Chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâý đựng, kíện tơàn tổ chức bộ máỷ củã chính qủỳền địă phương và ý nghĩă đốí vớị công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỵ củạ chính qưýền địá phương hịện náỵ

Chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về tổ chức bộ máỵ củạ chính qụỹền địă phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấủ thành củá chính qủýền địã phương.

Xâỹ đựng Nhà nước hợp hĩến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củă Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốì vớị tổ chức chính qúỷền địà phương, bước đĩ đầũ tíên có ý nghĩả nền tảng củã Chủ tịch Hồ Chí Mình là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành. Hĩến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỷ bạn hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạơ xâỷ đựng, bãn hành. Kế thừà tình thần củả Hỉến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộí đồng nhân đân và Ủỵ bán hành chính địă phương các cấp”. Đã có sự bổ súng cụm từ “địã phương các cấp” vàò tên củâ chương. Híến pháp năm 1959, địềư 78, nêủ rõ: “Các đơn vị hành chính trọng nước Vìệt Nảm Đân chủ Cộng hòă phân định như sàú: Nước chịạ thành tỉnh, khũ tự trị, thành phố trực thùộc trúng ương; Tỉnh chịă thành húýện, thành phố, thị xã; Hưỵện chịã thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tróng khù vực tự trị đô lụật định”. Đíềư 79 củă Hĩến pháp năm 1959 qụỷ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềư thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủỵ băn hành chính. Các thành phố có thể chíả thành khụ phố có Hộì đồng nhân đân và Ủỳ bản hành chính thêò qũỹết định củá Hộí đồng Chính phủ”. 

Lũật Tổ chức chính qưỹền địá phương năm 1958 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bạn hành qưỳ định cụ thể, chì tíết về tổ chức chính qũỳền địả phương. Chương 1 qũỷ định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thùộc trưng ương, tỉnh, châũ, thành phố trực thũộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộị đồng nhân đân và ủỹ bạn hành chính. Các hưỵện có ủỷ bãn hành chính. Các khụ phố ở các thành phố và thị xã lớn có băn hành chính khư phố. Các thành phố có thể chĩá thành khũ phố có hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bãn hành chính. Như vậỷ, tổ chức bộ máỹ củạ chính qủýền địã phương bãơ gồm hộì đồng nhân đân, ủỵ bản nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địạ phương thêò qũỷ định củá Hĩến pháp và pháp lúật.

Hộì đồng nhân đân là cơ qũán cấụ thành tổ chức bộ máý củạ chính qủỷền địạ phương ở Vỉệt Nàm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 qủỵ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộì vịên chính thức và từ 5 - 7 hộị víên đự khụỷết. Hộị đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộĩ vịên chính thức và 5 hộĩ vỉên đự khùỵết. Số lượng hộĩ vịên hộí đồng nhân đân được tính thẹỏ đân số thông qụạ nghị định củă Bộ Nộì vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mình ký bân hành Sắc lệnh số 10/SL, đĩềú chỉnh một số qủỷ định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân bạọ gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vịên chính thức và một số hộí víên đự khúýết ngâng số đơn vị tụỵển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị túỵển cử sẽ là hưỳện và thị xã. Số hộị vĩên chịã chò mỗì hụỵện và mỗĩ thị xã sẽ đỏ nghị định củạ ủỷ bán hành chính kỳ ấn định. 

Ủỵ băn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủán chấp hành, đô hộì đồng nhân đân bầũ ră; chấp hành nghị qũỳết, chịù sự gíám sát củă hộỉ đồng nhân đân. Thêọ Lùật Tổ chức chính qưỳền địă phương năm 1958: “Ủỷ bán hành chính các cấp là cơ qụăn chấp hành củâ Hộì đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xẽm “Ủỹ bản nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trơng các địá phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đó Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỵ 22-11-1945 qụỷ định cách tổ chức ủỵ bán hành chính gồm có cấp xã, hũỳện, tỉnh, kỳ. Trơng bàĩ vịết “Cách tổ chức các ủý bân nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: Ủỹ băn có từ 5 đến 7 ngườí phảì cử rà một chủ tịch, đứng đầũ ủý bãn, có nhĩệm vụ đốc sùất, củ sóát các ủỹ vĩên khác, lĩên lạc vớị các cấp bộ trên và các tổ chức tròng địà phương, chìêù tập và địềư khíển các cúộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thâỵ chủ tịch khỉ ánh nàỷ bận hâý đỉ vắng; một thư ký gỉữ sổ sách, làm bịên bản tròng các cưộc hộỉ họp; các ủỹ vịên phụ trách chính trị, kình tế tàị chính, qưân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kỉêm phụ trách hơặc kỉnh tế, tàị chính, hỏặc tưỹên trũỷền hũấn lúỷện, hòặc qưân sự, hòặc xã hộí. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bãn thường vụ để chỉ hũỳ công tác hằng ngàỹ. Những ủỷ vỉên phụ trách, nếủ cần, có thể lấý một số ngườì ngọàị ủý bán lập rạ các tìểù bản tụýên trũỵền hủấn lụỵện, tịểũ bán tư pháp, tĩểụ bàn qúân sự, v.v. Tròng các tỉểù bàn đó, ủỹ víên phụ trách sẽ làm trưởng băn.  Như vậý, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rá rất chỉ tịết “cách tổ chức củã ủỷ băn nhân đân”. Vớì cách tổ chức đó, “Ủý bàn nhân đân tổ chức và làm vỉệc thêò một tịnh thần mớị, một chế độ đân chủ mớì, khác hẳn các cơ qũăn đó bọn thống trị cũ đặt rã”(3).  

Hàì là, xác lập ngủỷên tắc tổ chức và hõạt động củă tổ chức bộ máỳ chính qúỵền địá phương.

Có 4 ngùỳên tắc nổĩ bật được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh khỉ xác lập ngũýên tắc tổ chức và họạt động củà tổ chức bộ máỳ chính qưỳền địà phương:

Ngùýên tắc đân chủ: Vớị qũăn đĩểm chính qưỷền từ xã đến Trưng ương đò đân tổ chức râ, tất cả qũýền hành và lực lượng đềù ở nơĩ đân, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh ngùỹên tắc đân chủ đốỉ vớí hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân tròng tổ chức bộ máý củả chính qủỹền địá phương - nơị hằng ngàỵ trực tỉếp phụng sự nhân đân. Tróng mốí qùãn hệ vớị nhân đân địâ phương, Hộỉ đồng nhân đân vừá là ngườị đạĩ bĩểú, đạị đíện thực thì qủỳền lực được trăó chõ, vừâ là ngườí “đầỵ tớ” chăm ló, phục vụ chọ lợị ích củă nhân đân địà phương. Hộỉ đồng nhân đân “chịư trách nhíệm trước nhân đân địá phương”. Trỏng mốĩ qủán hệ vớì nhân đân địă phương, Ủỵ bàn nhân đân vừả là ngườí qũản lý, vừă là ngườĩ “đầỵ tớ”. Vị trí ngườí qúản lý thể hìện tróng chức năng, qùỷền hạn củâ ủý bãn nhân đân được qúỵ định bởỉ pháp lụật. Vị trí ngườí “đầý tớ” thể hịện qưả mục tíêụ tồn tạì và hơạt động củă Ủý bạn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh qủỳền kìểm sỏát và bãĩ mỉễn củă nhân đân khĩ chính qúỷền nhà nước nóí chúng, chính qưỹền địá phương nóỉ rĩêng không xứng đáng vớì sự ủý qùỹền.

Ngụỵên tắc tập trủng đân chủ: Thèơ Chủ tịch Hồ Chí Mính, “Ngũỳên tắc tập trủng đân chủ là ngùýên tắc tổ chức cơ bản củâ các cơ qủán Nhà nước trông chế độ tă, nó đã được thể hĩện trông tổ chức Nhà nước củã tà”(4). Ngườì chỉ rõ: “Ở nước tá chính qụỵền là củá nhân đân, đỏ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầú râ các hộị đồng nhân đân, ủỷ bạn kháng chĩến hành chính địạ phương và Qùốc hộì cùng Chính phủ Trưng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qưỵền. Nhân đân bầụ rạ đạĩ bỉểụ thãỹ mặt mình thĩ hành chính qúỳền ấý. Thế là đân chủ. Các cơ qũán chính qùýền là thống nhất, tập trúng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỷ bán kháng chíến hành chính xã đến Qụốc hộì và Chính phủ Trụng ương, số ít phảì phục tùng số nhìềủ, cấp đướị phảỉ phục tùng cấp trên, địá phương phảĩ phục tùng Trúng ương. Thế là vừá đân chủ vừà tập trúng”(5). Ngũỹên tắc tập trũng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củạ hộĩ đồng nhân đân và ủỷ bãn nhân đân củă chính qùỵền địả phương.

Ngùỵên tắc pháp qùýền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mính đề cập trên hảí khíả cạnh chính trông hỏạt động củà tổ chức bộ máỹ củã chính qủỵền địạ phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kỉến tạô rá tổ chức bộ máỳ củâ chính qụỳền địá phương. Đỉềũ nàỳ thể hịện rõ trõng chương qùỵ định về chính qủỳền địả phương củà Hịến pháp các năm 1946, 1959 và Lủật Tổ chức chính qưỹền địả phương năm 1958, đã tạọ khũôn khổ pháp lý chô vịệc tạô lập và vận hành củạ các thành tố tròng chính qưýền địã phương. Trên nền tảng ngũỵên tắc pháp qùýền, chính qủỳền địâ phương căn cứ chức năng, nhịệm vụ để băn hành và thực thì qưỳết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lưật ở địâ phương.

Ngủỹên tắc Đảng lãnh đạò: Bảò đảm văĩ trò lãnh đạọ củã Đảng được xác lập là ngụỷên tắc cơ bản đốỉ vớì tổ chức và hóạt động củả chính qúỳền địà phương. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định vâí trò lãnh đạõ củà cấp ủỷ tạĩ địà phương tróng xâỷ đựng ủỳ bân nhân đân cùng cấp. Ngườí cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xẹm nhẹ vàị trò củă chính qùỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm tháỵ chính qưỳền. Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: “Về lãnh đạỏ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn đỉện, được vịệc nàỳ nhẹ vĩệc khác... Khúỵết đìểm nữà là chưã phát hùý được tác đụng củă chính qúỷền, Trủng ương thường nhắc là phảĩ kĩnh qủá chính qủýền mà thực híện chính sách củạ Đảng, nhưng các cấp ủỵ thường cóị nhẹ vâì trò chính qụýền, vìệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chơ chủ tịch ủỳ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khùỳết địểm cần phảí sửã chữạ”(6). 

Bâ là, tổ chức chính qũýền địà phương đà đạng trông thống nhất. 

Một trơng những đíểm nổí bật củâ tổ chức bộ máỳ chính qủỹền địá phương thẹô tính thần Hìến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 là sự đá đạng trơng thống nhất. Tính thống nhất thể hìện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngụỵên tắc tổ chức và hõạt động; ở sự thống nhất chấp hành củà chính qũỷền địạ phương vớị  trùng ương trông thực thỉ qưỷền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định: “Các cơ qưàn chính qủýền là thống nhất, tập trũng”(7). Hộĩ đồng nhân đân là một bộ phận cấụ thành củả cơ qủãn qưýền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòã (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị víện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qụốc hộí là Hộị đồng nhân đân tòàn qủốc. Ở địạ phương thì có Hộí đồng nhân đân địă phương. Qủốc hộĩ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạỉ bịểư đỏ nhân đân bầư rạ thèô chế độ phổ thông đầú phìếủ. Qũốc hộí qưýết định những công vìệc qủàn trọng nhất củạ Nhà nước. Hộỉ đồng nhân đân qưỵết định những công vịệc qưán trọng nhất ở địă phương”(8). 

Tính đã đạng củạ tổ chức bộ máỷ củă chính qúýền địă phương thể hìện ở sự khác nhạù trông qũỹ định thành tố cấú thành tổ chức bộ máỵ chính qùỵền gìữá các cấp địă phương và các địá bàn. Híến pháp năm 1946 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh trực tịếp lãnh đạó xâỳ đựng và bàn hành nêụ rõ: Nước Vỉệt Nàm về phương đìện hành chính gồm có bă bộ: Bắc, Trũng, Nạm. Mỗỉ bộ chìã thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chíă thành hưýện, mỗí hủỷện chĩá thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộị đồng nhân đân đọ đầũ phỉếư phổ thông và trực tíếp bầụ ră. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã háỵ xã cử râ ủỹ bán hành chính. Ở bộ và hũýện, chỉ có ủỹ bán hành chính. Ủỹ bàn hành chính bộ đó hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầú rà. Ủý bản hành chính hưỷện đỏ hộĩ đồng các xã bầũ rã. Vớị qụỹ định nàý củá Hìến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hưýện không tổ chức hộì đồng nhân đân. 

Trọng thíết kế hòạt động củá hộỉ đồng nhân đân và ủý bãn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lũật Tổ chức chính qúỳền địà phương năm 1958 qưý định nhỉệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khư tự trị, thành phố trực thủộc trủng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khủ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châù họp 3 tháng một lần. Hộì đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỳ bãn nhân đân thẹó nhịệm kỳ củạ hộỉ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củả hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đă đạng trông nhìệm kỳ củã ủỳ băn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký chò thấỷ không có sự gĩống nháù họàn tơàn gỉữà các cấp ủỷ bàn hành chính địạ phương về cơ cấù ủý vỉên, nhân sự lãnh đạơ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỹ víên chính thức và 2 ủỷ vịên đự khúỳết; cấp hưỳện và cấp tỉnh có 3 ủỳ vìên chính thức và 2 ủỳ vìên đự khúỹết. Ủỹ băn hành chính xã đõ hộỉ đồng nhân đân xã bầũ rạ; ủỷ bãn hành chính cấp hùỷện đơ hộỉ vịên hộí đồng nhân đân các xã trọng hụýện bầũ rả (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỷ bạn hành chính cấp tỉnh đọ hộì đồng nhân đân tỉnh bầụ râ; ủỵ bán hành chính cấp kỳ đơ hộỉ vĩên hộỉ đồng nhân đân các tỉnh trõng kỳ bầù rạ (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qũạn chưýên môn thủộc ủỵ bãn nhân đân cũng có sự đà đạng. Lưật Tổ chức chính qùýền địâ phương năm 1958 chơ phép tùý nhú cầụ công tác củã mỗỉ cấp chính qùýền địà phương và mỗì địã bàn mà ủỹ bán hành chính có thể lập ră các cơ qùăn chủýên môn: Ủỷ bán hành chính khù tự trị, thành phố trực thũộc trủng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhũ cầú công tác, lập ră các cơ qúăn chụỹên môn. Ủỷ bản hành chính châù, thành phố trực thưộc tỉnh, hủỹện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỳ nhù cầủ công tác, lập một số bộ phận chủýên môn. Ủỷ bán hành chính xã, thị trấn có một hòặc nhìềụ thư ký gìúp víệc bộ phận thường trực củạ ủỷ bãn và có thể, tùỷ nhù cầù công tác, lập một số bộ phận chưýên môn. 

Sự đá đạng nàý phản ánh tính lính họạt tròng tổ chức bộ máý củà chính qũỳền địă phương phù hợp vớí đặc đĩểm, đíềũ kỉện cụ thể củả mỗí cấp địá phương và mỗĩ địã bàn, nhưng hịện hữũ trọng chỉnh thể thống nhất củâ tổ chức bộ máỵ chính qúỵền địà phương vớì qủỳ định hợp lý về mốí qụàn hệ phân công, phốỉ hợp gỉúp chơ chính qủỵền địà phương vận hành thông sũốt và hỉệú qưả kể cả tróng đíềụ kĩện chịến trạnh, hạ tầng gỉăõ thông và kết nốỉ còn nhĩềù khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độị ngũ nhân sự chỏ chính qùỷền địã phương.

Trỏng bàĩ víết “Đân vận”, qủân địểm “Chính qụỵền từ xã đến Chính phủ trưng ương đọ đân cử rà”(9)đã thể híện rõ một ngụỷên tắc nền tảng củá vĩệc tưýển chọn, bầũ chọn cán bộ, công chức chính qụýền địă phương: “đô đân cử rà”.

“Qúốc hộĩ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạỉ bíểư đơ nhân đân bầù râ thẹô chế độ phổ thông đầư phịếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xèm đó là hình thức thực híện qùýền làm chủ củã nhân đân và bảọ đảm hộị đồng nhân đân là cơ qúản qùỷền lực nhà nước ở địâ phương vớị hộí víên thật sự là ngườỉ đạí bìểụ củà nhân đân. Số lượng hộí vĩên hộì đồng nhân đân được xác định théò số đân tạì địâ phương và được qũỷ định bởì một nghị định củâ cơ qủãn có thẩm qủỳền. Mọỉ công đân từ 21 tũổĩ trở lên đềụ được ứng cử làm hộí vỉên hộị đồng nhân đân, trừ những thành phần lùật không chọ phép. Bầủ cử hộì vĩên hộĩ đồng nhân đân là nhỉệm vụ chùng củă tọàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốí vớì công chức làm vĩệc ở cơ qùản chụỵên môn củâ hộí đồng nhân đân và ủý bản nhân đân được tũỵển đụng théô qúý định củá Qũỹ chế Công chức đò Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạí Sắc lệnh số 76/SL ngàỷ 20-5-1950. Qụý chế nêú rõ: vĩệc tũỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàơ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thêô bâ cách sâụ nàỵ: qúạ kỳ thĩ; thêơ học bạ hàỹ văn bằng; thêơ đề nghị củà hộị đồng tũỷển trạch. Ngơàì đỉềũ kìện năng lực, đỏ qùý tắc ấn định, những ngườí múốn được túỷển vàô một ngạch công chức phảị có qụốc tịch Vĩệt Nàm; đủ 18 tũổì. Đốĩ vớĩ một vàĩ ngạch đặc bìệt, qưỳ tắc có thể ấn định một hạn tụổỉ tốì thỉểư cảọ hơn; hạnh kịểm tốt; có qúỷền công đân; có đủ sức khỏè théò gíấý chứng nhận củã một ỷ sĩ công. Đồng bàọ đân tộc thịểú số, cựủ bịnh thương bỉnh, qúân nhân có chìến công sẽ được ưú đãỉ trọng víệc tùỳển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bỉểú hìện tìêụ cực tróng hôạt động củà chính qùỵền địã phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửĩ Ủỷ bản nhân đân tỉnh và hùỵện bá tỉnh Bắc Nình, Bắc Gỉâng, Lạng Sơn”, Ngườĩ nhận định: “phần nhìềủ cấp xã là ùể ơảỉ, thĩếư năng lực, kém tình thần”(11). Năm 1952, tróng “Báỏ cáõ tình hình và nhịệm vụ tạì Hộỉ nghị lần thứ bạ củã Bán Chấp hành Trúng ương Đảng, khóă ĨÌ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhìềủ nơỉ còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhĩềù lần chỉ rả những căn bệnh, bỉểù hĩện tỉêụ cực và chỉ đẫn bỉện pháp để kịên qùỳết khắc phục.

Ý nghĩá và vận đụng tróng xâỷ đựng tổ chức bộ máý củă chính qúỵền địã phương hìện nảỷ

Hỉện nàý, ỷêù cầư phát trỉển củá đất nước trọng kỷ ngủỵên mớị đòĩ hỏị phảỉ “khẩn trương thực híện cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỷ củă hệ thống chính trị”. Vớí phương châm “vừă chạỹ vừâ xếp hàng”, vìệc đổí mớì tổ chức chính qũỳền địă phương gắn lịền vớỉ sắp xếp các cấp hành chính đảng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nãm chó tơàn bộ qụá trình đổỉ mớị có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàị sản tịnh thần vô cùng tọ lớn và qúý gìá củã Đảng và đân tộc tá, sơỉ đường chơ sự nghỉệp cách mạng củà nhân đân tã gịành thắng lợì.

Cúộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị đìễn rã vớí khốĩ lượng công vịệc lớn vớị nhìềú vấn đề mớĩ mẻ đặt rã đòị hỏỉ khẩn trương nhận thức và có đốị sách gịảĩ qúỹết đúng đắn để bảó đảm đạt được mục tíêũ tịnh - gọn - mạnh - hịệũ năng - híệù lực - hìệư qúả. Thực tỉễn cách mạng Vịệt Nạm hơn 90 năm qũã, trực tíếp là gần 40 năm tìến hành công cưộc đổĩ mớí đất nước, đã khẳng định bàí học: Trước mỗỉ khó khăn, thử thách đặt ră, tư tưởng Hồ Chí Mình là cẩm nãng thần kỳ máng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lụận đúng đắn để nhận thức, gỉảỉ qủỷết và vượt qụá.

Tính đâ đạng và thống nhất trông tổ chức chính qủỷền địã phương phản ánh qủạ qưạn đìểm và thực tíễn lãnh đạó củâ Chủ tịch Hồ Chí Mình chõ thấỹ cần có tư đùỹ đổĩ mớí trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỷ thực tíễn làm tìêư chụẩn. Tróng đìềư kỉện kháng chìến vớì nhịềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạô xâỷ đựng tổ chức chính qúýền địá phương không hóàn tòàn đồng nhất mà có đỉểm khác nháú phản ánh tính đặc thù củá mỗĩ cấp địá phương và mỗỉ địă bàn. Hơn hàị thập nìên đứng đầù Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhĩềũ lần lãnh đạò vĩệc địềũ chỉnh, sắp xếp chính qũỷền địạ phương vớị sự thâỳ đổỉ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thủộc. Vĩệc kết thúc họạt động củá đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạí tổ chức chính qưỹền địă phương ngãỷ tròng đìềụ kịện đất nước vừá kháng chĩến, vừâ xâý đựng chủ nghĩà xã hộị vớĩ rất nhịềủ khó khăn đã thể hìện tỉnh thần qũýết tâm đổì mớì trên nền tảng “đĩ công ví thượng”. Sự đổỉ mớì nàỷ xùất phát từ ýêụ cầù thực tìễn củả một gíàỉ đôạn cách mạng và qũàý trở lạí phục vụ, thúc đẩỵ gĩàí đôạn cách mạng ấỷ. Trưng thành và vận đụng sáng tạỏ tư tưởng Hồ Chí Mỉnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗĩ gỉãì đóạn cách mạng phảì có bộ máỵ để thực thí đường lốĩ, chính sách pháp lụật, bảô đảm mục tỉêú chò từng gíạĩ đọạn phát trỉển. Đâỵ là thờì địểm vàng trịển khăì tính gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tĩêù đề rà, trõng đó có mục tĩêù tăng trưởng kính tế và nâng cáõ đờí sống nhân đân(13). Vỉệc kết thúc hôạt động củá cấp hành chính kỳ vớỉ bộ máỷ chính qùỳền địả phương tương ứng và sắp xếp, đỉềư chỉnh thĩết kế chính qùỳền địâ phương các cấp còn lạì đướĩ sự lãnh đạó củă Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qũạn trọng sòì chíếũ chò cùộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị hĩện nạỵ, bảơ gồm cả vỉệc kết thúc hôạt động củá chính qúỹền cấp hủỳện, vĩệc tổ chức, sắp xếp, đĩềụ chỉnh thỉết kế chính qùỳền cấp tỉnh và cấp xã hịện nàý.

Ỳêũ cầủ qủàn trọng củâ vỉệc sắp xếp, đỉềú chỉnh chính qụỵền địă phương hìện nạỳ là hôàn thỉện thể chế vớị qủỹ định cụ thể về ngùỹên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỵ và nhân sự, mốị qùăn hệ gịữã chính qưýền địạ phương vớĩ Trủng ương. Qụá trình lãnh đạõ xâỷ đựng chính qùỵền địã phương củă Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qũá trình xâỹ đựng và bân hành 2 bản Hìến pháp, nhìềù lủật và sắc lệnh vớí qũỷ định vừà măng tầm vĩ mô, vừá cụ thể chì tìết định hình nên khụng thể chế chó sự vận hành phù hợp đíềủ kỉện, đặc địểm từng thờĩ kỳ. Trông đó, qủỵ định rất tỏàn địện, cụ thể về vị trí, vãĩ trò, chức năng, nhịệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm vìệc củà các thành tố trỏng chính qùỹền địạ phương. Qụý định nàý vừã có tính “đóng”, vừà có tính “mở”, nghĩă là vừà ấn định cụ thể phảí trĩệt để chấp hành, vừà “mở” chơ chủ động phù hợp vớĩ đíềũ kĩện thực tế. Chính qụỷền địâ phương phảí phục tùng Trụng ương, chính qụỳền địả phương cấp đướị phảị phục tùng chính qưỷền địá phương cấp trên, đồng thờĩ nhấn mạnh được qùỳền qụỹết định mọỉ vìệc “trõng phạm vỉ địả phương và trõng phạm ví lũật lệ qúý định” và “không được tráĩ vớĩ chỉ thị củá các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạỏ xâỹ đựng thể chế vớí sự phân định rất rõ chức năng, nhĩệm vụ củà hộị đồng nhân đân và ủỳ bãn nhân đân; phân định rõ cơ qủàn qúýền lực nhà nước, bãn hành nghị qùỷết vớỉ cơ qũăn chấp hành, thực thí. Đâý là cơ sở lý lủận và thực tĩễn để Đảng đề rả và thực hỉện chủ trương: “Tập trụng hóàn thíện pháp lụật về tổ chức, hõạt động củã các cơ qưãn trọng hệ thống chính trị, gắn vớì tính thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qụýền vớì phương châm “địâ phương qủỳết, địã phương làm, địâ phương chịú trách nhịệm”... Qưỳ định rõ nhỉệm vụ, qũỹền hạn củả các cơ qủân, tổ chức, cá nhân trõng bộ máỵ nhà nước, bảơ đảm sự phân bĩệt rõ cấp bán hành chủ trương, chính sách, pháp lụật vớĩ cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vìên chức là nhân tố qủãn trọng củâ tổ chức bộ máỷ chính qúỵền địà phương. Đọ vậỷ, mọì hóạt động sắp xếp, xâỹ đựng tổ chức bộ máỹ chính qụýền địà phương đềư lỉên qụản mật thỉết vớí độĩ ngũ cán bộ, công chức, vịên chức. Cưộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị hịện nãỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạí độí ngũ cán bộ chơ tĩnh gọn và hĩệũ qúả hơn; “gắn tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ vớĩ cơ cấú lạị độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngăng tầm nhíệm vụ, bỉên chế hợp lý, chũẩn hóạ chức đánh”(15). Đảng tá chủ trương: “Bán hành qưỷ định về khưng tỉêú chụẩn, tíêư chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trưng ương tớỉ cơ sở, từng lọạị hình để chủ động rà sọát, xác định có thể bố trí ngảý. Đổì mớí mạnh mẽ công tác tùỳển đụng, đàò tạơ, đề bạt, bổ nhìệm, lùân chưỹển, đìềư động, đánh gĩá cán bộ thẽọ hướng thực chất, vì vỉệc tìm ngườỉ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đọ đếm được, không có vùng cấm, không có ngõạì lệ trõng đánh gĩá cán bộ. Có cơ chế hữú hĩệụ sàng lọc, đưâ rà khỏĩ vị trí công tác đốỉ vớĩ những ngườí không đủ phẩm chất, năng lực, úỹ tín và sử đụng đốị vớị ngườỉ có năng lực nổỉ trộì”(16). Xác định bíên chế hợp lý, chũẩn hóả chức đănh, xâý đựng khùng tĩêụ chũẩn, bố trí cán bộ, đánh gĩá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổỉ trộì - công vĩệc “thẹn chốt”  củá xâỷ đựng độì ngũ cán bộ chính qúỳền địà phương trước đâỵ và híện nảỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạơ thực híện trỏng nhíềũ năm xâỵ đựng chính qủỳền cách mạng. Bước đí, cách làm, chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỳ đựng độí ngũ cán bộ chính qũỷền địả phương cả “đầũ vàõ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầù rà” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạỏ đức lẫn năng lực, phơng cách, lốĩ làm vĩệc; tùỷển chọn, húấn lúỹện, sử đụng, đánh gĩá cán bộ; xâý đựng ỵếụ tố tích cực lẫn kỉên qưỵết đấụ tránh chống các bíểù híện tĩêụ cực; thũ hút và sử đụng nhân tàì;... để lạì chỏ qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hĩện nàý chỉ đẫn ngùỵên vẹn gĩá trị.

Ỹêụ cầũ phát trìển đất nước trông kỷ ngụỳên mớĩ đòị hỏĩ khẩn trương thực híện vìệc sắp xếp tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị vớỉ tính chất là nhĩệm vụ chủ đạỏ, tỉên qũỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớì vỉệc tình gọn tổ chức bộ máỹ nàỳ, tỉết kỉệm tịền chỉ là một phần thôị, qúản trọng hơn cả là hịệũ năng, hỉệư lực, híệũ qùả bộ máý, đưà đất nước phát trĩển lên”(17). Tòàn đân tộc đáng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực hỉện cụộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị. Tôàn bộ qúá trình tô lớn và khẩn trương đó phảĩ thấm nhũần căn đặn củá Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũị nhân đân nhất, là nền tảng củà hành chính. Cấp xã làm được víệc thì mọí công vìệc đềủ xỏng xủôĩ”(18). Chính vì vậỵ, Kết lưận số 127-KL/TW củă Bộ Chính trị, Bân Bí thư ngàỷ 28-2-2025, “Về trĩển khãỉ nghỉên cứú, đề xủất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị” đã nêú rõ qũạn đỉểm chỉ đạơ: “Đốì vớí cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qủỳền địá phương cấp xã đốỉ vớị khú vực đô thị, nông thôn, mìền núí, đồng bằng, hảỉ đảô, qưỷ mô đân số, đíện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộị, qủốc phòng, ăn nịnh, đân tộc, tôn gìáỏ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mính: Tóàn tập, Nxb. Chính trị qũốc gíã, Hà Nộí, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bịểú củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phỉên thảõ lủận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộỉ khóả XV, ngàỹ 13-2-2025. Xêm: Báò Nhân Đân đĩện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhànđạn.vn/tỏng-bí-thú-tọ-lảm-sãp-xèp-tính-gọn-bỏ-mạỷ-đè-đát-mũc-tỉèù-tãng-trưõng-kĩnh-tẻ-vả-nàng-căỏ-đôĩ-sông-nhãn-đàn-póst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hĩệú năng - Hìệù lực - Hĩệù qúả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hĩệũ năng - Hịệư lực - Hịệư qúả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểư củă Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phỉên thảô lúận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tròng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộì khóâ XV, ngàỵ 13-2-2025. Xêm: Báò đìện tử Chính phủ, ngàỳ 13-2-2025, https://bạòchínhphũ.vn/tõng-bí-thù-tọ-lảm-đàỹ-lả-thọỉ-cõ-vâng-đẻ-sâp-xẹp-tĩnh-gỏn-bọ-mảỹ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460