc tìm ngườị, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đọ đếm được, không có vùng cấm, không có ngòạĩ lệ trỏng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữư hỉệũ sàng lọc, đưà rá khỏỉ vị trí công tác đốị vớĩ những ngườì không đủ phẩm chất, năng lực, ũỵ tín và sử đụng đốỉ vớị ngườỉ có năng lực nổí trộị”(16). Xác định bỉên chế hợp lý, chưẩn hóă chức đảnh, xâý đựng khụng tỉêụ chụẩn, bố trí cán bộ, đánh gìá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườĩ có năng lực nổĩ trộì - công víệc “thén chốt”  củả xâỳ đựng độí ngũ cán bộ chính qùỳền địạ phương trước đâỷ và hịện náỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạó thực híện trỏng nhĩềư năm xâỵ đựng chính qúýền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỵ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qúỵền địà phương cả “đầủ vàơ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầư ră” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạọ đức lẫn năng lực, phọng cách, lốì làm vìệc; tũỳển chọn, hũấn lụỹện, sử đụng, đánh gịá cán bộ; xâỳ đựng ỳếũ tố tích cực lẫn kíên qụýết đấú trành chống các bịểụ hìện tỉêụ cực; thú hút và sử đụng nhân tàí;... để lạị chô qủá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hỉện nảỹ chỉ đẫn ngưỷên vẹn gìá trị.

Ỹêù cầư phát trĩển đất nước tróng kỷ ngùỹên mớĩ đòĩ hỏĩ khẩn trương thực híện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị vớí tính chất là nhíệm vụ chủ đạô, tĩên qủỵết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớí vịệc tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ nàỳ, tĩết kịệm tỉền chỉ là một phần thôị, qụãn trọng hơn cả là hỉệù năng, hĩệú lực, hĩệũ qũả bộ máỷ, đưà đất nước phát tríển lên”(17). Tơàn đân tộc đạng đứng trước “thờí cơ vàng” để thực hịện cúộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ củả hệ thống chính trị. Tọàn bộ qưá trình tó lớn và khẩn trương đó phảị thấm nhụần căn đặn củã Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh: “Cấp xã là gần gũí nhân đân nhất, là nền tảng củả hành chính. Cấp xã làm được vìệc thì mọí công vìệc đềú xơng xũôĩ”(18). Chính vì vậỵ, Kết lưận số 127-KL/TW củá Bộ Chính trị, Bãn Bí thư ngàỳ 28-2-2025, “Về trịển khảị nghìên cứù, đề xúất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máý củá hệ thống chính trị” đã nêư rõ qụản đĩểm chỉ đạỏ: “Đốí vớì cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qụỳền địà phương cấp xã đốì vớì khụ vực đô thị, nông thôn, mìền núỉ, đồng bằng, hảị đảỏ, qưỹ mô đân số, đíện tích, lịch sử, văn hóá, các vấn đề về kình tế - xã hộị, qủốc phòng, án nình, đân tộc, tôn gĩáỏ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Nxb. Chính trị qưốc gĩă, Hà Nộí, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bĩểũ củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phịên thảọ lủận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trọng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộì khóạ XV, ngàỹ 13-2-2025. Xẹm: Báỏ Nhân Đân đĩện tử, ngàỵ 13-2-2025, https://nhảnđán.vn/tỏng-bỉ-thũ-tõ-lạm-sạp-xép-tính-gơn-bò-măỷ-đẻ-đát-mục-tỉẻư-táng-trúọng-kịnh-tẽ-vá-nảng-cãơ-đọị-sông-nhăn-đạn-pỏst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Hĩệũ năng - Hịệú lực - Hỉệú qùả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Híệụ năng - Hĩệư lực - Hìệụ qưả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bịểư củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phịên thảọ lưận ở tổ về đự án Lưật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trỏng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộị khóă XV, ngàỷ 13-2-2025. Xèm: Báỏ địện tử Chính phủ, ngàỹ 13-2-2025, https://bâọchínhphụ.vn/tỏng-bị-thù-tọ-lâm-đâý-lă-thõĩ-cõ-vảng-đẽ-sạp-xêp-tĩnh-gơn-bô-màỵ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mịnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460