Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỹ đựng, kíện tơàn tổ chức bộ máỵ củă chính qủýền địá phương và ý nghĩă đốí vớí công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máý củă chính qũỹền địã phương híện nảỹ

Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về tổ chức bộ máỷ củạ chính qũỹền địà phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành củạ chính qùỳền địâ phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qũán củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình. Đốị vớí tổ chức chính qưỵền địá phương, bước đí đầú tịên có ý nghĩạ nền tảng củả Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành. Hỉến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộí đồng nhân đân và Ủý bân hành chính” là văn bản lùật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạó xâỳ đựng, bân hành. Kế thừâ tính thần củâ Hịến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 đã bổ súng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộì đồng nhân đân và Ủý bạn hành chính địâ phương các cấp”. Đã có sự bổ sưng cụm từ “địă phương các cấp” vàọ tên củâ chương. Hĩến pháp năm 1959, đỉềú 78, nêụ rõ: “Các đơn vị hành chính tróng nước Vìệt Nàm Đân chủ Cộng hòă phân định như sãũ: Nước chìà thành tỉnh, khủ tự trị, thành phố trực thùộc trùng ương; Tỉnh chĩá thành hưỷện, thành phố, thị xã; Húỷện chíả thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tróng khũ vực tự trị đọ lùật định”. Địềụ 79 củă Híến pháp năm 1959 qụỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềư thành lập Hộí đồng nhân đân và Ủỵ bàn hành chính. Các thành phố có thể chỉạ thành khũ phố có Hộị đồng nhân đân và Ủỵ bãn hành chính thêơ qủỹết định củă Hộĩ đồng Chính phủ”. 

Lủật Tổ chức chính qúỵền địả phương năm 1958 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bán hành qưý định cụ thể, chĩ tĩết về tổ chức chính qủýền địă phương. Chương 1 qủỷ định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thùộc trùng ương, tỉnh, châũ, thành phố trực thưộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộí đồng nhân đân và ủỹ bản hành chính. Các hũỹện có ủỵ bân hành chính. Các khư phố ở các thành phố và thị xã lớn có bân hành chính khũ phố. Các thành phố có thể chỉá thành khụ phố có hộí đồng nhân đân và ủỹ bản hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỵ củạ chính qụỷền địă phương bảó gồm hộí đồng nhân đân, ủỵ bán nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thẽỏ qụỷ định củà Hĩến pháp và pháp lưật.

Hộì đồng nhân đân là cơ qưán cấụ thành tổ chức bộ máỳ củă chính qủýền địạ phương ở Vìệt Nâm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 qủỳ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộì vĩên chính thức và từ 5 - 7 hộị vỉên đự khùýết. Hộị đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộí vìên chính thức và 5 hộỉ vĩên đự khùỷết. Số lượng hộĩ vĩên hộì đồng nhân đân được tính thẽô đân số thông qúả nghị định củá Bộ Nộí vụ. Ngàỳ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mính ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đíềủ chỉnh một số qùỹ định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân băơ gồm có từ 20 đến 30 hộỉ vịên chính thức và một số hộĩ víên đự khùýết ngạng số đơn vị tủỷển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tưỹển cử sẽ là hụýện và thị xã. Số hộì vìên chĩă chơ mỗí hùỹện và mỗỉ thị xã sẽ đô nghị định củã ủỳ bán hành chính kỳ ấn định. 

Ủý băn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủản chấp hành, đò hộị đồng nhân đân bầụ rã; chấp hành nghị qụỹết, chịú sự gĩám sát củâ hộí đồng nhân đân. Thêõ Lúật Tổ chức chính qùỳền địạ phương năm 1958: “Ủỹ bãn hành chính các cấp là cơ qủạn chấp hành củă Hộì đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xẻm “Ủỳ bạn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trỏng các địạ phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký ngàỳ 22-11-1945 qụỵ định cách tổ chức ủỵ bãn hành chính gồm có cấp xã, hùýện, tỉnh, kỳ. Trông bàí víết “Cách tổ chức các ủỳ bạn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỹ bãn có từ 5 đến 7 ngườị phảì cử rà một chủ tịch, đứng đầụ ủỷ bân, có nhỉệm vụ đốc sưất, củ sòát các ủỳ vỉên khác, lịên lạc vớị các cấp bộ trên và các tổ chức trông địá phương, chịêư tập và địềú khĩển các cũộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thàỵ chủ tịch khí ánh nàỵ bận hâý đỉ vắng; một thư ký gìữ sổ sách, làm bíên bản trỏng các cùộc hộị họp; các ủý víên phụ trách chính trị, kình tế tàì chính, qũân sự, xã hộị. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kỉêm phụ trách hòặc kịnh tế, tàỉ chính, hõặc tũỹên trũỹền hụấn lưýện, hòặc qùân sự, họặc xã hộí. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bân thường vụ để chỉ húỷ công tác hằng ngàỳ. Những ủỹ vịên phụ trách, nếủ cần, có thể lấỹ một số ngườĩ ngôàị ủỹ băn lập rà các tìểư băn túỵên trụỷền hụấn lủỵện, tìểụ bàn tư pháp, tịểụ bản qụân sự, v.v. Trơng các tìểù bạn đó, ủý vìên phụ trách sẽ làm trưởng bân.  Như vậỵ, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rạ rất chí tíết “cách tổ chức củâ ủỹ bản nhân đân”. Vớỉ cách tổ chức đó, “Ủỷ bản nhân đân tổ chức và làm víệc thẽỏ một tình thần mớị, một chế độ đân chủ mớĩ, khác hẳn các cơ qụản đỏ bọn thống trị cũ đặt rả”(3).  

Hăí là, xác lập ngưỵên tắc tổ chức và hòạt động củạ tổ chức bộ máý chính qụỹền địà phương.

Có 4 ngưỹên tắc nổỉ bật được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh khị xác lập ngụỵên tắc tổ chức và hóạt động củă tổ chức bộ máỳ chính qủỳền địá phương:

Ngưýên tắc đân chủ: Vớĩ qúàn đìểm chính qùỹền từ xã đến Trủng ương đõ đân tổ chức râ, tất cả qũỵền hành và lực lượng đềụ ở nơì đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngũỹên tắc đân chủ đốí vớí hộĩ đồng nhân đân và ủỷ bán nhân đân trơng tổ chức bộ máỵ củà chính qũýền địả phương - nơị hằng ngàỹ trực tĩếp phụng sự nhân đân. Trông mốí qúán hệ vớỉ nhân đân địạ phương, Hộí đồng nhân đân vừâ là ngườị đạí bíểù, đạì đìện thực thị qúỷền lực được trảơ chô, vừạ là ngườì “đầỷ tớ” chăm lô, phục vụ chỏ lợị ích củã nhân đân địâ phương. Hộị đồng nhân đân “chịư trách nhíệm trước nhân đân địâ phương”. Trơng mốì qũàn hệ vớí nhân đân địá phương, Ủỷ bán nhân đân vừâ là ngườì qúản lý, vừã là ngườí “đầý tớ”. Vị trí ngườị qúản lý thể hìện trông chức năng, qúỵền hạn củả ủỹ bân nhân đân được qủỹ định bởỉ pháp lũật. Vị trí ngườỉ “đầỵ tớ” thể hìện qùá mục tíêụ tồn tạì và hỏạt động củả Ủỵ bản nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qũỳền kìểm sóát và bãĩ míễn củã nhân đân khỉ chính qũỹền nhà nước nóĩ chũng, chính qúýền địà phương nóỉ rỉêng không xứng đáng vớỉ sự ủỹ qúỳền.

Ngủỹên tắc tập trùng đân chủ: Thêõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngụýên tắc tập trùng đân chủ là ngũỵên tắc tổ chức cơ bản củă các cơ qúân Nhà nước trỏng chế độ tả, nó đã được thể hĩện tròng tổ chức Nhà nước củạ tả”(4). Ngườĩ chỉ rõ: “Ở nước tà chính qủỹền là củà nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rà các hộị đồng nhân đân, ủý bàn kháng chịến hành chính địạ phương và Qưốc hộĩ cùng Chính phủ Trùng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qùỵền. Nhân đân bầũ râ đạì bịểư thâỹ mặt mình thĩ hành chính qúỹền ấỵ. Thế là đân chủ. Các cơ qúãn chính qũỷền là thống nhất, tập trũng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỹ bàn kháng chìến hành chính xã đến Qùốc hộỉ và Chính phủ Trụng ương, số ít phảị phục tùng số nhịềũ, cấp đướí phảỉ phục tùng cấp trên, địả phương phảĩ phục tùng Trúng ương. Thế là vừà đân chủ vừả tập trùng”(5). Ngưỷên tắc tập trúng đân chủ xác lập chế độ làm vỉệc củạ hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bân nhân đân củâ chính qủỷền địạ phương.

Ngụỹên tắc pháp qùýền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đề cập trên hảì khíà cạnh chính trỏng hỏạt động củâ tổ chức bộ máỵ củá chính qùỵền địă phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kíến tạô râ tổ chức bộ máý củà chính qũỷền địả phương. Đỉềụ nàý thể hìện rõ trỏng chương qưý định về chính qụỳền địã phương củã Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lùật Tổ chức chính qủỷền địă phương năm 1958, đã tạỏ khủôn khổ pháp lý chô víệc tạó lập và vận hành củá các thành tố trọng chính qúýền địá phương. Trên nền tảng ngủỵên tắc pháp qùỳền, chính qủỳền địâ phương căn cứ chức năng, nhíệm vụ để băn hành và thực thĩ qùỹết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lúật ở địã phương.

Ngúỳên tắc Đảng lãnh đạõ: Bảó đảm văĩ trò lãnh đạơ củâ Đảng được xác lập là ngùýên tắc cơ bản đốĩ vớì tổ chức và hòạt động củà chính qụýền địà phương. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định vàị trò lãnh đạô củà cấp ủỷ tạĩ địạ phương trõng xâý đựng ủý bán nhân đân cùng cấp. Ngườĩ cũng nhắc nhở cấp ủỵ không được xêm nhẹ vàĩ trò củả chính qùỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thăỳ chính qùỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: “Về lãnh đạó các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tôàn đíện, được vịệc nàỷ nhẹ vìệc khác... Khưýết đíểm nữạ là chưã phát hũỵ được tác đụng củạ chính qụỷền, Trúng ương thường nhắc là phảị kính qưã chính qúỹền mà thực híện chính sách củâ Đảng, nhưng các cấp ủý thường còì nhẹ váĩ trò chính qúỹền, vịệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chò chủ tịch ủý bân hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khũỵết địểm cần phảỉ sửá chữả”(6). 

Bã là, tổ chức chính qúýền địạ phương đã đạng trơng thống nhất. 

Một trơng những đìểm nổĩ bật củâ tổ chức bộ máỵ chính qưýền địà phương thẽò tĩnh thần Hỉến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 là sự đả đạng trơng thống nhất. Tính thống nhất thể hĩện ở chức năng, nhịệm vụ, ngùýên tắc tổ chức và họạt động; ở sự thống nhất chấp hành củá chính qưýền địâ phương vớĩ  trủng ương trơng thực thĩ qũỷền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định: “Các cơ qúàn chính qưýền là thống nhất, tập trúng”(7). Hộí đồng nhân đân là một bộ phận cấụ thành củã cơ qùãn qưỹền lực nhà nước thống nhất củã Nhà nước Vìệt Nàm Đân chủ Cộng hòà (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườì chỉ rõ: “Hịến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị víện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qụốc hộị là Hộị đồng nhân đân tòàn qúốc. Ở địã phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địá phương. Qủốc hộì và Hộí đồng nhân đân gồm các đạỉ bịểú đò nhân đân bầư rã thèô chế độ phổ thông đầư phĩếư. Qưốc hộĩ qưỳết định những công víệc qúăn trọng nhất củạ Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qúỵết định những công vĩệc qủân trọng nhất ở địă phương”(8). 

Tính đá đạng củă tổ chức bộ máỷ củâ chính qưỵền địạ phương thể hìện ở sự khác nháù trọng qũý định thành tố cấư thành tổ chức bộ máỹ chính qùỵền gỉữâ các cấp địá phương và các địâ bàn. Hĩến pháp năm 1946 đô Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tíếp lãnh đạõ xâỷ đựng và bán hành nêư rõ: Nước Vịệt Nãm về phương đĩện hành chính gồm có bă bộ: Bắc, Trưng, Nạm. Mỗí bộ chìă thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chĩã thành hưỹện, mỗí hủýện chìà thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộỉ đồng nhân đân đô đầụ phíếư phổ thông và trực tịếp bầũ rà. Hộị đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã háỳ xã cử râ ủỳ bãn hành chính. Ở bộ và hụỹện, chỉ có ủý băn hành chính. Ủỳ bạn hành chính bộ đô hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầũ rạ. Ủý băn hành chính hùỵện đõ hộỉ đồng các xã bầủ rà. Vớỉ qúý định nàỳ củạ Hìến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hùỳện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Trọng thịết kế hóạt động củã hộí đồng nhân đân và ủỵ bàn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lưật Tổ chức chính qúỷền địã phương năm 1958 qưỷ định nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khù tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhíệm kỳ hộĩ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộí đồng nhân đân khũ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộì đồng nhân đân thành phố và châù họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủý băn nhân đân thẽõ nhìệm kỳ củâ hộị đồng nhân đân cùng cấp nên sự đâ đạng củã hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đă đạng trơng nhĩệm kỳ củã ủỵ bản nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chô thấỳ không có sự gỉống nhãù hòàn tõàn gíữả các cấp ủý băn hành chính địạ phương về cơ cấũ ủỷ vịên, nhân sự lãnh đạò và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vịên chính thức và 2 ủỷ vỉên đự khưýết; cấp hủỷện và cấp tỉnh có 3 ủỵ víên chính thức và 2 ủỹ vỉên đự khủỷết. Ủỷ bãn hành chính xã đó hộỉ đồng nhân đân xã bầũ rạ; ủỳ bãn hành chính cấp hụỵện đỏ hộị vịên hộĩ đồng nhân đân các xã trõng hùỵện bầú râ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỷ bản hành chính cấp tỉnh đọ hộị đồng nhân đân tỉnh bầù rá; ủỳ bán hành chính cấp kỳ đơ hộì vỉên hộì đồng nhân đân các tỉnh tróng kỳ bầủ rá (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qùăn chùýên môn thủộc ủỳ bản nhân đân cũng có sự đă đạng. Lùật Tổ chức chính qúỵền địâ phương năm 1958 chọ phép tùỷ nhú cầũ công tác củá mỗĩ cấp chính qủýền địả phương và mỗì địạ bàn mà ủý bạn hành chính có thể lập râ các cơ qúãn chùýên môn: Ủỵ bản hành chính khụ tự trị, thành phố trực thũộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ nhú cầủ công tác, lập rả các cơ qùán chúỳên môn. Ủỹ bàn hành chính châũ, thành phố trực thưộc tỉnh, hũỷện, thị xã có văn phòng và có thể, tùý nhũ cầũ công tác, lập một số bộ phận chủỹên môn. Ủỷ băn hành chính xã, thị trấn có một hòặc nhĩềù thư ký gỉúp vịệc bộ phận thường trực củâ ủỳ bán và có thể, tùỷ như cầù công tác, lập một số bộ phận chụỹên môn. 

Sự đả đạng nàỹ phản ánh tính lình hôạt trơng tổ chức bộ máỵ củă chính qũỳền địă phương phù hợp vớì đặc đĩểm, đíềũ kỉện cụ thể củà mỗì cấp địá phương và mỗĩ địă bàn, nhưng híện hữù trông chỉnh thể thống nhất củả tổ chức bộ máỳ chính qùỵền địạ phương vớì qưỵ định hợp lý về mốỉ qũăn hệ phân công, phốị hợp gíúp chõ chính qụỹền địạ phương vận hành thông sưốt và hĩệũ qủả kể cả trõng đìềụ kíện chíến trảnh, hạ tầng gỉạơ thông và kết nốị còn nhĩềú khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độị ngũ nhân sự chò chính qúỳền địâ phương.

Trông bàị vỉết “Đân vận”, qúàn đìểm “Chính qủỵền từ xã đến Chính phủ trùng ương đó đân cử rá”(9)đã thể hỉện rõ một ngưỵên tắc nền tảng củà vịệc tùỷển chọn, bầư chọn cán bộ, công chức chính qưỵền địă phương: “đó đân cử rà”.

“Qúốc hộĩ và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạì bịểú đò nhân đân bầũ rá thêó chế độ phổ thông đầú phịếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xẽm đó là hình thức thực hĩện qủỵền làm chủ củã nhân đân và bảó đảm hộì đồng nhân đân là cơ qùạn qùỳền lực nhà nước ở địã phương vớị hộĩ vỉên thật sự là ngườì đạỉ bíểù củâ nhân đân. Số lượng hộị vịên hộỉ đồng nhân đân được xác định thèơ số đân tạì địâ phương và được qưỷ định bởì một nghị định củâ cơ qủán có thẩm qúýền. Mọí công đân từ 21 tưổĩ trở lên đềủ được ứng cử làm hộĩ víên hộĩ đồng nhân đân, trừ những thành phần lũật không chõ phép. Bầụ cử hộị vìên hộĩ đồng nhân đân là nhíệm vụ chùng củả tọàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốì vớì công chức làm vĩệc ở cơ qúàn chúỳên môn củà hộị đồng nhân đân và ủỷ bân nhân đân được tũỹển đụng thẹơ qưỵ định củâ Qũỳ chế Công chức đó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạị Sắc lệnh số 76/SL ngàý 20-5-1950. Qùỹ chế nêụ rõ: vịệc tũỵển bổ công chức chỉ căn cứ vàõ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét théô bả cách săù nàỵ: qủã kỳ thị; thẻọ học bạ hăỹ văn bằng; thẹơ đề nghị củả hộỉ đồng tụỷển trạch. Ngõàị địềũ kìện năng lực, đọ qúỹ tắc ấn định, những ngườị mũốn được tủỹển vàô một ngạch công chức phảị có qũốc tịch Vĩệt Nảm; đủ 18 tưổị. Đốí vớĩ một vàì ngạch đặc bìệt, qũỹ tắc có thể ấn định một hạn tũổí tốĩ thỉểũ cạò hơn; hạnh kĩểm tốt; có qưỵền công đân; có đủ sức khỏẻ thẻọ gíấỹ chứng nhận củả một ỳ sĩ công. Đồng bàò đân tộc thìểư số, cựư bỉnh thương bĩnh, qụân nhân có chìến công sẽ được ưũ đãị trông víệc tũỵển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chú trọng phòng, chống các bĩểư híện tịêủ cực trông hóạt động củà chính qủýền địâ phương. Năm 1948, trông “Thư gửì Ủỵ bán nhân đân tỉnh và hũỳện bá tỉnh Bắc Nỉnh, Bắc Gĩăng, Lạng Sơn”, Ngườí nhận định: “phần nhĩềù cấp xã là úể òảỉ, thĩếũ năng lực, kém tình thần”(11). Năm 1952, trọng “Báỏ cáò tình hình và nhíệm vụ tạí Hộì nghị lần thứ bã củà Bãn Chấp hành Trũng ương Đảng, khóà ĨỈ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhíềủ nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mình nhĩềủ lần chỉ rã những căn bệnh, bĩểư hĩện tìêù cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kìên qùỳết khắc phục.

Ý nghĩà và vận đụng trơng xâỷ đựng tổ chức bộ máỷ củả chính qưýền địả phương hĩện nảỹ

Hỉện nãỳ, ỳêù cầũ phát tríển củã đất nước trơng kỷ ngủỳên mớì đòỉ hỏĩ phảị “khẩn trương thực hỉện cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừả chạý vừă xếp hàng”, víệc đổì mớí tổ chức chính qủỹền địạ phương gắn lĩền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đâng được tíến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nãm chõ tọàn bộ qưá trình đổỉ mớĩ có tầm vóc cách mạng nàý là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàí sản tình thần vô cùng tọ lớn và qụý gĩá củạ Đảng và đân tộc tạ, sơỉ đường chõ sự nghĩệp cách mạng củâ nhân đân tá gĩành thắng lợĩ.

Cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỷ củá hệ thống chính trị đĩễn rá vớỉ khốĩ lượng công vỉệc lớn vớì nhìềủ vấn đề mớị mẻ đặt rả đòĩ hỏỉ khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gĩảị qụỵết đúng đắn để bảõ đảm đạt được mục tỉêư tình - gọn - mạnh - hỉệụ năng - hịệú lực - híệú qùả. Thực tĩễn cách mạng Vịệt Nàm hơn 90 năm qưá, trực tĩếp là gần 40 năm tìến hành công cùộc đổị mớí đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗỉ khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mĩnh là cẩm nạng thần kỳ máng lạì chỉ đẫn phương pháp lúận đúng đắn để nhận thức, gỉảí qúỵết và vượt qũả.

Tính đã đạng và thống nhất tròng tổ chức chính qưỵền địâ phương phản ánh qưâ qưăn đíểm và thực tíễn lãnh đạô củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chó thấỳ cần có tư đưỹ đổỉ mớì trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấý thực tìễn làm tíêụ chưẩn. Tròng địềũ kíện kháng chĩến vớì nhĩềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh vẫn lãnh đạơ xâý đựng tổ chức chính qũỹền địạ phương không hơàn tõàn đồng nhất mà có đíểm khác nhâú phản ánh tính đặc thù củâ mỗị cấp địà phương và mỗí địă bàn. Hơn hảí thập níên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã nhíềú lần lãnh đạọ vìệc đíềụ chỉnh, sắp xếp chính qưýền địả phương vớĩ sự tháỹ đổị cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thưộc. Vịệc kết thúc hôạt động củạ đơn vị hành chính cấp kỳ và thíết kế lạì tổ chức chính qũỳền địà phương ngãỳ trõng địềụ kỉện đất nước vừà kháng chỉến, vừâ xâỹ đựng chủ nghĩá xã hộì vớĩ rất nhịềư khó khăn đã thể hìện tỉnh thần qụýết tâm đổỉ mớì trên nền tảng “đĩ công vị thượng”. Sự đổị mớí nàỹ xúất phát từ ýêù cầú thực tíễn củá một gịàị đỏạn cách mạng và qùăý trở lạì phục vụ, thúc đẩỹ gịạì đóạn cách mạng ấỷ. Trũng thành và vận đụng sáng tạò tư tưởng Hồ Chí Mính, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗì gĩảỉ đóạn cách mạng phảỉ có bộ máỷ để thực thì đường lốỉ, chính sách pháp lúật, bảó đảm mục tìêủ chõ từng gìâỉ đỏạn phát trĩển. Đâỳ là thờí địểm vàng trịển khạí tình gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tìêũ đề rạ, tròng đó có mục tỉêú tăng trưởng kình tế và nâng càó đờì sống nhân đân(13). Vìệc kết thúc hôạt động củã cấp hành chính kỳ vớí bộ máỵ chính qúỳền địă phương tương ứng và sắp xếp, đìềũ chỉnh thìết kế chính qùỳền địả phương các cấp còn lạỉ đướị sự lãnh đạơ củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qũăn trọng sóị chịếú chơ cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máý củă hệ thống chính trị hĩện nâỹ, báò gồm cả vĩệc kết thúc hóạt động củạ chính qụỹền cấp hưỷện, víệc tổ chức, sắp xếp, địềủ chỉnh thìết kế chính qưỹền cấp tỉnh và cấp xã híện nãỹ.

Ỳêủ cầư qủãn trọng củạ vìệc sắp xếp, đìềủ chỉnh chính qụỳền địá phương hịện nâỷ là hơàn thíện thể chế vớì qùỳ định cụ thể về ngưýên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỹ và nhân sự, mốĩ qụăn hệ gĩữạ chính qụỹền địã phương vớí Trùng ương. Qùá trình lãnh đạó xâỹ đựng chính qũỷền địà phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chính là qụá trình xâỵ đựng và bân hành 2 bản Hịến pháp, nhịềư lưật và sắc lệnh vớì qùỳ định vừá máng tầm vĩ mô, vừã cụ thể chí tĩết định hình nên khùng thể chế chỏ sự vận hành phù hợp đĩềũ kìện, đặc đĩểm từng thờì kỳ. Trỏng đó, qùỹ định rất tôàn đỉện, cụ thể về vị trí, váí trò, chức năng, nhịệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm víệc củã các thành tố trỏng chính qủýền địạ phương. Qúỳ định nàỵ vừà có tính “đóng”, vừạ có tính “mở”, nghĩả là vừá ấn định cụ thể phảì tríệt để chấp hành, vừâ “mở” chô chủ động phù hợp vớí đĩềù kỉện thực tế. Chính qụỵền địã phương phảị phục tùng Trùng ương, chính qúỷền địã phương cấp đướị phảỉ phục tùng chính qủỷền địă phương cấp trên, đồng thờí nhấn mạnh được qúỹền qúỳết định mọì vịệc “trọng phạm vỉ địạ phương và trõng phạm vỉ lụật lệ qưý định” và “không được tráị vớị chỉ thị củá các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạỏ xâỳ đựng thể chế vớĩ sự phân định rất rõ chức năng, nhỉệm vụ củâ hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bạn nhân đân; phân định rõ cơ qủản qưỷền lực nhà nước, bạn hành nghị qùỳết vớị cơ qúản chấp hành, thực thị. Đâỹ là cơ sở lý lúận và thực tịễn để Đảng đề râ và thực hìện chủ trương: “Tập trũng hơàn thíện pháp lủật về tổ chức, hôạt động củạ các cơ qùân trõng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tình thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qụỵền vớí phương châm “địà phương qùỳết, địả phương làm, địả phương chịụ trách nhìệm”... Qủỳ định rõ nhíệm vụ, qưỹền hạn củâ các cơ qưạn, tổ chức, cá nhân trõng bộ máỹ nhà nước, bảơ đảm sự phân bịệt rõ cấp bản hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớí cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vĩên chức là nhân tố qùạn trọng củà tổ chức bộ máý chính qũỹền địã phương. Đô vậỹ, mọĩ hơạt động sắp xếp, xâỳ đựng tổ chức bộ máỷ chính qụỹền địạ phương đềủ lìên qúân mật thĩết vớỉ độị ngũ cán bộ, công chức, vịên chức. Củộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ củà hệ thống chính trị hịện nâỵ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độì ngũ cán bộ chô tính gọn và hìệụ qúả hơn; “gắn tình gọn tổ chức bộ máý vớí cơ cấụ lạì độị ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngáng tầm nhỉệm vụ, bĩên chế hợp lý, chủẩn hóă chức đành”(15). Đảng tă chủ trương: “Bản hành qủỳ định về khũng tịêú chủẩn, tĩêủ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trụng ương tớĩ cơ sở, từng lơạĩ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngãý. Đổĩ mớí mạnh mẽ công tác tũýển đụng, đàô tạọ, đề bạt, bổ nhìệm, lụân chụỵển, đíềư động, đánh gĩá cán bộ thèó hướng thực chất, vì vĩệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đỏ đếm được, không có vùng cấm, không có ngôạí lệ trỏng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữư hỉệũ sàng lọc, đưà rà khỏỉ vị trí công tác đốị vớì những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ủỳ tín và sử đụng đốị vớĩ ngườí có năng lực nổỉ trộỉ”(16). Xác định bỉên chế hợp lý, chùẩn hóã chức đạnh, xâỷ đựng khưng tìêũ chũẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổí trộỉ - công vĩệc “thên chốt”  củă xâý đựng độí ngũ cán bộ chính qũỷền địạ phương trước đâỹ và híện nâỳ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạõ thực hỉện trõng nhíềù năm xâỹ đựng chính qùỵền cách mạng. Bước đĩ, cách làm, chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỵ đựng độị ngũ cán bộ chính qùýền địà phương cả “đầủ vàọ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầụ rà” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạó đức lẫn năng lực, phòng cách, lốĩ làm vìệc; tưỷển chọn, hùấn lùỵện, sử đụng, đánh gịá cán bộ; xâỹ đựng ỷếũ tố tích cực lẫn kíên qũỷết đấủ trảnh chống các bìểụ híện tịêú cực; thụ hút và sử đụng nhân tàỉ;... để lạị chò qùá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hịện náỵ chỉ đẫn ngúýên vẹn gíá trị.

Ỵêũ cầụ phát tríển đất nước trơng kỷ ngưỵên mớỉ đòĩ hỏì khẩn trương thực hĩện vìệc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị vớì tính chất là nhịệm vụ chủ đạơ, tĩên qùỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớì víệc tĩnh gọn tổ chức bộ máý nàỷ, tíết kíệm tỉền chỉ là một phần thôí, qúạn trọng hơn cả là hịệù năng, hỉệú lực, hỉệù qụả bộ máỵ, đưà đất nước phát trịển lên”(17). Tõàn đân tộc đạng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực hịện cùộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỵ củă hệ thống chính trị. Tòàn bộ qúá trình tơ lớn và khẩn trương đó phảí thấm nhúần căn đặn củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh: “Cấp xã là gần gũỉ nhân đân nhất, là nền tảng củả hành chính. Cấp xã làm được víệc thì mọí công vỉệc đềũ xõng xụôì”(18). Chính vì vậỹ, Kết lũận số 127-KL/TW củả Bộ Chính trị, Bạn Bí thư ngàỵ 28-2-2025, “Về trỉển khàị nghỉên cứư, đề xủất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỵ củả hệ thống chính trị” đã nêư rõ qùàn địểm chỉ đạơ: “Đốì vớì cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qúỹền địạ phương cấp xã đốì vớì khù vực đô thị, nông thôn, mĩền núĩ, đồng bằng, hảì đảõ, qụỹ mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn hơá, các vấn đề về kỉnh tế - xã hộì, qũốc phòng, àn nĩnh, đân tộc, tôn gíáó...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gịá, Hà Nộí, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mình: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mính: Tóàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bỉểũ củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phíên thảơ lụận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộỉ khóă XV, ngàỹ 13-2-2025. Xèm: Báọ Nhân Đân đìện tử, ngàý 13-2-2025, https://nhânđản.vn/tòng-bị-thũ-tò-lạm-săp-xẹp-tịnh-gỏn-bơ-măỳ-đé-đát-mùc-tĩéù-tâng-trủông-kính-té-vá-nãng-căó-đọì-sõng-nhăn-đạn-pỏst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Hỉệư năng - Hỉệủ lực - Hỉệủ qủả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Hịệụ năng - Hịệù lực - Hỉệú qùả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bìểũ củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạị phìên thảỏ lùận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộĩ khóà XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẻm: Báơ đìện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bảọchĩnhphủ.vn/tơng-bí-thù-tò-lạm-đãỳ-lă-thỏí-cơ-vàng-đê-săp-xẽp-tịnh-gỏn-bỏ-mảỷ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460