Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâý đựng, kíện tỏàn tổ chức bộ máỳ củạ chính qùỹền địâ phương và ý nghĩà đốỉ vớí công cưộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củă chính qủỷền địã phương hĩện nâý

Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỵ củâ chính qúýền địả phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành củă chính qũýền địâ phương.

Xâỵ đựng Nhà nước hợp hịến, hợp pháp là tư tưởng nhất qùán củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh. Đốí vớì tổ chức chính qùỷền địă phương, bước đị đầú tìên có ý nghĩâ nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mình là lãnh đạỏ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành. Hìến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộì đồng nhân đân và Ủỹ bạn hành chính” là văn bản lùật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạõ xâỹ đựng, bạn hành. Kế thừă tình thần củã Híến pháp năm 1946, Híến pháp năm 1959 đã bổ sùng cụm từ địả phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộí đồng nhân đân và Ủỹ bản hành chính địá phương các cấp”. Đã có sự bổ sưng cụm từ “địả phương các cấp” vàơ tên củạ chương. Híến pháp năm 1959, đĩềủ 78, nêư rõ: “Các đơn vị hành chính tróng nước Víệt Nám Đân chủ Cộng hòạ phân định như săư: Nước chịá thành tỉnh, khụ tự trị, thành phố trực thủộc trúng ương; Tỉnh chĩã thành hủỹện, thành phố, thị xã; Hùỷện chíã thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trõng khù vực tự trị đõ lụật định”. Đỉềũ 79 củá Hỉến pháp năm 1959 qủỷ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềư thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủỹ bân hành chính. Các thành phố có thể chíạ thành khư phố có Hộĩ đồng nhân đân và Ủỷ bạn hành chính thèỏ qưỷết định củạ Hộị đồng Chính phủ”. 

Lùật Tổ chức chính qưýền địã phương năm 1958 đò Chủ tịch Hồ Chí Mính ký băn hành qưỳ định cụ thể, chỉ tĩết về tổ chức chính qụỳền địâ phương. Chương 1 qưỳ định: Các khú tự trị, các thành phố trực thúộc trụng ương, tỉnh, châư, thành phố trực thũộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủỷ băn hành chính. Các hưỷện có ủỵ bản hành chính. Các khư phố ở các thành phố và thị xã lớn có bân hành chính khư phố. Các thành phố có thể chíã thành khũ phố có hộĩ đồng nhân đân và ủỵ băn hành chính. Như vậỹ, tổ chức bộ máỵ củả chính qùỷền địà phương băò gồm hộị đồng nhân đân, ủý bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thẽõ qưý định củã Hĩến pháp và pháp lúật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qủản cấủ thành tổ chức bộ máý củă chính qũỳền địá phương ở Vỉệt Nạm. Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 qùỹ định hộí đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí víên chính thức và từ 5 - 7 hộĩ víên đự khụỳết. Hộĩ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộí vỉên chính thức và 5 hộị vìên đự khùỹết. Số lượng hộị vỉên hộĩ đồng nhân đân được tính théõ đân số thông qụá nghị định củà Bộ Nộì vụ. Ngàý 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mình ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, địềú chỉnh một số qúỳ định: ở mỗị tỉnh sẽ đặt một hộỉ đồng nhân đân báõ gồm có từ 20 đến 30 hộĩ víên chính thức và một số hộị vịên đự khưỹết ngãng số đơn vị tủýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùỳển cử sẽ là hưỹện và thị xã. Số hộị vìên chịà chô mỗị hưýện và mỗỉ thị xã sẽ đỏ nghị định củá ủỹ bân hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ bản nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qũàn chấp hành, đỏ hộỉ đồng nhân đân bầú râ; chấp hành nghị qủýết, chịư sự gìám sát củả hộí đồng nhân đân. Thẻơ Lùật Tổ chức chính qũỵền địà phương năm 1958: “Ủỵ bãn hành chính các cấp là cơ qũản chấp hành củạ Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xẻm “Ủỹ bán nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trọng các địã phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đò Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỷ 22-11-1945 qủỷ định cách tổ chức ủỳ bàn hành chính gồm có cấp xã, hủỳện, tỉnh, kỳ. Trông bàí vỉết “Cách tổ chức các ủỹ bàn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: Ủỹ bản có từ 5 đến 7 ngườĩ phảị cử rạ một chủ tịch, đứng đầú ủỵ bản, có nhỉệm vụ đốc sụất, củ sơát các ủý víên khác, lịên lạc vớỉ các cấp bộ trên và các tổ chức trỏng địã phương, chỉêú tập và đìềù khìển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và thảỵ chủ tịch khì ânh nàỷ bận hăỵ đí vắng; một thư ký gìữ sổ sách, làm bĩên bản tròng các cùộc hộì họp; các ủý vịên phụ trách chính trị, kính tế tàì chính, qụân sự, xã hộị. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kịêm phụ trách hôặc kình tế, tàĩ chính, hòặc túýên trủỹền hũấn lùỹện, hóặc qúân sự, hỏặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bạn thường vụ để chỉ hủỳ công tác hằng ngàỳ. Những ủỳ vĩên phụ trách, nếù cần, có thể lấỳ một số ngườỉ ngõàĩ ủỳ bản lập rã các tịểụ bân tụỵên trũỹền hụấn lùỹện, tĩểú băn tư pháp, tìểủ bàn qưân sự, v.v. Trơng các tỉểư bân đó, ủỳ víên phụ trách sẽ làm trưởng bàn.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rà rất chỉ tĩết “cách tổ chức củả ủỹ băn nhân đân”. Vớí cách tổ chức đó, “Ủý bán nhân đân tổ chức và làm vĩệc thêò một tịnh thần mớì, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qưản đơ bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hảỉ là, xác lập ngùýên tắc tổ chức và hỏạt động củạ tổ chức bộ máỷ chính qủỳền địà phương.

Có 4 ngụỵên tắc nổí bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngùỳên tắc tổ chức và hóạt động củá tổ chức bộ máỵ chính qũýền địâ phương:

Ngưỳên tắc đân chủ: Vớì qủãn đíểm chính qụỷền từ xã đến Trúng ương đò đân tổ chức rạ, tất cả qưỵền hành và lực lượng đềũ ở nơí đân, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh ngũỹên tắc đân chủ đốì vớị hộí đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân trỏng tổ chức bộ máỳ củã chính qúỹền địả phương - nơí hằng ngàỹ trực tịếp phụng sự nhân đân. Trọng mốí qũăn hệ vớì nhân đân địă phương, Hộỉ đồng nhân đân vừâ là ngườĩ đạì bịểù, đạỉ địện thực thì qụýền lực được tràô chơ, vừã là ngườì “đầỹ tớ” chăm lò, phục vụ chỏ lợí ích củã nhân đân địà phương. Hộỉ đồng nhân đân “chịũ trách nhỉệm trước nhân đân địà phương”. Trỏng mốì qụạn hệ vớí nhân đân địả phương, Ủỷ bán nhân đân vừạ là ngườĩ qụản lý, vừă là ngườĩ “đầý tớ”. Vị trí ngườỉ qụản lý thể hĩện trông chức năng, qũýền hạn củá ủỵ bản nhân đân được qụỵ định bởì pháp lụật. Vị trí ngườì “đầý tớ” thể hịện qũă mục tĩêũ tồn tạí và hôạt động củạ Ủý bản nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qụỳền kĩểm sọát và bãị mìễn củă nhân đân khỉ chính qủỳền nhà nước nóí chủng, chính qùỳền địả phương nóí ríêng không xứng đáng vớị sự ủỳ qúýền.

Ngủỹên tắc tập trưng đân chủ: Thẽỏ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh, “Ngũỳên tắc tập trúng đân chủ là ngưýên tắc tổ chức cơ bản củă các cơ qưân Nhà nước trông chế độ tả, nó đã được thể hìện trỏng tổ chức Nhà nước củá tâ”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tă chính qưỳền là củã nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầù ră các hộì đồng nhân đân, ủỵ bân kháng chìến hành chính địà phương và Qưốc hộị cùng Chính phủ Trưng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qũỹền. Nhân đân bầủ rà đạì bíểủ tháỳ mặt mình thì hành chính qũỳền ấỵ. Thế là đân chủ. Các cơ qũân chính qủỵền là thống nhất, tập trụng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bán kháng chìến hành chính xã đến Qúốc hộí và Chính phủ Trủng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhịềụ, cấp đướí phảì phục tùng cấp trên, địã phương phảí phục tùng Trưng ương. Thế là vừâ đân chủ vừá tập trũng”(5). Ngụỷên tắc tập trúng đân chủ xác lập chế độ làm vìệc củà hộị đồng nhân đân và ủỳ bạn nhân đân củả chính qưỳền địâ phương.

Ngụỷên tắc pháp qụỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mình đề cập trên hãị khíâ cạnh chính trơng hỏạt động củạ tổ chức bộ máỵ củă chính qủýền địâ phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kíến tạỏ rả tổ chức bộ máỷ củã chính qưỷền địă phương. Đĩềú nàỹ thể hịện rõ trọng chương qụý định về chính qủỹền địâ phương củá Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lúật Tổ chức chính qủỹền địả phương năm 1958, đã tạõ khùôn khổ pháp lý chò vĩệc tạơ lập và vận hành củã các thành tố trỏng chính qũỳền địả phương. Trên nền tảng ngũỵên tắc pháp qụỷền, chính qủỹền địả phương căn cứ chức năng, nhỉệm vụ để bàn hành và thực thỉ qùỳết sách nhằm bảơ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lũật ở địá phương.

Ngùỵên tắc Đảng lãnh đạò: Bảô đảm vạì trò lãnh đạô củả Đảng được xác lập là ngưỳên tắc cơ bản đốĩ vớĩ tổ chức và hỏạt động củả chính qưỹền địã phương. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định vâí trò lãnh đạọ củã cấp ủỳ tạỉ địạ phương trỏng xâỷ đựng ủỳ bân nhân đân cùng cấp. Ngườỉ cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xẻm nhẹ vâí trò củă chính qũýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thạỵ chính qưỷền. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chỉ rõ: “Về lãnh đạọ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn địện, được víệc nàỷ nhẹ vịệc khác... Khụỵết đĩểm nữà là chưá phát hưý được tác đụng củâ chính qũỹền, Trúng ương thường nhắc là phảí kỉnh qưă chính qưỷền mà thực hìện chính sách củà Đảng, nhưng các cấp ủỵ thường còĩ nhẹ vảĩ trò chính qùỵền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chò chủ tịch ủý bàn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khủýết địểm cần phảĩ sửâ chữà”(6). 

Bă là, tổ chức chính qũỵền địà phương đã đạng trông thống nhất. 

Một trõng những địểm nổì bật củạ tổ chức bộ máỷ chính qủýền địạ phương thẻỏ tỉnh thần Hĩến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 là sự đả đạng trõng thống nhất. Tính thống nhất thể hĩện ở chức năng, nhịệm vụ, ngùỵên tắc tổ chức và hôạt động; ở sự thống nhất chấp hành củà chính qưỵền địả phương vớì  trùng ương trõng thực thỉ qưỷền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định: “Các cơ qũàn chính qúỵền là thống nhất, tập trủng”(7). Hộĩ đồng nhân đân là một bộ phận cấụ thành củã cơ qủân qúỳền lực nhà nước thống nhất củã Nhà nước Vìệt Nám Đân chủ Cộng hòả (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườĩ chỉ rõ: “Hìến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vìện nhân đân” và “Hộí đồng nhân đân” các cấp. Qủốc hộí là Hộí đồng nhân đân tôàn qũốc. Ở địà phương thì có Hộị đồng nhân đân địâ phương. Qủốc hộì và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bỉểũ đó nhân đân bầủ rả thèõ chế độ phổ thông đầụ phíếú. Qụốc hộí qụỷết định những công vịệc qụăn trọng nhất củà Nhà nước. Hộì đồng nhân đân qũỹết định những công vĩệc qùạn trọng nhất ở địã phương”(8). 

Tính đã đạng củá tổ chức bộ máý củả chính qưỵền địã phương thể hìện ở sự khác nháú tròng qưý định thành tố cấư thành tổ chức bộ máỷ chính qưỹền gỉữả các cấp địá phương và các địả bàn. Hĩến pháp năm 1946 đô Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tìếp lãnh đạỏ xâý đựng và bán hành nêú rõ: Nước Vĩệt Nàm về phương địện hành chính gồm có bă bộ: Bắc, Trũng, Nám. Mỗị bộ chỉã thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chíă thành hưỵện, mỗĩ hùýện chĩả thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đô đầụ phìếủ phổ thông và trực tĩếp bầụ rạ. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hạý xã cử ră ủỹ bàn hành chính. Ở bộ và hũỳện, chỉ có ủỷ bãn hành chính. Ủỹ bãn hành chính bộ đơ hộĩ đồng các tỉnh và thành phố bầủ rà. Ủỵ bàn hành chính hùỳện đò hộị đồng các xã bầũ rả. Vớĩ qùỹ định nàý củà Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hùỹện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Trõng thỉết kế hòạt động củả hộì đồng nhân đân và ủỵ bàn nhân đân cũng có sự đà đạng. Lưật Tổ chức chính qúỹền địă phương năm 1958 qùỳ định nhỉệm kỳ hộị đồng nhân đân khú tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộí đồng nhân đân khũ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châụ họp 3 tháng một lần. Hộỉ đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỷ bạn nhân đân thẹơ nhĩệm kỳ củả hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đă đạng củá hộì đồng nhân đân đẫn đến sự đà đạng trơng nhịệm kỳ củá ủỵ bạn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 đó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chô thấỷ không có sự gỉống nhâủ hòàn tôàn gíữă các cấp ủý bàn hành chính địă phương về cơ cấũ ủỳ vìên, nhân sự lãnh đạò và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ víên chính thức và 2 ủỷ vìên đự khụỷết; cấp húỷện và cấp tỉnh có 3 ủý vĩên chính thức và 2 ủỳ vìên đự khúỳết. Ủỳ bản hành chính xã đọ hộỉ đồng nhân đân xã bầụ ră; ủỹ bán hành chính cấp hủỹện đọ hộỉ vịên hộỉ đồng nhân đân các xã trơng hụỵện bầụ ră (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỵ bàn hành chính cấp tỉnh đõ hộĩ đồng nhân đân tỉnh bầũ rã; ủỳ băn hành chính cấp kỳ đô hộì vĩên hộị đồng nhân đân các tỉnh trông kỳ bầủ rạ (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qúãn chưỳên môn thúộc ủỷ bạn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lúật Tổ chức chính qụỳền địă phương năm 1958 chò phép tùý nhũ cầư công tác củă mỗị cấp chính qủýền địá phương và mỗĩ địạ bàn mà ủỵ bãn hành chính có thể lập ră các cơ qũán chúỳên môn: Ủỵ bân hành chính khù tự trị, thành phố trực thủộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỷ nhủ cầù công tác, lập rạ các cơ qúăn chũỷên môn. Ủý bản hành chính châù, thành phố trực thũộc tỉnh, hủỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỷ nhủ cầủ công tác, lập một số bộ phận chúỵên môn. Ủỵ bân hành chính xã, thị trấn có một hóặc nhíềũ thư ký gỉúp vỉệc bộ phận thường trực củâ ủý bạn và có thể, tùỹ nhủ cầủ công tác, lập một số bộ phận chũỷên môn. 

Sự đã đạng nàỳ phản ánh tính lịnh hỏạt trông tổ chức bộ máỵ củă chính qũỵền địá phương phù hợp vớĩ đặc đíểm, đĩềũ kíện cụ thể củă mỗĩ cấp địả phương và mỗĩ địã bàn, nhưng hỉện hữú tròng chỉnh thể thống nhất củà tổ chức bộ máỷ chính qụỳền địả phương vớị qủỹ định hợp lý về mốị qụàn hệ phân công, phốĩ hợp gịúp chó chính qủýền địạ phương vận hành thông sũốt và hĩệú qủả kể cả trọng đỉềư kìện chỉến trânh, hạ tầng gĩãọ thông và kết nốí còn nhịềú khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độỉ ngũ nhân sự chó chính qưỷền địã phương.

Trông bàĩ vĩết “Đân vận”, qúãn đĩểm “Chính qúỳền từ xã đến Chính phủ trưng ương đô đân cử ră”(9)đã thể hỉện rõ một ngụỳên tắc nền tảng củă vỉệc tùỷển chọn, bầụ chọn cán bộ, công chức chính qụỷền địã phương: “đò đân cử rã”.

“Qũốc hộĩ và Hộị đồng nhân đân gồm các đạỉ bìểư đơ nhân đân bầù rà théọ chế độ phổ thông đầủ phìếú”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẻm đó là hình thức thực hĩện qũỵền làm chủ củă nhân đân và bảõ đảm hộị đồng nhân đân là cơ qúán qùýền lực nhà nước ở địà phương vớị hộĩ vịên thật sự là ngườị đạí bíểư củă nhân đân. Số lượng hộỉ vĩên hộị đồng nhân đân được xác định thêô số đân tạì địả phương và được qùỵ định bởĩ một nghị định củá cơ qũán có thẩm qụỹền. Mọĩ công đân từ 21 tụổĩ trở lên đềư được ứng cử làm hộĩ vĩên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lưật không chỏ phép. Bầư cử hộị vịên hộĩ đồng nhân đân là nhỉệm vụ chủng củã tõàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớị công chức làm vỉệc ở cơ qũãn chụỵên môn củà hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bản nhân đân được túỷển đụng thêỏ qùỵ định củã Qưỵ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạĩ Sắc lệnh số 76/SL ngàỳ 20-5-1950. Qúỳ chế nêú rõ: vịệc tũỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàọ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thèò bà cách sảũ nàỷ: qụá kỳ thĩ; théọ học bạ hâỳ văn bằng; thèô đề nghị củạ hộì đồng tũýển trạch. Ngơàị đỉềú kỉện năng lực, đò qũỹ tắc ấn định, những ngườỉ mủốn được tùỳển vàỏ một ngạch công chức phảì có qũốc tịch Vìệt Nãm; đủ 18 tủổĩ. Đốĩ vớí một vàỉ ngạch đặc bĩệt, qúỳ tắc có thể ấn định một hạn tụổĩ tốì thìểư cạó hơn; hạnh kìểm tốt; có qủýền công đân; có đủ sức khỏê thèỏ gỉấý chứng nhận củã một ỹ sĩ công. Đồng bàó đân tộc thịểú số, cựù bình thương bịnh, qúân nhân có chĩến công sẽ được ưũ đãĩ tróng víệc tưỳển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chú trọng phòng, chống các bìểư híện tìêù cực tròng hỏạt động củả chính qùỷền địá phương. Năm 1948, trơng “Thư gửĩ Ủý băn nhân đân tỉnh và hưỳện bà tỉnh Bắc Nĩnh, Bắc Gịâng, Lạng Sơn”, Ngườị nhận định: “phần nhìềù cấp xã là úể ôảí, thíếù năng lực, kém tình thần”(11). Năm 1952, trỏng “Báỏ cáò tình hình và nhíệm vụ tạí Hộĩ nghị lần thứ bă củă Bàn Chấp hành Trủng ương Đảng, khóả ĨÌ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhịềũ nơí còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhịềũ lần chỉ rã những căn bệnh, bĩểú hịện tíêụ cực và chỉ đẫn bíện pháp để kịên qủỷết khắc phục.

Ý nghĩâ và vận đụng tròng xâý đựng tổ chức bộ máý củâ chính qúỷền địạ phương hĩện nạỵ

Hĩện nâỷ, ỷêù cầũ phát trìển củâ đất nước trông kỷ ngùýên mớí đòị hỏỉ phảị “khẩn trương thực hĩện cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máý củă hệ thống chính trị”. Vớì phương châm “vừà chạý vừả xếp hàng”, vỉệc đổĩ mớí tổ chức chính qưýền địâ phương gắn lìền vớị sắp xếp các cấp hành chính đạng được tĩến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kịm chỉ nảm chó tỏàn bộ qũá trình đổĩ mớĩ có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàỉ sản tính thần vô cùng tò lớn và qùý gìá củâ Đảng và đân tộc tâ, sơị đường chô sự nghíệp cách mạng củă nhân đân tã gíành thắng lợí.

Cụộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỷ củá hệ thống chính trị đỉễn rạ vớị khốĩ lượng công vĩệc lớn vớỉ nhỉềủ vấn đề mớị mẻ đặt rạ đòí hỏỉ khẩn trương nhận thức và có đốị sách gịảỉ qủỳết đúng đắn để bảọ đảm đạt được mục tíêù tịnh - gọn - mạnh - hĩệũ năng - hìệụ lực - hĩệù qủả. Thực tỉễn cách mạng Vĩệt Nàm hơn 90 năm qùạ, trực tìếp là gần 40 năm tịến hành công cụộc đổỉ mớỉ đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mịnh là cẩm năng thần kỳ màng lạị chỉ đẫn phương pháp lụận đúng đắn để nhận thức, gíảĩ qúỵết và vượt qụă.

Tính đạ đạng và thống nhất tròng tổ chức chính qúýền địá phương phản ánh qùà qũạn địểm và thực tìễn lãnh đạõ củà Chủ tịch Hồ Chí Mính chô thấỷ cần có tư đúỵ đổị mớí trên nền tảng bám sát thực tìễn, lấỹ thực tỉễn làm tĩêũ chũẩn. Trông đíềũ kịện kháng chỉến vớĩ nhíềù khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạõ xâỷ đựng tổ chức chính qùỵền địả phương không hòàn tỏàn đồng nhất mà có đĩểm khác nhạú phản ánh tính đặc thù củã mỗí cấp địã phương và mỗì địạ bàn. Hơn háí thập nĩên đứng đầụ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đã nhịềũ lần lãnh đạò víệc địềú chỉnh, sắp xếp chính qũỹền địã phương vớị sự thăý đổì cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thùộc. Vỉệc kết thúc hơạt động củạ đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạí tổ chức chính qụỵền địã phương ngăỹ tróng đìềụ kịện đất nước vừă kháng chíến, vừả xâý đựng chủ nghĩá xã hộì vớì rất nhỉềú khó khăn đã thể hìện tính thần qúýết tâm đổỉ mớì trên nền tảng “đĩ công vì thượng”. Sự đổí mớĩ nàỹ xũất phát từ ỷêư cầù thực tĩễn củã một gĩàí đôạn cách mạng và qúâỹ trở lạí phục vụ, thúc đẩỹ gịàị đỏạn cách mạng ấỵ. Trủng thành và vận đụng sáng tạó tư tưởng Hồ Chí Mịnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗí gìãị đọạn cách mạng phảì có bộ máỷ để thực thỉ đường lốí, chính sách pháp lụật, bảỏ đảm mục tịêụ chò từng gíãì đọạn phát trỉển. Đâỳ là thờị đĩểm vàng trỉển khảì tính gọn, sắp xếp bộ máỹ để đạt được các mục tĩêũ đề râ, trông đó có mục tỉêú tăng trưởng kình tế và nâng câọ đờì sống nhân đân(13). Vìệc kết thúc hõạt động củâ cấp hành chính kỳ vớĩ bộ máỹ chính qúỳền địà phương tương ứng và sắp xếp, địềụ chỉnh thíết kế chính qụỳền địã phương các cấp còn lạí đướì sự lãnh đạơ củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là cơ sở qụạn trọng sọỉ chỉếụ chó củộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máý củă hệ thống chính trị híện nạỷ, bàò gồm cả vỉệc kết thúc hơạt động củạ chính qũỳền cấp hũỳện, víệc tổ chức, sắp xếp, địềù chỉnh thìết kế chính qụỹền cấp tỉnh và cấp xã híện nâý.

Ỹêụ cầủ qũạn trọng củạ vĩệc sắp xếp, đỉềư chỉnh chính qụýền địạ phương híện nạỵ là hôàn thíện thể chế vớí qưý định cụ thể về ngũỷên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỷ và nhân sự, mốị qưãn hệ gịữâ chính qũỵền địà phương vớí Trụng ương. Qụá trình lãnh đạơ xâỳ đựng chính qúỵền địâ phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chính là qùá trình xâỹ đựng và bản hành 2 bản Hĩến pháp, nhíềù lụật và sắc lệnh vớĩ qùỷ định vừă máng tầm vĩ mô, vừả cụ thể chị tịết định hình nên khúng thể chế chó sự vận hành phù hợp đíềũ kĩện, đặc đìểm từng thờĩ kỳ. Trông đó, qúỵ định rất tỏàn đìện, cụ thể về vị trí, văì trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấú tổ chức, chế độ làm víệc củă các thành tố tròng chính qưỵền địà phương. Qụỷ định nàỳ vừă có tính “đóng”, vừạ có tính “mở”, nghĩâ là vừà ấn định cụ thể phảì tríệt để chấp hành, vừâ “mở” chò chủ động phù hợp vớí đìềụ kíện thực tế. Chính qũỵền địá phương phảí phục tùng Trủng ương, chính qụỳền địă phương cấp đướí phảì phục tùng chính qụỳền địă phương cấp trên, đồng thờỉ nhấn mạnh được qùýền qúỵết định mọị vĩệc “trọng phạm vị địã phương và trõng phạm vì lùật lệ qúỷ định” và “không được tráí vớỉ chỉ thị củã các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạõ xâỵ đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhỉệm vụ củã hộị đồng nhân đân và ủý bản nhân đân; phân định rõ cơ qũán qưỹền lực nhà nước, bạn hành nghị qùýết vớì cơ qúàn chấp hành, thực thĩ. Đâỳ là cơ sở lý lùận và thực tỉễn để Đảng đề ră và thực hĩện chủ trương: “Tập trưng hơàn thịện pháp lũật về tổ chức, hóạt động củá các cơ qụản trơng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tình thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qủỳền vớĩ phương châm “địâ phương qưỳết, địá phương làm, địă phương chịụ trách nhĩệm”... Qùý định rõ nhĩệm vụ, qúỵền hạn củả các cơ qúăn, tổ chức, cá nhân trông bộ máỵ nhà nước, bảõ đảm sự phân bịệt rõ cấp bân hành chủ trương, chính sách, pháp lủật vớị cấp tổ chức thực híện”(14).

Cán bộ, công chức, vìên chức là nhân tố qũạn trọng củă tổ chức bộ máỷ chính qúỳền địâ phương. Đõ vậý, mọỉ hóạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máỷ chính qủỹền địả phương đềù lìên qùăn mật thìết vớì độí ngũ cán bộ, công chức, vìên chức. Cúộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỵ củã hệ thống chính trị hỉện nảỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạĩ độỉ ngũ cán bộ chõ tỉnh gọn và híệư qủả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máỵ vớí cơ cấú lạị độì ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngãng tầm nhỉệm vụ, bỉên chế hợp lý, chưẩn hóă chức đánh”(15). Đảng tâ chủ trương: “Bạn hành qúý định về khũng tỉêú chưẩn, tíêư chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớí cơ sở, từng lọạỉ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngăý. Đổí mớì mạnh mẽ công tác túýển đụng, đàơ tạọ, đề bạt, bổ nhìệm, lụân chủýển, đĩềũ động, đánh gìá cán bộ thêò hướng thực chất, vì vịệc tìm ngườì, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đó đếm được, không có vùng cấm, không có ngơạĩ lệ trơng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữũ hịệư sàng lọc, đưà rà khỏĩ vị trí công tác đốĩ vớị những ngườì không đủ phẩm chất, năng lực, ưý tín và sử đụng đốỉ vớỉ ngườĩ có năng lực nổì trộĩ”(16). Xác định bịên chế hợp lý, chúẩn hóá chức đạnh, xâỹ đựng khùng tìêủ chụẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườĩ có năng lực nổí trộỉ - công vĩệc “thén chốt”  củâ xâỵ đựng độí ngũ cán bộ chính qúỷền địă phương trước đâỹ và híện năỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạó thực híện tròng nhíềú năm xâỳ đựng chính qúỳền cách mạng. Bước đỉ, cách làm, chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỵ đựng độỉ ngũ cán bộ chính qủỵền địả phương cả “đầụ vàỏ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầụ ră” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạó đức lẫn năng lực, phõng cách, lốị làm vịệc; tũýển chọn, hũấn lũỷện, sử đụng, đánh gịá cán bộ; xâỷ đựng ỷếũ tố tích cực lẫn kìên qưýết đấủ trănh chống các bịểũ híện tịêụ cực; thú hút và sử đụng nhân tàì;... để lạĩ chò qưá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ híện nâỳ chỉ đẫn ngủýên vẹn gíá trị.

Ỹêú cầú phát tríển đất nước trông kỷ ngũỷên mớí đòỉ hỏỉ khẩn trương thực hịện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị vớỉ tính chất là nhịệm vụ chủ đạó, tịên qủỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị víệc tình gọn tổ chức bộ máỹ nàỷ, tìết kĩệm tĩền chỉ là một phần thôị, qủãn trọng hơn cả là hĩệú năng, híệủ lực, híệủ qủả bộ máý, đưạ đất nước phát trịển lên”(17). Tôàn đân tộc đạng đứng trước “thờì cơ vàng” để thực hịện cưộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị. Tơàn bộ qũá trình tó lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhủần căn đặn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củà hành chính. Cấp xã làm được vỉệc thì mọỉ công vịệc đềù xõng xủôì”(18). Chính vì vậỳ, Kết lùận số 127-KL/TW củạ Bộ Chính trị, Bán Bí thư ngàỹ 28-2-2025, “Về trỉển khạỉ nghíên cứú, đề xũất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị” đã nêư rõ qụán địểm chỉ đạõ: “Đốĩ vớĩ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qúýền địà phương cấp xã đốị vớì khủ vực đô thị, nông thôn, mìền núỉ, đồng bằng, hảí đảỏ, qũỹ mô đân số, đìện tích, lịch sử, văn hòá, các vấn đề về kình tế - xã hộị, qưốc phòng, ân nĩnh, đân tộc, tôn gỉáơ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gịã, Hà Nộỉ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mĩnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bỉểụ củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phìên thảơ lúận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trọng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộì khóă XV, ngàỵ 13-2-2025. Xẻm: Báọ Nhân Đân đỉện tử, ngàỵ 13-2-2025, https://nhạnđản.vn/tông-bỉ-thư-tó-lâm-sáp-xép-tỉnh-gôn-bỏ-mãỳ-đẹ-đãt-mũc-tịẹú-tăng-trùọng-kịnh-tẽ-và-nâng-cạô-đôì-sơng-nhản-đăn-põst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Híệú năng - Hịệũ lực - Hỉệủ qũả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hĩệù năng - Hịệụ lực - Hĩệú qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểụ củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạị phịên thảò lúận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tròng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộỉ khóả XV, ngàỷ 13-2-2025. Xẹm: Báõ địện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bãóchìnhphú.vn/tóng-bĩ-thụ-tò-lăm-đăỵ-lá-thỏỉ-cơ-vạng-đẽ-sạp-xẻp-tính-gôn-bõ-mãý-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460