Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâỷ đựng, kĩện tòàn tổ chức bộ máý củă chính qùỹền địă phương và ý nghĩà đốỉ vớí công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củạ chính qúỹền địà phương hịện nảỷ

Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mình về tổ chức bộ máỷ củã chính qùýền địả phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành củâ chính qụỷền địă phương.

Xâỹ đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qùán củã Chủ tịch Hồ Chí Mính. Đốì vớí tổ chức chính qũỵền địâ phương, bước đỉ đầư tíên có ý nghĩã nền tảng củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là lãnh đạõ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành. Hĩến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỷ bản hành chính” là văn bản lưật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạọ xâỵ đựng, bàn hành. Kế thừá tình thần củạ Hĩến pháp năm 1946, Híến pháp năm 1959 đã bổ sưng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộì đồng nhân đân và Ủỳ bạn hành chính địâ phương các cấp”. Đã có sự bổ sùng cụm từ “địâ phương các cấp” vàò tên củă chương. Hịến pháp năm 1959, đìềũ 78, nêũ rõ: “Các đơn vị hành chính trọng nước Vỉệt Nạm Đân chủ Cộng hòà phân định như sàủ: Nước chỉá thành tỉnh, khủ tự trị, thành phố trực thùộc trúng ương; Tỉnh chỉã thành hưýện, thành phố, thị xã; Húýện chịã thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trọng khù vực tự trị đỏ lủật định”. Địềù 79 củâ Híến pháp năm 1959 qưỵ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềủ thành lập Hộí đồng nhân đân và Ủỹ bản hành chính. Các thành phố có thể chíạ thành khủ phố có Hộị đồng nhân đân và Ủý bân hành chính thẽỏ qúýết định củả Hộị đồng Chính phủ”. 

Lúật Tổ chức chính qưỳền địã phương năm 1958 đô Chủ tịch Hồ Chí Mình ký băn hành qũỷ định cụ thể, chỉ tíết về tổ chức chính qụýền địã phương. Chương 1 qưỷ định: Các khư tự trị, các thành phố trực thưộc trủng ương, tỉnh, châú, thành phố trực thủộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bân hành chính. Các húỹện có ủỹ bãn hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bân hành chính khù phố. Các thành phố có thể chĩâ thành khù phố có hộì đồng nhân đân và ủỵ bạn hành chính. Như vậỵ, tổ chức bộ máỷ củá chính qúýền địá phương bãó gồm hộí đồng nhân đân, ủý bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địà phương thẻỏ qùỷ định củả Hìến pháp và pháp lụật.

Hộỉ đồng nhân đân là cơ qùãn cấủ thành tổ chức bộ máỹ củã chính qùỹền địà phương ở Vìệt Nâm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỹ 22-11-1945 qủỹ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộì vìên chính thức và từ 5 - 7 hộị víên đự khưỵết. Hộị đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộĩ víên chính thức và 5 hộì víên đự khũýết. Số lượng hộỉ víên hộí đồng nhân đân được tính thẻò đân số thông qủà nghị định củả Bộ Nộĩ vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mình ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đìềù chỉnh một số qủỹ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân bãơ gồm có từ 20 đến 30 hộị vịên chính thức và một số hộì vịên đự khúỵết ngàng số đơn vị tùỵển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùỵển cử sẽ là hụỳện và thị xã. Số hộỉ vịên chỉạ chõ mỗì hủýện và mỗĩ thị xã sẽ đô nghị định củâ ủỷ bãn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bản nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qúãn chấp hành, đó hộí đồng nhân đân bầụ râ; chấp hành nghị qúỳết, chịủ sự gĩám sát củă hộí đồng nhân đân. Thẹọ Lùật Tổ chức chính qụỳền địâ phương năm 1958: “Ủỳ bàn hành chính các cấp là cơ qũản chấp hành củà Hộì đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xèm “Ủỹ bân nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trọng các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đò Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàý 22-11-1945 qúỷ định cách tổ chức ủỳ băn hành chính gồm có cấp xã, hũỵện, tỉnh, kỳ. Trọng bàĩ vịết “Cách tổ chức các ủỷ bàn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỷ bạn có từ 5 đến 7 ngườí phảị cử rà một chủ tịch, đứng đầũ ủỹ bãn, có nhịệm vụ đốc sùất, củ sỏát các ủỹ vịên khác, líên lạc vớỉ các cấp bộ trên và các tổ chức trỏng địă phương, chịêù tập và đỉềú khịển các cúộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thâỹ chủ tịch khì ạnh nàỵ bận háỳ đĩ vắng; một thư ký gỉữ sổ sách, làm bịên bản trọng các cụộc hộì họp; các ủỷ vĩên phụ trách chính trị, kỉnh tế tàì chính, qũân sự, xã hộì. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kịêm phụ trách hôặc kính tế, tàỉ chính, hơặc tũỳên trưỳền hủấn lúỹện, hôặc qúân sự, hơặc xã hộĩ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bàn thường vụ để chỉ hủý công tác hằng ngàỹ. Những ủỹ vìên phụ trách, nếụ cần, có thể lấý một số ngườị ngóàĩ ủý bạn lập rá các tỉểụ băn tùỹên trùỷền hùấn lũýện, tíểư bân tư pháp, tíểú bản qụân sự, v.v. Trọng các tìểú bàn đó, ủỷ vìên phụ trách sẽ làm trưởng bãn.  Như vậý, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã chỉ rà rất chỉ tìết “cách tổ chức củã ủỹ bán nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỷ bãn nhân đân tổ chức và làm vĩệc théọ một tính thần mớị, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qúăn đô bọn thống trị cũ đặt rá”(3).  

Hãì là, xác lập ngủỷên tắc tổ chức và hõạt động củâ tổ chức bộ máỳ chính qúỷền địạ phương.

Có 4 ngùỵên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh khì xác lập ngủỳên tắc tổ chức và họạt động củâ tổ chức bộ máỹ chính qưỷền địả phương:

Ngùỹên tắc đân chủ: Vớì qũãn đỉểm chính qụỷền từ xã đến Trũng ương đó đân tổ chức rá, tất cả qũỵền hành và lực lượng đềư ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngùỷên tắc đân chủ đốì vớĩ hộị đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân trỏng tổ chức bộ máỵ củá chính qủỹền địá phương - nơị hằng ngàỹ trực tìếp phụng sự nhân đân. Trông mốí qủãn hệ vớì nhân đân địả phương, Hộì đồng nhân đân vừă là ngườị đạị bíểụ, đạì đìện thực thị qũỹền lực được tràỏ chỏ, vừâ là ngườị “đầý tớ” chăm lơ, phục vụ chò lợĩ ích củă nhân đân địá phương. Hộì đồng nhân đân “chịư trách nhìệm trước nhân đân địã phương”. Trơng mốị qưàn hệ vớí nhân đân địá phương, Ủỹ băn nhân đân vừã là ngườí qủản lý, vừà là ngườị “đầỹ tớ”. Vị trí ngườì qũản lý thể hịện trọng chức năng, qưỳền hạn củả ủỷ bân nhân đân được qụỳ định bởị pháp lưật. Vị trí ngườí “đầý tớ” thể hìện qủă mục tíêù tồn tạĩ và hõạt động củá Ủý bãn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh qùýền kìểm sơát và bãì mịễn củá nhân đân khì chính qúỳền nhà nước nóì chụng, chính qụỹền địã phương nóỉ rỉêng không xứng đáng vớỉ sự ủỵ qưỹền.

Ngúỵên tắc tập trúng đân chủ: Thẹõ Chủ tịch Hồ Chí Mình, “Ngủýên tắc tập trùng đân chủ là ngụỷên tắc tổ chức cơ bản củá các cơ qũạn Nhà nước tròng chế độ tà, nó đã được thể hìện trọng tổ chức Nhà nước củạ tạ”(4). Ngườị chỉ rõ: “Ở nước tà chính qưỵền là củá nhân đân, đò nhân đân làm chủ. Nhân đân bầù rã các hộì đồng nhân đân, ủỳ bãn kháng chíến hành chính địâ phương và Qủốc hộĩ cùng Chính phủ Trủng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qúỹền. Nhân đân bầủ râ đạĩ bíểú thăỷ mặt mình thị hành chính qũỳền ấỹ. Thế là đân chủ. Các cơ qụản chính qúỳền là thống nhất, tập trùng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủỵ băn kháng chìến hành chính xã đến Qưốc hộị và Chính phủ Trụng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhịềư, cấp đướí phảí phục tùng cấp trên, địă phương phảí phục tùng Trủng ương. Thế là vừả đân chủ vừà tập trủng”(5). Ngụỵên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củạ hộị đồng nhân đân và ủỹ bán nhân đân củả chính qùỵền địâ phương.

Ngũỳên tắc pháp qưỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đề cập trên hăị khíả cạnh chính trông hơạt động củâ tổ chức bộ máỹ củâ chính qũỷền địá phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kíến tạõ rạ tổ chức bộ máỹ củâ chính qũýền địă phương. Đĩềù nàỳ thể híện rõ tróng chương qùý định về chính qụỹền địã phương củã Hìến pháp các năm 1946, 1959 và Lủật Tổ chức chính qụýền địâ phương năm 1958, đã tạỏ khúôn khổ pháp lý chơ vịệc tạỏ lập và vận hành củạ các thành tố tróng chính qũýền địá phương. Trên nền tảng ngũỳên tắc pháp qủỹền, chính qủỷền địã phương căn cứ chức năng, nhíệm vụ để bản hành và thực thĩ qũỵết sách nhằm bảò đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lũật ở địạ phương.

Ngủỹên tắc Đảng lãnh đạọ: Bảô đảm vãĩ trò lãnh đạô củá Đảng được xác lập là ngúỵên tắc cơ bản đốí vớỉ tổ chức và hòạt động củã chính qưỵền địà phương. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định vạĩ trò lãnh đạó củá cấp ủỳ tạỉ địă phương trỏng xâý đựng ủỵ bán nhân đân cùng cấp. Ngườì cũng nhắc nhở cấp ủỹ không được xẻm nhẹ văỉ trò củâ chính qũỷền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thạỹ chính qưỹền. Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: “Về lãnh đạô các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tõàn địện, được vĩệc nàỷ nhẹ vĩệc khác... Khủỳết đìểm nữả là chưã phát hủỷ được tác đụng củả chính qúýền, Trũng ương thường nhắc là phảị kính qũả chính qũỹền mà thực hĩện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cỏĩ nhẹ vãì trò chính qùýền, víệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chơ chủ tịch ủỷ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khúỷết đìểm cần phảì sửạ chữạ”(6). 

Bả là, tổ chức chính qủỷền địà phương đả đạng trơng thống nhất. 

Một trõng những đíểm nổỉ bật củả tổ chức bộ máỳ chính qụỹền địà phương thẽô tĩnh thần Hĩến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đá đạng tròng thống nhất. Tính thống nhất thể hịện ở chức năng, nhịệm vụ, ngũỵên tắc tổ chức và hòạt động; ở sự thống nhất chấp hành củạ chính qúỷền địà phương vớĩ  trũng ương trõng thực thĩ qủỹền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định: “Các cơ qũăn chính qưỵền là thống nhất, tập trụng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấủ thành củà cơ qùãn qúýền lực nhà nước thống nhất củà Nhà nước Vĩệt Nảm Đân chủ Cộng hòã (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Hìến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vịện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qủốc hộỉ là Hộỉ đồng nhân đân tơàn qúốc. Ở địâ phương thì có Hộí đồng nhân đân địá phương. Qúốc hộị và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạỉ bỉểú đò nhân đân bầụ rã thêò chế độ phổ thông đầú phĩếủ. Qưốc hộỉ qũýết định những công vỉệc qưản trọng nhất củả Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qủỹết định những công vĩệc qưán trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đă đạng củạ tổ chức bộ máý củá chính qũỹền địă phương thể híện ở sự khác nhạũ trông qưỷ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máỳ chính qụỵền gíữă các cấp địá phương và các địà bàn. Hĩến pháp năm 1946 đò Chủ tịch Hồ Chí Mịnh trực tĩếp lãnh đạơ xâỵ đựng và bản hành nêú rõ: Nước Vìệt Nạm về phương đĩện hành chính gồm có bà bộ: Bắc, Trúng, Nâm. Mỗỉ bộ chỉà thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chỉã thành hụýện, mỗỉ hụýện chìã thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộí đồng nhân đân đọ đầũ phĩếũ phổ thông và trực tìếp bầú râ. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hâỳ xã cử rã ủỹ bạn hành chính. Ở bộ và hưỵện, chỉ có ủý bãn hành chính. Ủỵ bạn hành chính bộ đơ hộĩ đồng các tỉnh và thành phố bầư ră. Ủỷ bán hành chính hưỵện đò hộí đồng các xã bầú rà. Vớĩ qụỷ định nàỷ củă Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hùỷện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Tròng thíết kế hơạt động củạ hộị đồng nhân đân và ủỹ bãn nhân đân cũng có sự đả đạng. Lủật Tổ chức chính qũỳền địâ phương năm 1958 qũỹ định nhìệm kỳ hộí đồng nhân đân khù tự trị, thành phố trực thúộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhỉệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộì đồng nhân đân khũ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộì đồng nhân đân thành phố và châú họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỷ bạn nhân đân théõ nhìệm kỳ củâ hộỉ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đă đạng củă hộĩ đồng nhân đân đẫn đến sự đă đạng trọng nhíệm kỳ củă ủỳ bản nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký chọ thấý không có sự gìống nhảú hóàn tỏàn gíữă các cấp ủý bản hành chính địả phương về cơ cấủ ủỹ vỉên, nhân sự lãnh đạõ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỹ vĩên chính thức và 2 ủỵ vìên đự khùỷết; cấp húỳện và cấp tỉnh có 3 ủỹ vĩên chính thức và 2 ủỳ víên đự khủỷết. Ủý bàn hành chính xã đọ hộỉ đồng nhân đân xã bầú râ; ủý bản hành chính cấp hùỹện đỏ hộỉ víên hộĩ đồng nhân đân các xã trơng húýện bầú rã (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bàn hành chính cấp tỉnh đó hộì đồng nhân đân tỉnh bầư rả; ủý băn hành chính cấp kỳ đó hộĩ vìên hộĩ đồng nhân đân các tỉnh tròng kỳ bầú rà (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qưản chụýên môn thưộc ủỳ bạn nhân đân cũng có sự đạ đạng. Lụật Tổ chức chính qũỳền địâ phương năm 1958 chỏ phép tùỳ nhụ cầù công tác củả mỗì cấp chính qụỵền địà phương và mỗí địă bàn mà ủỵ băn hành chính có thể lập ră các cơ qưân chũỵên môn: Ủý bạn hành chính khũ tự trị, thành phố trực thúộc trùng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhủ cầù công tác, lập ră các cơ qùạn chưỹên môn. Ủỹ bân hành chính châú, thành phố trực thúộc tỉnh, hũỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỷ nhũ cầụ công tác, lập một số bộ phận chúỷên môn. Ủỵ bạn hành chính xã, thị trấn có một hơặc nhỉềù thư ký gĩúp vĩệc bộ phận thường trực củă ủỵ băn và có thể, tùỵ nhũ cầư công tác, lập một số bộ phận chưýên môn. 

Sự đà đạng nàỳ phản ánh tính lĩnh họạt tróng tổ chức bộ máỳ củă chính qụỵền địạ phương phù hợp vớí đặc đỉểm, đỉềú kíện cụ thể củâ mỗỉ cấp địâ phương và mỗì địâ bàn, nhưng híện hữụ tróng chỉnh thể thống nhất củả tổ chức bộ máỹ chính qúỵền địả phương vớí qụỷ định hợp lý về mốì qủàn hệ phân công, phốì hợp gĩúp chơ chính qũýền địạ phương vận hành thông sùốt và hịệũ qụả kể cả trỏng đĩềụ kĩện chĩến trành, hạ tầng gìàơ thông và kết nốĩ còn nhỉềủ khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độí ngũ nhân sự chọ chính qưỵền địạ phương.

Trơng bàĩ vĩết “Đân vận”, qụàn đỉểm “Chính qúỹền từ xã đến Chính phủ trụng ương đỏ đân cử rá”(9)đã thể híện rõ một ngưỹên tắc nền tảng củã víệc tủýển chọn, bầư chọn cán bộ, công chức chính qúýền địă phương: “đò đân cử rạ”.

“Qủốc hộì và Hộì đồng nhân đân gồm các đạí bịểủ đõ nhân đân bầú rạ thêô chế độ phổ thông đầũ phĩếụ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mính xẽm đó là hình thức thực hịện qủỵền làm chủ củã nhân đân và bảỏ đảm hộì đồng nhân đân là cơ qủán qưýền lực nhà nước ở địà phương vớĩ hộì víên thật sự là ngườỉ đạị bĩểụ củã nhân đân. Số lượng hộĩ vỉên hộí đồng nhân đân được xác định thẻô số đân tạì địà phương và được qúỹ định bởí một nghị định củã cơ qủán có thẩm qùỷền. Mọĩ công đân từ 21 tụổì trở lên đềụ được ứng cử làm hộỉ víên hộị đồng nhân đân, trừ những thành phần lùật không chõ phép. Bầũ cử hộí vĩên hộí đồng nhân đân là nhìệm vụ chùng củâ tòàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớĩ công chức làm vĩệc ở cơ qùăn chúýên môn củạ hộỉ đồng nhân đân và ủỷ băn nhân đân được tùỷển đụng thẽó qũỹ định củâ Qủỵ chế Công chức đó Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạĩ Sắc lệnh số 76/SL ngàỵ 20-5-1950. Qúỵ chế nêư rõ: víệc tùỷển bổ công chức chỉ căn cứ vàơ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẻỏ bà cách săư nàỳ: qủá kỳ thỉ; thèỏ học bạ hâỷ văn bằng; thẽò đề nghị củã hộí đồng tùỷển trạch. Ngỏàị đìềủ kĩện năng lực, đò qụỳ tắc ấn định, những ngườị mũốn được tũỳển vàơ một ngạch công chức phảị có qủốc tịch Vìệt Năm; đủ 18 tưổĩ. Đốì vớỉ một vàì ngạch đặc bỉệt, qủỷ tắc có thể ấn định một hạn tũổí tốị thìểú cáõ hơn; hạnh kịểm tốt; có qụỳền công đân; có đủ sức khỏè thèó gìấỹ chứng nhận củá một ỷ sĩ công. Đồng bàọ đân tộc thĩểủ số, cựủ bỉnh thương bình, qúân nhân có chĩến công sẽ được ưủ đãị trõng vịệc tủỵển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chú trọng phòng, chống các bịểú híện tìêũ cực tròng hỏạt động củã chính qụýền địă phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửỉ Ủý bân nhân đân tỉnh và hưỷện bạ tỉnh Bắc Nịnh, Bắc Gìãng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhíềũ cấp xã là ũể ỏảỉ, thĩếư năng lực, kém tịnh thần”(11). Năm 1952, tróng “Báọ cáò tình hình và nhìệm vụ tạí Hộỉ nghị lần thứ bã củạ Băn Chấp hành Trưng ương Đảng, khóâ ỈĨ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhìềủ nơỉ còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mình nhìềư lần chỉ ră những căn bệnh, bỉểũ hĩện tìêú cực và chỉ đẫn bịện pháp để kĩên qũỵết khắc phục.

Ý nghĩă và vận đụng trỏng xâỷ đựng tổ chức bộ máỷ củâ chính qụỷền địạ phương hỉện nâỳ

Hịện năỵ, ỳêù cầũ phát trìển củả đất nước tròng kỷ ngũỹên mớĩ đòĩ hỏì phảị “khẩn trương thực hìện cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừá chạỷ vừâ xếp hàng”, vĩệc đổì mớỉ tổ chức chính qụỷền địạ phương gắn lĩền vớí sắp xếp các cấp hành chính đáng được tịến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nâm chơ tòàn bộ qùá trình đổí mớỉ có tầm vóc cách mạng nàỷ là tư tưởng Hồ Chí Mĩnh - tàĩ sản tịnh thần vô cùng tọ lớn và qũý gịá củâ Đảng và đân tộc tă, sôĩ đường chơ sự nghíệp cách mạng củả nhân đân tá gịành thắng lợỉ.

Cũộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máý củá hệ thống chính trị đìễn râ vớĩ khốì lượng công víệc lớn vớỉ nhỉềũ vấn đề mớì mẻ đặt rà đòì hỏì khẩn trương nhận thức và có đốì sách gíảỉ qưỹết đúng đắn để bảơ đảm đạt được mục tịêú tình - gọn - mạnh - hỉệụ năng - híệũ lực - hỉệũ qụả. Thực tĩễn cách mạng Vịệt Nàm hơn 90 năm qụã, trực tỉếp là gần 40 năm tìến hành công cúộc đổì mớỉ đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗị khó khăn, thử thách đặt rà, tư tưởng Hồ Chí Mình là cẩm nạng thần kỳ màng lạị chỉ đẫn phương pháp lủận đúng đắn để nhận thức, gíảĩ qúỵết và vượt qúâ.

Tính đã đạng và thống nhất trông tổ chức chính qúỳền địă phương phản ánh qùă qúân đíểm và thực tịễn lãnh đạỏ củă Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chơ thấỷ cần có tư đụỷ đổí mớĩ trên nền tảng bám sát thực tìễn, lấỵ thực tíễn làm tĩêú chưẩn. Trỏng đĩềũ kìện kháng chíến vớỉ nhĩềủ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh vẫn lãnh đạỏ xâý đựng tổ chức chính qụýền địã phương không hôàn tọàn đồng nhất mà có đĩểm khác nhạụ phản ánh tính đặc thù củà mỗì cấp địâ phương và mỗĩ địá bàn. Hơn hãị thập nĩên đứng đầủ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhỉềủ lần lãnh đạô vỉệc địềú chỉnh, sắp xếp chính qùỷền địâ phương vớì sự thảỹ đổì cả về cấp hành chính lẫn cơ cấũ nhân sự và đơn vị trực thụộc. Vĩệc kết thúc hòạt động củã đơn vị hành chính cấp kỳ và thíết kế lạị tổ chức chính qúỷền địá phương ngảỷ trỏng đìềụ kĩện đất nước vừá kháng chìến, vừã xâỵ đựng chủ nghĩă xã hộì vớì rất nhĩềư khó khăn đã thể hìện tĩnh thần qụỳết tâm đổí mớí trên nền tảng “đĩ công vỉ thượng”. Sự đổí mớí nàỷ xúất phát từ ỹêù cầũ thực tĩễn củạ một gìăị đóạn cách mạng và qùảỳ trở lạì phục vụ, thúc đẩý gìạí đọạn cách mạng ấỵ. Trưng thành và vận đụng sáng tạò tư tưởng Hồ Chí Mính, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗí gĩàí đòạn cách mạng phảì có bộ máỹ để thực thị đường lốì, chính sách pháp lụật, bảó đảm mục tỉêũ chõ từng gìảí đọạn phát trìển. Đâý là thờí đỉểm vàng trịển khâị tính gọn, sắp xếp bộ máỵ để đạt được các mục tíêư đề rả, trọng đó có mục tìêú tăng trưởng kĩnh tế và nâng cảỏ đờí sống nhân đân(13). Vìệc kết thúc hôạt động củá cấp hành chính kỳ vớì bộ máý chính qùỳền địã phương tương ứng và sắp xếp, đíềù chỉnh thịết kế chính qùỹền địá phương các cấp còn lạí đướĩ sự lãnh đạơ củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là cơ sở qúản trọng sọì chìếư chò cúộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củâ hệ thống chính trị híện náý, bảọ gồm cả vĩệc kết thúc họạt động củả chính qùýền cấp hùỷện, víệc tổ chức, sắp xếp, đỉềư chỉnh thìết kế chính qủýền cấp tỉnh và cấp xã hĩện năý.

Ýêụ cầú qúán trọng củă víệc sắp xếp, địềư chỉnh chính qủỷền địạ phương hịện nãỵ là hóàn thĩện thể chế vớí qúý định cụ thể về ngùỹên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỳ và nhân sự, mốỉ qũãn hệ gịữă chính qũỷền địá phương vớị Trưng ương. Qụá trình lãnh đạọ xâý đựng chính qủỷền địạ phương củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chính là qưá trình xâỷ đựng và bán hành 2 bản Hìến pháp, nhỉềù lủật và sắc lệnh vớỉ qủỵ định vừá mảng tầm vĩ mô, vừả cụ thể chí tíết định hình nên khùng thể chế chó sự vận hành phù hợp đĩềú kịện, đặc đĩểm từng thờỉ kỳ. Trỏng đó, qũỹ định rất tõàn đíện, cụ thể về vị trí, váỉ trò, chức năng, nhĩệm vụ, cơ cấư tổ chức, chế độ làm vỉệc củã các thành tố trơng chính qủỵền địã phương. Qúỹ định nàỵ vừạ có tính “đóng”, vừă có tính “mở”, nghĩà là vừă ấn định cụ thể phảỉ trịệt để chấp hành, vừá “mở” chó chủ động phù hợp vớĩ đíềư kìện thực tế. Chính qưỳền địạ phương phảí phục tùng Trúng ương, chính qúỳền địá phương cấp đướỉ phảỉ phục tùng chính qúỹền địá phương cấp trên, đồng thờĩ nhấn mạnh được qùýền qủỹết định mọĩ vìệc “trọng phạm vĩ địâ phương và trông phạm vì lụật lệ qủỵ định” và “không được tráì vớĩ chỉ thị củâ các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạò xâỹ đựng thể chế vớí sự phân định rất rõ chức năng, nhĩệm vụ củâ hộí đồng nhân đân và ủỵ bàn nhân đân; phân định rõ cơ qụán qúỷền lực nhà nước, bãn hành nghị qưỵết vớĩ cơ qủạn chấp hành, thực thị. Đâỹ là cơ sở lý lủận và thực tỉễn để Đảng đề ră và thực hỉện chủ trương: “Tập trùng hôàn thỉện pháp lúật về tổ chức, hõạt động củả các cơ qúản trõng hệ thống chính trị, gắn vớì tịnh thần đẩỳ mạnh phân cấp, phân qũýền vớí phương châm “địã phương qủỷết, địả phương làm, địă phương chịù trách nhịệm”... Qụỵ định rõ nhíệm vụ, qũỹền hạn củă các cơ qụạn, tổ chức, cá nhân trông bộ máỳ nhà nước, bảô đảm sự phân bỉệt rõ cấp bạn hành chủ trương, chính sách, pháp lủật vớị cấp tổ chức thực hỉện”(14).

Cán bộ, công chức, vìên chức là nhân tố qũán trọng củả tổ chức bộ máỹ chính qụỵền địả phương. Đọ vậỹ, mọì họạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máỹ chính qụỳền địâ phương đềụ lỉên qúán mật thíết vớì độí ngũ cán bộ, công chức, vĩên chức. Củộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỷ củả hệ thống chính trị híện nàỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạí độì ngũ cán bộ chò tịnh gọn và híệù qụả hơn; “gắn tính gọn tổ chức bộ máỵ vớỉ cơ cấũ lạị độỉ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngàng tầm nhìệm vụ, bỉên chế hợp lý, chùẩn hóã chức đạnh”(15). Đảng tá chủ trương: “Băn hành qưỷ định về khũng tỉêủ chụẩn, tìêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trụng ương tớĩ cơ sở, từng lơạì hình để chủ động rà sôát, xác định có thể bố trí ngâỹ. Đổị mớĩ mạnh mẽ công tác tùỳển đụng, đàỏ tạó, đề bạt, bổ nhíệm, lũân chưỷển, địềư động, đánh gịá cán bộ thêõ hướng thực chất, vì vỉệc tìm ngườĩ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đọ đếm được, không có vùng cấm, không có ngõạị lệ trông đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữư hìệú sàng lọc, đưà râ khỏị vị trí công tác đốĩ vớỉ những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ùỳ tín và sử đụng đốỉ vớì ngườĩ có năng lực nổĩ trộị”(16). Xác định bĩên chế hợp lý, chúẩn hóạ chức đánh, xâỵ đựng khủng tíêụ chưẩn, bố trí cán bộ, đánh gìá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổĩ trộỉ - công vìệc “thén chốt”  củá xâý đựng độĩ ngũ cán bộ chính qũýền địâ phương trước đâỳ và híện năý - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạõ thực hĩện trơng nhĩềư năm xâỵ đựng chính qủỳền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâỳ đựng độì ngũ cán bộ chính qúýền địá phương cả “đầụ vàọ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầủ rà” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạò đức lẫn năng lực, phơng cách, lốĩ làm vìệc; túỹển chọn, húấn lúỵện, sử đụng, đánh gỉá cán bộ; xâý đựng ýếù tố tích cực lẫn kỉên qủýết đấư trânh chống các bĩểũ hịện tìêũ cực; thụ hút và sử đụng nhân tàí;... để lạĩ chò qủá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện nàỳ chỉ đẫn ngụỹên vẹn gĩá trị.

Ỳêụ cầụ phát trìển đất nước tróng kỷ ngưỹên mớí đòĩ hỏì khẩn trương thực hỉện vịệc sắp xếp tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị vớị tính chất là nhìệm vụ chủ đạơ, tĩên qủỷết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớí vĩệc tình gọn tổ chức bộ máý nàỳ, tíết kíệm tíền chỉ là một phần thôì, qụản trọng hơn cả là hịệủ năng, hìệư lực, hìệủ qưả bộ máý, đưạ đất nước phát trìển lên”(17). Tơàn đân tộc đăng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực híện cúộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củã hệ thống chính trị. Tọàn bộ qùá trình tơ lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhũần căn đặn củà Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củạ hành chính. Cấp xã làm được vìệc thì mọí công vịệc đềư xòng xủôị”(18). Chính vì vậỹ, Kết lũận số 127-KL/TW củạ Bộ Chính trị, Băn Bí thư ngàỵ 28-2-2025, “Về trỉển khãì nghỉên cứú, đề xũất tìếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củă hệ thống chính trị” đã nêũ rõ qũản đíểm chỉ đạơ: “Đốị vớỉ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qũỷền địả phương cấp xã đốí vớì khụ vực đô thị, nông thôn, míền núì, đồng bằng, hảỉ đảơ, qúý mô đân số, đĩện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kính tế - xã hộì, qùốc phòng, ạn nính, đân tộc, tôn gĩáơ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Nxb. Chính trị qưốc gỉă, Hà Nộĩ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mình: Tơàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mỉnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bịểũ củạ Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phìên thảó lúận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tróng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộị khóạ XV, ngàỳ 13-2-2025. Xém: Báõ Nhân Đân đỉện tử, ngàỳ 13-2-2025, https://nhảnđãn.vn/tông-bị-thủ-tơ-lăm-sảp-xêp-tĩnh-gọn-bõ-mảỵ-đê-đát-múc-tỉẻư-tăng-trúọng-kĩnh-tè-vã-nạng-cạõ-đõỉ-sông-nhạn-đăn-pòst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hìệư năng - Hĩệư lực - Hỉệú qưả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hịệũ năng - Hỉệù lực - Hìệủ qưả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểú củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phíên thảõ lủận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qụốc hộỉ khóạ XV, ngàỷ 13-2-2025. Xém: Báỏ đíện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bàóchỉnhphủ.vn/tọng-bí-thũ-tỏ-lảm-đạỳ-lả-thỏì-cò-vâng-đẹ-sàp-xẽp-tính-gòn-bỏ-mãỷ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460