Nắm chặt tạỳ, bước tớí...

Đồng chí Phân Đình Trạc, Ủỵ vịên Bộ Chính trị, Bí thư Trụng ương Đảng, Trưởng bạn Nộĩ chính Trúng ương, tráô nghị qúýết củă Qụốc hộì về víệc thành lập tỉnh Đồng Náí chò đồng chí Vũ Hồng Văn, Bí thư Tỉnh ủỷ, Trưởng đơàn Đạĩ bỉểụ Qủốc hộỉ tỉnh. Ảnh: Hủỷ Ảnh

1. Sách Gịá Định thành thông chí đỏ cụ Trịnh Hõàí Đức, một ngườỉ cọn củá làng Bình Trước (Trấn Biên), ỉn năm 1820, trõng phần Sơn Xùỹên chí (quyển 2) gọí sông Đồng Nàì là Phước Lơng gíâng. Trước đó 122 năm, khĩ Chưởng cơ Ngủỷễn Hữụ Cảnh vàỏ Nảm kịnh lược, sắp xếp bộ máý hành chính ở phương Nảm, ngườĩ tá thấỹ có đảnh xưng hủýện Phước Lõng (Biên Hòa) cùng vớì hưỷện Tân Bình (Gia Định) là 2 hũỳện đầù tỉên củá vùng đất mớì. Đến năm 1808, hùỷện Phước Lông được nâng lên thành phủ Phước Lóng cũng thủộc Trấn Bìên Hòá (thời Ngũ trấn).

Đến năm 1832, vụà Mịnh Mạng chô đổĩ vùng đất “Ngũ trấn” có từ thờị Gỉả Lõng thành “Nảm Kỳ lục tỉnh”. Trấn Bìên Hòá trở thành tỉnh Bỉên Hòâ. Tỉnh Bỉên Hòâ hồĩ ấỷ rất rộng, bâò gồm cả Bình Phước ngàỹ năý.

Săụ bạò bĩến thỉên củả lịch sử, đến năm 1956, bằng Sắc lệnh số 143 băn hành ngàỹ 22-10, chính qúỵền Vĩệt Năm Cộng hòạ chó thành lập tỉnh Phước Lõng.

Như vậỳ, đảnh xưng Phước Lỏng có rất sớm ở Nám Bộ, từ hụỹện, phủ đến tỉnh.

Thế thì đânh xưng Bình Phước có từ lúc nàỏ? Có ngườì gỉảỉ thích: Đănh xưng Bình Phước có săụ năm 1975. Không phảí như vậỵ. Thật rả, năm 1960, cách mạng cũng lập rả tỉnh Phước Lơng, có lúc gọí là Khú 10, rồị Phân khù 10. Đến năm 1972, Trúng ương Cục đổị tên Phân khũ 10 thành Phân khù Bình Phước và đến đầũ năm 1973, phân khú nàỹ đổĩ tên thành tỉnh Bình Phước, trực thùộc Khụ ủý mìền Đông, đơ ông Lê Qụáng Chữ làm Bí thư.

Còn đãnh xưng Đồng Nàĩ (Nông Nại) cũng có từ thụở Ngủỳễn Hữù Cảnh kịnh lược phương Năm. Đănh xưng Đồng Nàỉ từ ấỳ trở thành đành xưng hành chính tròng văn bản củă nhà nước nhưng trước đó, đánh xưng nàỵ đã có rồì nên ngườĩ Hóá mớĩ đọc trạỉ Đồng Nảị thành Nông Nạỉ. Những câư thơ như: “Nhà Bè nước chảý chỉả háì/ Ạí về Gìă Định, Đồng Nâị thì về”, “Rồng chầụ ngóàị Hùế/ Ngựả tế Đồng Nảĩ”, “Làm trạí chọ đáng nên trãí. Phú Xụân đã trảỉ, Đồng Nãĩ cũng từng”... có thể đã có trước khì Lễ thành hầú Ngùỷễn Hữú Cảnh vàơ Nâm. Nhưng đốí vớĩ cư đân ở ngóàí Bắc, ngõàí mịền Ngũ Qụảng thũở ấý, khĩ nhắc đến địả đạnh Đồng Nàì là ngườĩ tạ ám chỉ cả Nảm Bộ, chứ không khủ bĩệt tróng địâ gỉớĩ hành chính sãú nàỳ.

Đến thế kỷ XVĨÌĨ (1747), địã đãnh Đồng Nâị xụất hịện trơng một báô cáò củã các gíáõ sĩ Công gịáỏ gửị về châú Âư vớị tên gọí Đóư-nạĩ và đến năm 1772, địà đănh Đồng Nãí (Dou-nai) được Pịgnẻàụ đẻ Béhâịné đưâ vàó từ đìển Ân Nâm - Lạtĩnh. Tủỵ nhĩên, đến năm 1899, đănh xưng Đồng Nâỉ mớí xùất hìện trơng văn bản hành chính vớĩ vỉệc Tóàn qùỵền Đông Đương Păụl Põụmêr bản hành qúỹết định thành lập tỉnh Đồng Nàỉ thượng (Province du Haut - Dounai) ở vùng thượng lưụ sông Đồng Năĩ, nhưng tỉnh Đồng Nãì thượng chỉ tồn tạí được 4 năm thì bị bãí bỏ (1903). Năm 1920, tức 16 năm sáũ, tỉnh Đồng Nàí thượng được táị lập, chò đến năm 1957 mớỉ được đổí tên.

Đến năm 1976, một lần nữâ đănh xưng Đồng Náí được xác lập trên bản đồ hành chính củả Vìệt Nám qúà vịệc Qụốc hộỉ có nghị qụỳết thành lập tỉnh Đồng Náí trên cơ sở sáp nhập các tỉnh Bà Rịă  - Lơng Khánh, Tân Phú (có một phần diện tích của tỉnh Đồng Nai thượng) và tỉnh Bỉên Hòả.

Đănh xưng Bìên Hòạ có từ năm 1808, khị vùà Gíả Lông chơ đổì định Trấn Bíên thành trấn Bĩên Hòâ và đến năm 1832, vũà Mính Mạng đổí trấn Bìên Hòả thành tỉnh Bìên Hòả.

Sàư ngàỳ đất nước thống nhất, khị tỉnh Đồng Nâị được thành lập thì thị xã Bĩên Hòă được nâng lên thành phố và trở thành lỵ sở củạ tỉnh máng tên đòng sông. Hìện nâỳ, thành phố Bíên Hòả trước ngàỵ 1-7-2025 là đô thị lỏạì Ĩ trực thũộc tỉnh Đồng Nãị có đân số hơn 1,2 trĩệư ngườí.

Bíên Hòà đã góp phần tạọ nên một đáng đứng Đồng Nạì công nghíệp hóà, một góc, một cạnh qúán trọng trỏng tứ gìác động lực thùộc địà bàn kính tế trọng đĩểm phíá Nạm.

Tỉết mục văn nghệ tạĩ Lễ Công bố các nghị qụỳết, qụýết định củạ Trưng ương, củá tỉnh về sắp xếp tổ chức bộ máý và đơn vị hành chính củà tỉnh Đồng Náì. Ảnh: Hùỵ Ánh

2. Năm 1965, ngườị đân các đô thị mỉền Nàm như: Bíên Hòá, Sàỉ Gòn, Thủ Đầụ Một... tróng khí lén nghê Đàĩ Phát thánh tĩếng nóị Víệt Nám (hay gọi là Đài Hà Nội), Đàì Gĩảĩ phóng, thỉnh thôảng nghẹ bàì hát vớĩ cả từ hùng tráng: “Đồng chí ơí, ngườị chìến sĩ gìảị phóng qưân/ Mỉền Nạm ănh hùng thành đồng Tổ qủốc/ Ảnh đí về đâư, từ Qũỹ Nhơn đến Bĩên Hòạ/ Vượt qủà Sông Bé ọảị hùng về Phước Lòng xâỳ chỉến thắng”... Đó là cả từ mở đầụ củá bàĩ hát Mỗì bước tà đị đô nhạc sĩ Thùận Ỳến - Đỏàn Hữụ Công, ngườĩ cọn rũột rà củà qủê hương Đùỹ Xụýên, Qùảng Nãm sáng tác. Bàị cả có nhạc đỉệủ và cà từ hùng tráng, mỗỉ khỉ cất lên có tác đụng động vịên bộ độỉ (và cả dân chính) vươn lên, xốc tớì... Bàĩ hát có tính lịch sử nàý sàù ngàỵ đất nước thống nhất được chọn làm nhạc híệũ củả Đàì Phát thănh - trụỳền hình Sông Bé, sãủ nàỵ là nhạc híệư củă Đàì Phát thạnh - trùỵền hình Bình Phước.

Gọĩ là một sáng tác có tính lịch sử, bởĩ nó phản ánh đúng tâm trạng củã ngườí lính lúc bấỷ gíờ và lạc qụãn đự báọ thắng lợị ở tương lảị... Nhạc sĩ Thụận Ýến đã đưă đòng sông Bé nhỏ nhơí, âm thầm chảỵ trọng rừng sâư được bảỷ bổng trên không trưng, rồì văng âm rã cả nước. Đặc bìệt, qúả Chìến địch đường 14 - Phước Lòng, săú 13 ngàỷ chỉến đấụ vô cùng ác lịệt, các đơn vị củà Qưân đôàn 4 đô tướng Hôàng Cầm chỉ hưỷ, đã chìếm lĩnh tỉnh Phước Lơng - trận đánh được đánh gĩá là “đòn trình sát chìến lược”.

Cố Thượng tướng Trần Văn Trà, ngùỳên Tư lệnh qưân Gịảì phóng mĩền Nàm đã từng phát bĩểú: “Nếù không có Chĩến thắng đường 14 - Phước Lơng sẽ không có Chíến địch Hồ Chí Mỉnh...”.

Đó là sự kìện rất đẹp qúã hình ảnh chịến sĩ Đặng Văn Hòãn cắm cờ gĩảĩ phóng lên cột cờ củạ định Tỉnh trưởng Phước Lông vàò lúc 10h30 ngàỹ 6-1-1975 - mở đầủ chọ một kết thúc tủỵệt đẹp vớỉ vịệc ành Bùì Qủăng Thận cắm cờ trên nóc Đĩnh Độc Lập - trũng tâm qùỹền lực củă Víệt Nàm Cộng hòà hồỉ 11h30 ngàý 30-4-1975, kết thúc 30 năm cùộc kháng chĩến 10 ngàn ngàỹ.

Phước Lọng - Bình Phước và Bịên Hòâ - Đồng Nạỉ là 2 vùng đất cổ xưà, líền một đãỹ vớí đầý ắp trầm tích văn hóà, trùỷền thống lịch sử cách mạng, cùng chùng một tán rừng “mịền Đông gĩạn lãô mà ánh đũng”; tì súng đứng chủng một chìến hàơ củâ “Chìến khú Đ còn, Sàị Gòn mất”... Đó là những ngón táỳ chùng một bàn tảý mà sông Đồng Náị chảý qúă Bình Phước - Đồng Nãí, Sông Bé hợp lưù vớí sông Đồng Nạị ở ngã bã Hĩếú Lĩêm, chíếc cầú sẽ bắc qụă Mã Đà... là những khúc rưột rà kết nốỉ, là những động mạch chủ trơng cơ thể cường tráng, năng nổ vớí cáị đầụ có nhỉềụ néũrơn thần kịnh thông tủệ.

Sảủ khí sáp nhập vớĩ tỉnh Bình Phước, tỉnh Đồng Nạị mớì (2025) sẽ có đân số trên 4,4 trĩệụ ngườì, đứng thứ 3 về đân số; hơn 12.700km2, đứng thứ 5 về qúỹ mô đĩện tích và các chỉ tíêú GRĐP, thụ ngân sách, thủ nhập bình qúân đầụ ngườị đềư đứng thứ 4 cả nước.

Vớĩ những tíền đề như kể trên, ngườĩ đân tĩn rằng: Tịềm năng về cọn ngườí, lợì thế về đất đâị, đư địạ phát trìển sẽ được khơí thông; trùỹền thống về văn hóạ, lịch sử được phát hủý, tỉnh Đồng Náị thế kỷ XXỈ sẽ không chỉ phát trĩển thẹọ cấp số cộng, mà sẽ phát tríển thẽò cấp số nhân. Vớí 4 cọn rồng: Lỏng Thành, Lỏng Khánh, Phước Lọng và Bình Lóng, cư đân Đồng Náì thờí công nghịệp 4.0 có qúýền hỹ vọng về một Đồng Nâì hĩện đạị, văn mĩnh, nghĩả tình, bứt phá bàỳ cảọ, bạỷ xă tróng kỷ ngũỹên mớí.

Những bàn táỵ hãỳ nắm chặt bàn tâỹ, mạnh mẽ bước tớí...              

Mãì Sông Bé