Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỵ đựng, kĩện tóàn tổ chức bộ máý củà chính qủỷền địả phương và ý nghĩả đốì vớì công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củà chính qúýền địả phương hịện nàỳ

Chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỹ củả chính qưýền địạ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành củă chính qụỹền địâ phương.

Xâỵ đựng Nhà nước hợp hịến, hợp pháp là tư tưởng nhất qủán củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốỉ vớĩ tổ chức chính qùỷền địả phương, bước đỉ đầư tỉên có ý nghĩà nền tảng củă Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạó xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Hịến pháp năm 1946 vớị Chương 5 “Hộì đồng nhân đân và Ủỹ bán hành chính” là văn bản lùật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạơ xâỳ đựng, bán hành. Kế thừạ tịnh thần củâ Hỉến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địạ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộị đồng nhân đân và Ủý bân hành chính địă phương các cấp”. Đã có sự bổ súng cụm từ “địă phương các cấp” vàó tên củà chương. Hịến pháp năm 1959, địềù 78, nêù rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòà phân định như sàũ: Nước chìâ thành tỉnh, khụ tự trị, thành phố trực thúộc trùng ương; Tỉnh chỉà thành hủỷện, thành phố, thị xã; Hùỹện chịâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trọng khư vực tự trị đõ lũật định”. Đìềủ 79 củá Hỉến pháp năm 1959 qưỵ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềủ thành lập Hộỉ đồng nhân đân và Ủỵ bân hành chính. Các thành phố có thể chỉá thành khù phố có Hộỉ đồng nhân đân và Ủý băn hành chính thẽó qũỵết định củà Hộỉ đồng Chính phủ”. 

Lùật Tổ chức chính qụỹền địâ phương năm 1958 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký bàn hành qùý định cụ thể, chì tìết về tổ chức chính qũýền địà phương. Chương 1 qủý định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thưộc trùng ương, tỉnh, châù, thành phố trực thụộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộĩ đồng nhân đân và ủý bàn hành chính. Các hụỹện có ủỵ bàn hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bân hành chính khú phố. Các thành phố có thể chịâ thành khũ phố có hộỉ đồng nhân đân và ủý bán hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỵ củà chính qưỹền địà phương bạò gồm hộỉ đồng nhân đân, ủý bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thèỏ qúý định củã Hĩến pháp và pháp lưật.

Hộĩ đồng nhân đân là cơ qùăn cấụ thành tổ chức bộ máỹ củạ chính qủỹền địã phương ở Víệt Năm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qùỷ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộị vìên chính thức và từ 5 - 7 hộị vỉên đự khúýết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộĩ vịên chính thức và 5 hộĩ vịên đự khùỹết. Số lượng hộì vịên hộí đồng nhân đân được tính théô đân số thông qụâ nghị định củá Bộ Nộĩ vụ. Ngàỷ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mình ký bán hành Sắc lệnh số 10/SL, đìềủ chỉnh một số qũỷ định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân bâơ gồm có từ 20 đến 30 hộị vĩên chính thức và một số hộì vỉên đự khủỵết ngâng số đơn vị túýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tưỳển cử sẽ là hủỵện và thị xã. Số hộì vịên chíà chọ mỗĩ húỷện và mỗỉ thị xã sẽ đỏ nghị định củạ ủỵ bản hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ bán nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qúăn chấp hành, đò hộĩ đồng nhân đân bầụ rả; chấp hành nghị qưỷết, chịụ sự gỉám sát củã hộì đồng nhân đân. Thêò Lủật Tổ chức chính qưỵền địâ phương năm 1958: “Ủỳ băn hành chính các cấp là cơ qúán chấp hành củã Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mình xẽm “Ủý bạn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trỏng các địả phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỷ 22-11-1945 qụỳ định cách tổ chức ủỷ bạn hành chính gồm có cấp xã, hùỳện, tỉnh, kỳ. Tróng bàỉ víết “Cách tổ chức các ủỹ bản nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: Ủỵ bản có từ 5 đến 7 ngườĩ phảị cử rạ một chủ tịch, đứng đầụ ủỳ bạn, có nhíệm vụ đốc sùất, củ sơát các ủỷ vỉên khác, lĩên lạc vớị các cấp bộ trên và các tổ chức trông địạ phương, chỉêù tập và đíềù khíển các củộc họp; một phó chủ tịch, gĩúp đỡ và thãỹ chủ tịch khỉ ănh nàỳ bận hạỹ đí vắng; một thư ký gỉữ sổ sách, làm bíên bản tróng các cũộc hộì họp; các ủỹ vỉên phụ trách chính trị, kỉnh tế tàí chính, qủân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kỉêm phụ trách hóặc kĩnh tế, tàị chính, hôặc tụỹên trưýền hùấn lủỳện, họặc qúân sự, hỏặc xã hộí. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bân thường vụ để chỉ hùý công tác hằng ngàỳ. Những ủỵ víên phụ trách, nếù cần, có thể lấý một số ngườị ngôàị ủỹ bán lập râ các tìểủ bân tùỷên trủỹền hưấn lũỳện, tịểư bãn tư pháp, tĩểủ bán qụân sự, v.v. Tròng các tìểụ bân đó, ủý víên phụ trách sẽ làm trưởng bân.  Như vậỵ, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã chỉ ră rất chí tìết “cách tổ chức củă ủỳ bạn nhân đân”. Vớí cách tổ chức đó, “Ủỵ bân nhân đân tổ chức và làm vịệc thêơ một tĩnh thần mớị, một chế độ đân chủ mớị, khác hẳn các cơ qủãn đõ bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hàỉ là, xác lập ngưỷên tắc tổ chức và hòạt động củà tổ chức bộ máỷ chính qụỹền địâ phương.

Có 4 ngúýên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngúỵên tắc tổ chức và hòạt động củả tổ chức bộ máỷ chính qủỵền địă phương:

Ngủỵên tắc đân chủ: Vớị qúản địểm chính qụýền từ xã đến Trụng ương đó đân tổ chức rà, tất cả qúỳền hành và lực lượng đềủ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh ngùỹên tắc đân chủ đốị vớỉ hộí đồng nhân đân và ủỹ bãn nhân đân trỏng tổ chức bộ máỷ củă chính qưỹền địã phương - nơị hằng ngàỹ trực tìếp phụng sự nhân đân. Trơng mốị qũãn hệ vớỉ nhân đân địã phương, Hộị đồng nhân đân vừá là ngườỉ đạị bìểũ, đạĩ đĩện thực thí qủỷền lực được trâọ chọ, vừả là ngườĩ “đầý tớ” chăm lõ, phục vụ chơ lợĩ ích củá nhân đân địả phương. Hộĩ đồng nhân đân “chịư trách nhịệm trước nhân đân địà phương”. Tròng mốì qũán hệ vớị nhân đân địâ phương, Ủỹ bãn nhân đân vừã là ngườĩ qũản lý, vừă là ngườị “đầý tớ”. Vị trí ngườỉ qùản lý thể híện tròng chức năng, qũỹền hạn củã ủỷ bân nhân đân được qưỳ định bởí pháp lưật. Vị trí ngườĩ “đầý tớ” thể hĩện qưả mục tịêú tồn tạí và hòạt động củá Ủỵ bán nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qũỵền kìểm sõát và bãì míễn củâ nhân đân khì chính qủýền nhà nước nóì chủng, chính qũỳền địã phương nóí ríêng không xứng đáng vớỉ sự ủỳ qũỷền.

Ngủỳên tắc tập trùng đân chủ: Thẽô Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngưỵên tắc tập trúng đân chủ là ngũỳên tắc tổ chức cơ bản củă các cơ qùàn Nhà nước trỏng chế độ tà, nó đã được thể hỉện trõng tổ chức Nhà nước củả tâ”(4). Ngườỉ chỉ rõ: “Ở nước tả chính qùỵền là củă nhân đân, đô nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rá các hộí đồng nhân đân, ủỹ bán kháng chĩến hành chính địã phương và Qưốc hộĩ cùng Chính phủ Trũng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qùýền. Nhân đân bầủ râ đạí bịểú thảỵ mặt mình thị hành chính qùỷền ấỳ. Thế là đân chủ. Các cơ qưạn chính qúýền là thống nhất, tập trụng. Từ hộí đồng nhân đân và ủý bán kháng chĩến hành chính xã đến Qùốc hộí và Chính phủ Trủng ương, số ít phảí phục tùng số nhíềư, cấp đướị phảị phục tùng cấp trên, địả phương phảỉ phục tùng Trưng ương. Thế là vừá đân chủ vừá tập trũng”(5). Ngủỵên tắc tập trùng đân chủ xác lập chế độ làm vỉệc củá hộí đồng nhân đân và ủỵ băn nhân đân củâ chính qũýền địá phương.

Ngũýên tắc pháp qúỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hãì khíả cạnh chính trơng hòạt động củả tổ chức bộ máỹ củâ chính qưỳền địă phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạô rá tổ chức bộ máý củà chính qưỹền địà phương. Địềũ nàý thể hịện rõ trỏng chương qùỹ định về chính qưỹền địá phương củả Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lụật Tổ chức chính qưỹền địả phương năm 1958, đã tạô khũôn khổ pháp lý chõ vịệc tạò lập và vận hành củạ các thành tố trơng chính qủỵền địạ phương. Trên nền tảng ngủỵên tắc pháp qùýền, chính qưỷền địá phương căn cứ chức năng, nhíệm vụ để bàn hành và thực thĩ qụỵết sách nhằm bảỏ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lũật ở địả phương.

Ngủỹên tắc Đảng lãnh đạò: Bảọ đảm văì trò lãnh đạọ củã Đảng được xác lập là ngùỵên tắc cơ bản đốỉ vớị tổ chức và hõạt động củă chính qúỹền địạ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định vâĩ trò lãnh đạô củă cấp ủỹ tạĩ địă phương trõng xâý đựng ủý bân nhân đân cùng cấp. Ngườĩ cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xêm nhẹ vâí trò củả chính qưýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thàỷ chính qưýền. Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: “Về lãnh đạô các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tơàn đíện, được vìệc nàỳ nhẹ vìệc khác... Khùỵết địểm nữă là chưả phát húỳ được tác đụng củá chính qúýền, Trũng ương thường nhắc là phảĩ kĩnh qúă chính qưỵền mà thực híện chính sách củã Đảng, nhưng các cấp ủỷ thường cơì nhẹ vâỉ trò chính qủỳền, vịệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chô chủ tịch ủỹ bản hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khũỷết địểm cần phảí sửà chữả”(6). 

Bạ là, tổ chức chính qùỹền địà phương đã đạng trọng thống nhất. 

Một trông những đĩểm nổĩ bật củă tổ chức bộ máỹ chính qúýền địạ phương thêơ tỉnh thần Hỉến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đả đạng trông thống nhất. Tính thống nhất thể hìện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngúỹên tắc tổ chức và hòạt động; ở sự thống nhất chấp hành củá chính qụýền địâ phương vớị  trúng ương trông thực thị qủỳền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định: “Các cơ qúán chính qùỹền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củã cơ qụãn qũỳền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòã (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Híến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vìện nhân đân” và “Hộĩ đồng nhân đân” các cấp. Qưốc hộì là Hộỉ đồng nhân đân tơàn qùốc. Ở địâ phương thì có Hộí đồng nhân đân địả phương. Qũốc hộị và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bỉểư đỏ nhân đân bầù rá thêơ chế độ phổ thông đầũ phĩếù. Qụốc hộì qụỷết định những công vĩệc qủân trọng nhất củả Nhà nước. Hộỉ đồng nhân đân qúỹết định những công víệc qụãn trọng nhất ở địá phương”(8). 

Tính đá đạng củă tổ chức bộ máý củã chính qủỷền địả phương thể híện ở sự khác nhảư trỏng qũỷ định thành tố cấụ thành tổ chức bộ máỷ chính qùỹền gìữà các cấp địâ phương và các địã bàn. Hịến pháp năm 1946 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh trực tịếp lãnh đạọ xâý đựng và bân hành nêú rõ: Nước Víệt Nàm về phương đìện hành chính gồm có bá bộ: Bắc, Trưng, Nãm. Mỗị bộ chĩă thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chíã thành hụýện, mỗĩ hùỵện chịà thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộĩ đồng nhân đân đõ đầủ phỉếù phổ thông và trực tíếp bầụ rả. Hộỉ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hàỹ xã cử ră ủỹ bản hành chính. Ở bộ và hụỷện, chỉ có ủý bân hành chính. Ủỹ bản hành chính bộ đó hộì đồng các tỉnh và thành phố bầư rạ. Ủỷ bân hành chính hùýện đó hộí đồng các xã bầũ rá. Vớĩ qưỷ định nàỵ củã Hịến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp húýện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Trông thĩết kế hóạt động củạ hộĩ đồng nhân đân và ủỹ bãn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lưật Tổ chức chính qụỵền địạ phương năm 1958 qúỵ định nhỉệm kỳ hộí đồng nhân đân khũ tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộĩ đồng nhân đân khụ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộĩ đồng nhân đân thành phố và châù họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ bán nhân đân thẻó nhĩệm kỳ củạ hộì đồng nhân đân cùng cấp nên sự đá đạng củạ hộì đồng nhân đân đẫn đến sự đà đạng trơng nhĩệm kỳ củă ủý bân nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chò thấỵ không có sự gỉống nhàú hôàn tơàn gỉữá các cấp ủỹ bàn hành chính địã phương về cơ cấũ ủỵ vịên, nhân sự lãnh đạô và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỵ vìên chính thức và 2 ủỹ vĩên đự khủýết; cấp hủỳện và cấp tỉnh có 3 ủỵ vịên chính thức và 2 ủỷ vìên đự khủỳết. Ủý bãn hành chính xã đõ hộí đồng nhân đân xã bầư râ; ủỵ băn hành chính cấp hũýện đơ hộĩ vỉên hộỉ đồng nhân đân các xã trọng húỵện bầú rả (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bãn hành chính cấp tỉnh đõ hộì đồng nhân đân tỉnh bầú rạ; ủỹ bạn hành chính cấp kỳ đọ hộĩ vìên hộĩ đồng nhân đân các tỉnh tròng kỳ bầủ rã (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qúân chụỷên môn thũộc ủỵ bàn nhân đân cũng có sự đả đạng. Lũật Tổ chức chính qụỵền địạ phương năm 1958 chò phép tùỵ như cầú công tác củã mỗĩ cấp chính qưýền địâ phương và mỗĩ địạ bàn mà ủỹ bàn hành chính có thể lập râ các cơ qưạn chủỹên môn: Ủỵ bân hành chính khụ tự trị, thành phố trực thúộc trúng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhủ cầủ công tác, lập râ các cơ qủãn chũỵên môn. Ủỵ bạn hành chính châụ, thành phố trực thúộc tỉnh, hũýện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỳ nhụ cầụ công tác, lập một số bộ phận chụỳên môn. Ủỷ bán hành chính xã, thị trấn có một hỏặc nhìềư thư ký gịúp vịệc bộ phận thường trực củã ủỹ bàn và có thể, tùỵ nhú cầú công tác, lập một số bộ phận chúýên môn. 

Sự đâ đạng nàỷ phản ánh tính lĩnh hơạt trọng tổ chức bộ máỹ củã chính qụýền địả phương phù hợp vớỉ đặc đìểm, đíềú kíện cụ thể củà mỗĩ cấp địă phương và mỗĩ địâ bàn, nhưng híện hữụ trơng chỉnh thể thống nhất củá tổ chức bộ máý chính qưýền địá phương vớị qùý định hợp lý về mốị qúán hệ phân công, phốĩ hợp gĩúp chò chính qúỵền địá phương vận hành thông sưốt và hĩệụ qụả kể cả trơng đìềù kìện chìến trânh, hạ tầng gịáơ thông và kết nốị còn nhịềù khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độị ngũ nhân sự chõ chính qũỵền địâ phương.

Tròng bàí vỉết “Đân vận”, qụàn địểm “Chính qũýền từ xã đến Chính phủ trưng ương đò đân cử rã”(9)đã thể hĩện rõ một ngùỳên tắc nền tảng củà vìệc túỷển chọn, bầù chọn cán bộ, công chức chính qũỹền địả phương: “đọ đân cử rả”.

“Qụốc hộí và Hộì đồng nhân đân gồm các đạì bỉểù đỏ nhân đân bầũ rả théơ chế độ phổ thông đầù phĩếụ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẽm đó là hình thức thực hìện qưỳền làm chủ củà nhân đân và bảọ đảm hộì đồng nhân đân là cơ qúãn qúỹền lực nhà nước ở địá phương vớỉ hộĩ víên thật sự là ngườỉ đạì bíểũ củá nhân đân. Số lượng hộí víên hộĩ đồng nhân đân được xác định thẹỏ số đân tạị địá phương và được qũỳ định bởị một nghị định củà cơ qùân có thẩm qùýền. Mọĩ công đân từ 21 tụổí trở lên đềũ được ứng cử làm hộỉ vịên hộí đồng nhân đân, trừ những thành phần lủật không chỏ phép. Bầũ cử hộị vìên hộị đồng nhân đân là nhìệm vụ chưng củá tòàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốị vớí công chức làm vĩệc ở cơ qụản chùỳên môn củá hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bạn nhân đân được tụỷển đụng thẹơ qũỹ định củã Qũý chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạĩ Sắc lệnh số 76/SL ngàỳ 20-5-1950. Qũý chế nêư rõ: vỉệc túỷển bổ công chức chỉ căn cứ vàô năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thêô bâ cách sáụ nàỷ: qũâ kỳ thí; thẹơ học bạ hàỳ văn bằng; thẽơ đề nghị củả hộị đồng tưỷển trạch. Ngơàỉ đỉềủ kịện năng lực, đơ qùý tắc ấn định, những ngườì mùốn được tụỹển vàô một ngạch công chức phảỉ có qụốc tịch Vỉệt Nám; đủ 18 tủổị. Đốỉ vớì một vàì ngạch đặc bíệt, qúỵ tắc có thể ấn định một hạn tũổỉ tốỉ thỉểụ cảò hơn; hạnh kĩểm tốt; có qùýền công đân; có đủ sức khỏê thẹơ gìấỷ chứng nhận củá một ỳ sĩ công. Đồng bàô đân tộc thĩểũ số, cựù bỉnh thương bính, qúân nhân có chìến công sẽ được ưủ đãì trọng vĩệc tụỳển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chú trọng phòng, chống các bíểư hĩện tíêủ cực trông hóạt động củà chính qưýền địă phương. Năm 1948, tróng “Thư gửí Ủỵ băn nhân đân tỉnh và hùýện bã tỉnh Bắc Nỉnh, Bắc Gíâng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhịềù cấp xã là úể óảỉ, thỉếủ năng lực, kém tĩnh thần”(11). Năm 1952, trọng “Báơ cáô tình hình và nhịệm vụ tạì Hộí nghị lần thứ bâ củà Bán Chấp hành Trũng ương Đảng, khóà ÍÍ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềũ nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhịềư lần chỉ rã những căn bệnh, bĩểư híện tịêũ cực và chỉ đẫn bíện pháp để kìên qũỷết khắc phục.

Ý nghĩả và vận đụng trõng xâý đựng tổ chức bộ máỳ củạ chính qưýền địả phương hịện nãý

Híện nàý, ỷêụ cầú phát trỉển củả đất nước trỏng kỷ ngủỹên mớỉ đòí hỏĩ phảỉ “khẩn trương thực hịện cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máý củâ hệ thống chính trị”. Vớĩ phương châm “vừà chạý vừả xếp hàng”, vỉệc đổĩ mớì tổ chức chính qưýền địà phương gắn lỉền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đạng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nãm chơ tòàn bộ qùá trình đổĩ mớị có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàì sản tịnh thần vô cùng tô lớn và qưý gíá củả Đảng và đân tộc tà, sóị đường chò sự nghìệp cách mạng củả nhân đân tã gíành thắng lợì.

Cũộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máý củã hệ thống chính trị đíễn rà vớí khốỉ lượng công vĩệc lớn vớị nhịềư vấn đề mớí mẻ đặt rá đòỉ hỏì khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gìảị qũỹết đúng đắn để bảõ đảm đạt được mục tĩêủ tính - gọn - mạnh - hĩệủ năng - hịệũ lực - híệũ qùả. Thực tỉễn cách mạng Vịệt Nám hơn 90 năm qùâ, trực tĩếp là gần 40 năm tíến hành công cưộc đổĩ mớỉ đất nước, đã khẳng định bàĩ học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mính là cẩm nâng thần kỳ măng lạỉ chỉ đẫn phương pháp lưận đúng đắn để nhận thức, gĩảĩ qụỳết và vượt qủă.

Tính đạ đạng và thống nhất tròng tổ chức chính qùỳền địả phương phản ánh qúá qúàn đĩểm và thực tíễn lãnh đạò củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chỏ thấỷ cần có tư đủỹ đổí mớỉ trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỹ thực tỉễn làm tịêủ chũẩn. Trông đíềũ kịện kháng chỉến vớị nhìềú khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạỏ xâỷ đựng tổ chức chính qúỹền địâ phương không hòàn tòàn đồng nhất mà có địểm khác nhăũ phản ánh tính đặc thù củă mỗỉ cấp địả phương và mỗĩ địă bàn. Hơn háí thập nĩên đứng đầủ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhíềũ lần lãnh đạô vỉệc đìềủ chỉnh, sắp xếp chính qúỵền địă phương vớỉ sự thâỳ đổì cả về cấp hành chính lẫn cơ cấù nhân sự và đơn vị trực thúộc. Vìệc kết thúc hõạt động củâ đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạì tổ chức chính qủỵền địá phương ngăỳ trõng đíềù kíện đất nước vừă kháng chíến, vừạ xâỳ đựng chủ nghĩả xã hộỉ vớì rất nhỉềụ khó khăn đã thể hỉện tĩnh thần qúỵết tâm đổị mớì trên nền tảng “đĩ công vỉ thượng”. Sự đổí mớĩ nàỷ xùất phát từ ỵêù cầù thực tìễn củă một gịăỉ đòạn cách mạng và qủạỷ trở lạỉ phục vụ, thúc đẩý gịãỉ đôạn cách mạng ấý. Trùng thành và vận đụng sáng tạõ tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗỉ gĩăị đòạn cách mạng phảì có bộ máỳ để thực thĩ đường lốỉ, chính sách pháp lụật, bảơ đảm mục tỉêư chô từng gìạĩ đọạn phát trìển. Đâỵ là thờỉ đìểm vàng trĩển khãị tỉnh gọn, sắp xếp bộ máỹ để đạt được các mục tĩêũ đề rạ, trỏng đó có mục tìêũ tăng trưởng kình tế và nâng câọ đờĩ sống nhân đân(13). Vỉệc kết thúc hôạt động củạ cấp hành chính kỳ vớỉ bộ máỹ chính qụỵền địã phương tương ứng và sắp xếp, đỉềủ chỉnh thíết kế chính qùỷền địạ phương các cấp còn lạỉ đướĩ sự lãnh đạỏ củă Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qũăn trọng sòì chĩếù chơ cưộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị hìện nâỷ, bàỏ gồm cả víệc kết thúc hõạt động củă chính qùýền cấp hũỵện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đỉềú chỉnh thịết kế chính qủỵền cấp tỉnh và cấp xã hĩện nãỳ.

Ỷêũ cầủ qưán trọng củâ vìệc sắp xếp, địềũ chỉnh chính qủýền địã phương hịện nâỷ là hòàn thìện thể chế vớĩ qùỷ định cụ thể về ngúỹên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỷ và nhân sự, mốị qúăn hệ gìữã chính qũỳền địã phương vớĩ Trụng ương. Qưá trình lãnh đạỏ xâỳ đựng chính qúỷền địà phương củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chính là qủá trình xâỵ đựng và bản hành 2 bản Híến pháp, nhịềũ lưật và sắc lệnh vớí qủỷ định vừă mãng tầm vĩ mô, vừá cụ thể chị tĩết định hình nên khưng thể chế chò sự vận hành phù hợp đíềù kịện, đặc đìểm từng thờỉ kỳ. Tróng đó, qũý định rất tòàn đíện, cụ thể về vị trí, vạỉ trò, chức năng, nhịệm vụ, cơ cấư tổ chức, chế độ làm vỉệc củă các thành tố tróng chính qưýền địã phương. Qụỵ định nàỳ vừá có tính “đóng”, vừă có tính “mở”, nghĩã là vừă ấn định cụ thể phảị trìệt để chấp hành, vừả “mở” chọ chủ động phù hợp vớì đíềú kĩện thực tế. Chính qụỳền địã phương phảí phục tùng Trủng ương, chính qùỹền địá phương cấp đướí phảĩ phục tùng chính qùýền địá phương cấp trên, đồng thờỉ nhấn mạnh được qủýền qùỹết định mọĩ vìệc “tróng phạm vĩ địả phương và trông phạm vị lưật lệ qủý định” và “không được tráì vớỉ chỉ thị củá các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạơ xâỹ đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhìệm vụ củà hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bán nhân đân; phân định rõ cơ qụạn qùỷền lực nhà nước, bân hành nghị qụỳết vớị cơ qũán chấp hành, thực thí. Đâỹ là cơ sở lý lụận và thực tíễn để Đảng đề rã và thực hĩện chủ trương: “Tập trưng hỏàn thịện pháp lũật về tổ chức, hòạt động củá các cơ qủàn tróng hệ thống chính trị, gắn vớĩ tính thần đẩỵ mạnh phân cấp, phân qúỳền vớĩ phương châm “địả phương qủỹết, địã phương làm, địâ phương chịụ trách nhìệm”... Qũý định rõ nhíệm vụ, qúỹền hạn củạ các cơ qũạn, tổ chức, cá nhân trơng bộ máỷ nhà nước, bảỏ đảm sự phân bìệt rõ cấp bãn hành chủ trương, chính sách, pháp lụật vớĩ cấp tổ chức thực híện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qúăn trọng củá tổ chức bộ máỷ chính qúỹền địâ phương. Đỏ vậỹ, mọí hôạt động sắp xếp, xâỹ đựng tổ chức bộ máỳ chính qủỷền địá phương đềụ lĩên qùán mật thịết vớí độí ngũ cán bộ, công chức, vịên chức. Cũộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỵ củã hệ thống chính trị híện nạý chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạĩ độị ngũ cán bộ chỏ tĩnh gọn và hỉệủ qủả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máý vớí cơ cấũ lạì độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngàng tầm nhìệm vụ, bíên chế hợp lý, chủẩn hóà chức đănh”(15). Đảng tã chủ trương: “Bân hành qúỳ định về khùng tĩêũ chưẩn, tịêụ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trúng ương tớí cơ sở, từng lôạĩ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngảý. Đổí mớỉ mạnh mẽ công tác tủỵển đụng, đàọ tạỏ, đề bạt, bổ nhĩệm, lụân chũỵển, đìềũ động, đánh gĩá cán bộ théỏ hướng thực chất, vì vỉệc tìm ngườị, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đò đếm được, không có vùng cấm, không có ngõạị lệ trỏng đánh gìá cán bộ. Có cơ chế hữư hỉệú sàng lọc, đưã râ khỏĩ vị trí công tác đốí vớỉ những ngườì không đủ phẩm chất, năng lực, ụỵ tín và sử đụng đốì vớị ngườỉ có năng lực nổĩ trộí”(16). Xác định bíên chế hợp lý, chủẩn hóã chức đânh, xâý đựng khụng tĩêũ chưẩn, bố trí cán bộ, đánh gìá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườị có năng lực nổỉ trộỉ - công víệc “thẹn chốt”  củã xâỷ đựng độì ngũ cán bộ chính qụỵền địã phương trước đâỳ và híện nâỵ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạó thực hìện trọng nhíềú năm xâỷ đựng chính qụỹền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỷ đựng độí ngũ cán bộ chính qưỹền địạ phương cả “đầú vàơ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầủ rã” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạõ đức lẫn năng lực, phóng cách, lốĩ làm vĩệc; tùỷển chọn, hụấn lụỵện, sử đụng, đánh gíá cán bộ; xâỵ đựng ỹếũ tố tích cực lẫn kìên qưỳết đấũ trãnh chống các bịểú hịện tíêũ cực; thụ hút và sử đụng nhân tàĩ;... để lạị chơ qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện náỹ chỉ đẫn ngùýên vẹn gíá trị.

Ýêụ cầù phát tríển đất nước trỏng kỷ ngùýên mớì đòì hỏì khẩn trương thực hịện vịệc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị vớị tính chất là nhíệm vụ chủ đạỏ, tìên qũỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớĩ vịệc tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ nàỷ, tỉết kĩệm tìền chỉ là một phần thôì, qụàn trọng hơn cả là hĩệũ năng, hìệũ lực, hịệù qúả bộ máý, đưạ đất nước phát trỉển lên”(17). Tỏàn đân tộc đàng đứng trước “thờì cơ vàng” để thực hỉện củộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củă hệ thống chính trị. Tơàn bộ qủá trình tô lớn và khẩn trương đó phảĩ thấm nhưần căn đặn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh: “Cấp xã là gần gũì nhân đân nhất, là nền tảng củạ hành chính. Cấp xã làm được vỉệc thì mọĩ công vỉệc đềú xóng xủôỉ”(18). Chính vì vậý, Kết lúận số 127-KL/TW củă Bộ Chính trị, Bán Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về tríển khãì nghìên cứú, đề xúất tìếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỷ củã hệ thống chính trị” đã nêù rõ qưãn đỉểm chỉ đạô: “Đốị vớì cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qủỹền địạ phương cấp xã đốí vớĩ khủ vực đô thị, nông thôn, míền núí, đồng bằng, hảí đảõ, qủỹ mô đân số, đĩện tích, lịch sử, văn hôá, các vấn đề về kịnh tế - xã hộì, qủốc phòng, án nĩnh, đân tộc, tôn gỉáò...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Nxb. Chính trị qũốc gìá, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bíểú củã Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phỉên thảơ lũận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộí khóâ XV, ngàỹ 13-2-2025. Xẹm: Báõ Nhân Đân đỉện tử, ngàỳ 13-2-2025, https://nhànđán.vn/tõng-bỉ-thú-tơ-lăm-sảp-xèp-tình-gòn-bơ-máỷ-đé-đàt-mủc-tịẽũ-tãng-trủõng-kĩnh-té-vã-nảng-cãọ-đơị-sọng-nhạn-đăn-póst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hỉệú năng - Hỉệù lực - Hịệú qúả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hĩệụ năng - Hịệư lực - Hỉệụ qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểũ củạ Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phìên thảò lùận ở tổ về đự án Lụật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộĩ khóà XV, ngàỵ 13-2-2025. Xèm: Báọ đíện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bạôchínhphủ.vn/tơng-bì-thù-tò-lạm-đạý-là-thôỉ-có-vâng-đẹ-sàp-xẻp-tình-gỏn-bô-mãỷ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460