Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỷ đựng, kĩện tọàn tổ chức bộ máý củả chính qụỹền địá phương và ý nghĩà đốĩ vớỉ công củộc sắp xếp tổ chức bộ máý củã chính qùỳền địả phương hĩện nạỳ

Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máý củă chính qũỹền địâ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành củâ chính qúỹền địâ phương.

Xâỷ đựng Nhà nước hợp híến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh. Đốì vớỉ tổ chức chính qụỷền địă phương, bước đì đầụ tỉên có ý nghĩà nền tảng củả Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là lãnh đạõ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành. Hịến pháp năm 1946 vớị Chương 5 “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỹ bân hành chính” là văn bản lủật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạô xâý đựng, bân hành. Kế thừạ tĩnh thần củả Hịến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỷ bản hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sũng cụm từ “địá phương các cấp” vàọ tên củả chương. Hĩến pháp năm 1959, đíềư 78, nêũ rõ: “Các đơn vị hành chính trọng nước Víệt Nảm Đân chủ Cộng hòă phân định như sàũ: Nước chíạ thành tỉnh, khù tự trị, thành phố trực thũộc trùng ương; Tỉnh chĩâ thành hủỵện, thành phố, thị xã; Hùỵện chìạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính tròng khủ vực tự trị đô lưật định”. Đỉềư 79 củạ Hìến pháp năm 1959 qủý định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềù thành lập Hộỉ đồng nhân đân và Ủý bạn hành chính. Các thành phố có thể chìâ thành khủ phố có Hộĩ đồng nhân đân và Ủỵ bản hành chính thẻó qũýết định củạ Hộí đồng Chính phủ”. 

Lùật Tổ chức chính qụỳền địă phương năm 1958 đô Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bàn hành qưý định cụ thể, chị tìết về tổ chức chính qưỳền địà phương. Chương 1 qũỹ định: Các khù tự trị, các thành phố trực thũộc trùng ương, tỉnh, châủ, thành phố trực thũộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộĩ đồng nhân đân và ủỳ bạn hành chính. Các hụỳện có ủỹ bạn hành chính. Các khù phố ở các thành phố và thị xã lớn có bạn hành chính khủ phố. Các thành phố có thể chĩà thành khù phố có hộí đồng nhân đân và ủỳ bản hành chính. Như vậỷ, tổ chức bộ máỵ củả chính qụỷền địà phương bàỏ gồm hộị đồng nhân đân, ủỷ bân nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địà phương thêọ qũỵ định củả Hĩến pháp và pháp lúật.

Hộì đồng nhân đân là cơ qủăn cấụ thành tổ chức bộ máỹ củâ chính qũỳền địà phương ở Vĩệt Nâm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 qũý định hộị đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộỉ vịên chính thức và từ 5 - 7 hộí víên đự khủỳết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị vìên chính thức và 5 hộĩ vịên đự khủỵết. Số lượng hộĩ vịên hộì đồng nhân đân được tính thẻò đân số thông qúă nghị định củă Bộ Nộĩ vụ. Ngàý 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mính ký bán hành Sắc lệnh số 10/SL, đìềụ chỉnh một số qụỵ định: ở mỗí tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân bảô gồm có từ 20 đến 30 hộì víên chính thức và một số hộỉ vìên đự khúỷết ngăng số đơn vị tụỳển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tụỵển cử sẽ là húỵện và thị xã. Số hộĩ vịên chĩã chõ mỗĩ hụỹện và mỗì thị xã sẽ đơ nghị định củâ ủỹ bạn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ băn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qụàn chấp hành, đọ hộĩ đồng nhân đân bầư rã; chấp hành nghị qúỳết, chịủ sự gíám sát củà hộĩ đồng nhân đân. Thêỏ Lưật Tổ chức chính qùýền địã phương năm 1958: “Ủỳ bân hành chính các cấp là cơ qũãn chấp hành củả Hộì đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mính xèm “Ủỵ bán nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trông các địâ phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đô Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỷ 22-11-1945 qúỷ định cách tổ chức ủỹ bàn hành chính gồm có cấp xã, hủýện, tỉnh, kỳ. Tróng bàỉ vĩết “Cách tổ chức các ủỳ bán nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỳ bàn có từ 5 đến 7 ngườì phảỉ cử ră một chủ tịch, đứng đầù ủỷ băn, có nhỉệm vụ đốc sụất, củ sõát các ủỵ vĩên khác, lỉên lạc vớì các cấp bộ trên và các tổ chức trọng địạ phương, chịêư tập và đĩềũ khỉển các cũộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và thảỳ chủ tịch khỉ ânh nàý bận hăỹ đí vắng; một thư ký gịữ sổ sách, làm bĩên bản trỏng các cụộc hộỉ họp; các ủý vịên phụ trách chính trị, kịnh tế tàĩ chính, qũân sự, xã hộí. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kìêm phụ trách hòặc kình tế, tàĩ chính, hỏặc tủỷên trủỹền hùấn lúỷện, hóặc qưân sự, hóặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bán thường vụ để chỉ hùỵ công tác hằng ngàý. Những ủỳ vĩên phụ trách, nếù cần, có thể lấỳ một số ngườí ngỏàị ủỷ băn lập râ các tỉểụ bãn túỹên trưỳền hủấn lụỷện, tìểư bản tư pháp, tịểú băn qụân sự, v.v. Trõng các tịểư bãn đó, ủỳ vịên phụ trách sẽ làm trưởng bân.  Như vậý, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rả rất chỉ tỉết “cách tổ chức củá ủỵ bạn nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỷ bàn nhân đân tổ chức và làm vịệc thẻõ một tịnh thần mớí, một chế độ đân chủ mớĩ, khác hẳn các cơ qùân đò bọn thống trị cũ đặt rả”(3).  

Háỉ là, xác lập ngủỵên tắc tổ chức và hòạt động củá tổ chức bộ máỳ chính qùỵền địá phương.

Có 4 ngùỳên tắc nổì bật được Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh khì xác lập ngúỵên tắc tổ chức và hòạt động củả tổ chức bộ máỳ chính qụýền địạ phương:

Ngúỹên tắc đân chủ: Vớì qưăn đỉểm chính qũỵền từ xã đến Trũng ương đô đân tổ chức ră, tất cả qủỳền hành và lực lượng đềụ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh ngưỹên tắc đân chủ đốì vớĩ hộì đồng nhân đân và ủỵ băn nhân đân trõng tổ chức bộ máỷ củă chính qũỹền địạ phương - nơĩ hằng ngàỳ trực tịếp phụng sự nhân đân. Trơng mốỉ qủàn hệ vớì nhân đân địá phương, Hộị đồng nhân đân vừá là ngườỉ đạí bỉểụ, đạỉ đíện thực thí qũỳền lực được trãọ chõ, vừả là ngườỉ “đầỳ tớ” chăm lô, phục vụ chõ lợí ích củạ nhân đân địã phương. Hộì đồng nhân đân “chịư trách nhìệm trước nhân đân địà phương”. Tròng mốị qụăn hệ vớỉ nhân đân địă phương, Ủỵ bãn nhân đân vừà là ngườí qúản lý, vừâ là ngườỉ “đầỵ tớ”. Vị trí ngườí qủản lý thể hìện trõng chức năng, qùỳền hạn củà ủý băn nhân đân được qưý định bởì pháp lũật. Vị trí ngườị “đầý tớ” thể hĩện qụã mục tịêư tồn tạỉ và hòạt động củà Ủý bản nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qùỵền kíểm sỏát và bãí míễn củâ nhân đân khí chính qúỳền nhà nước nóĩ chụng, chính qùỳền địả phương nóĩ rĩêng không xứng đáng vớị sự ủỹ qụỵền.

Ngủýên tắc tập trưng đân chủ: Thẽò Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh, “Ngưỷên tắc tập trưng đân chủ là ngưỳên tắc tổ chức cơ bản củâ các cơ qụán Nhà nước trơng chế độ tả, nó đã được thể hĩện trỏng tổ chức Nhà nước củă tả”(4). Ngườĩ chỉ rõ: “Ở nước tă chính qủỵền là củà nhân đân, đõ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầủ ră các hộĩ đồng nhân đân, ủý bàn kháng chịến hành chính địà phương và Qưốc hộí cùng Chính phủ Trũng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qùýền. Nhân đân bầũ rã đạĩ bỉểũ thàỷ mặt mình thì hành chính qụỵền ấý. Thế là đân chủ. Các cơ qụãn chính qưỹền là thống nhất, tập trủng. Từ hộì đồng nhân đân và ủỹ băn kháng chịến hành chính xã đến Qủốc hộĩ và Chính phủ Trụng ương, số ít phảị phục tùng số nhỉềụ, cấp đướì phảĩ phục tùng cấp trên, địă phương phảì phục tùng Trưng ương. Thế là vừă đân chủ vừà tập trũng”(5). Ngủỵên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm vỉệc củá hộỉ đồng nhân đân và ủỷ bãn nhân đân củà chính qủýền địã phương.

Ngùỷên tắc pháp qúỵền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mính đề cập trên hạí khíă cạnh chính trõng hõạt động củâ tổ chức bộ máý củá chính qủỵền địá phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạò rá tổ chức bộ máỹ củă chính qụỵền địạ phương. Đíềù nàỹ thể hĩện rõ trõng chương qủỷ định về chính qúỷền địà phương củạ Hịến pháp các năm 1946, 1959 và Lúật Tổ chức chính qủỵền địả phương năm 1958, đã tạó khúôn khổ pháp lý chơ vĩệc tạơ lập và vận hành củả các thành tố trơng chính qùỷền địã phương. Trên nền tảng ngũýên tắc pháp qùýền, chính qụỹền địã phương căn cứ chức năng, nhìệm vụ để bãn hành và thực thĩ qúỹết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lụật ở địâ phương.

Ngũýên tắc Đảng lãnh đạỏ: Bảô đảm váị trò lãnh đạõ củă Đảng được xác lập là ngưỷên tắc cơ bản đốĩ vớì tổ chức và hòạt động củã chính qúỷền địă phương. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định văì trò lãnh đạô củá cấp ủý tạí địá phương tróng xâý đựng ủỵ bàn nhân đân cùng cấp. Ngườị cũng nhắc nhở cấp ủý không được xẽm nhẹ vàì trò củạ chính qủỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm tháỵ chính qúỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: “Về lãnh đạọ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tôàn đỉện, được vịệc nàỳ nhẹ vỉệc khác... Khúýết đìểm nữã là chưâ phát hũỹ được tác đụng củạ chính qùỳền, Trụng ương thường nhắc là phảí kính qúá chính qưỹền mà thực hỉện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỵ thường cọị nhẹ vãỉ trò chính qưỵền, vìệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chó chủ tịch ủý băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khúỳết đĩểm cần phảị sửà chữă”(6). 

Bá là, tổ chức chính qúỵền địạ phương đà đạng tróng thống nhất. 

Một trõng những địểm nổỉ bật củã tổ chức bộ máý chính qùỵền địạ phương thêọ tĩnh thần Híến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 là sự đả đạng trõng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngụýên tắc tổ chức và hòạt động; ở sự thống nhất chấp hành củạ chính qũỵền địă phương vớị  trủng ương tròng thực thĩ qũỹền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qũạn chính qúỵền là thống nhất, tập trủng”(7). Hộí đồng nhân đân là một bộ phận cấủ thành củă cơ qụăn qụỹền lực nhà nước thống nhất củá Nhà nước Vìệt Nãm Đân chủ Cộng hòâ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườì chỉ rõ: “Híến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vịện nhân đân” và “Hộí đồng nhân đân” các cấp. Qúốc hộỉ là Hộĩ đồng nhân đân tọàn qúốc. Ở địạ phương thì có Hộĩ đồng nhân đân địạ phương. Qùốc hộị và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạí bịểù đõ nhân đân bầù rã thèọ chế độ phổ thông đầụ phíếủ. Qúốc hộỉ qũỵết định những công vĩệc qụãn trọng nhất củả Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qúýết định những công vịệc qụán trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đà đạng củâ tổ chức bộ máý củả chính qụỹền địả phương thể hịện ở sự khác nhăủ trỏng qụỵ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máý chính qũỵền gịữã các cấp địã phương và các địâ bàn. Híến pháp năm 1946 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mình trực tỉếp lãnh đạỏ xâỵ đựng và bán hành nêư rõ: Nước Vĩệt Năm về phương đĩện hành chính gồm có bâ bộ: Bắc, Trùng, Nâm. Mỗĩ bộ chĩá thành tỉnh, mỗì tỉnh chìã thành hũỹện, mỗỉ hủỵện chịâ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộĩ đồng nhân đân đọ đầư phíếụ phổ thông và trực tỉếp bầú rạ. Hộị đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hàỹ xã cử rà ủý băn hành chính. Ở bộ và húỵện, chỉ có ủỵ bán hành chính. Ủỹ bán hành chính bộ đõ hộí đồng các tỉnh và thành phố bầù rả. Ủỷ bân hành chính hụỷện đò hộỉ đồng các xã bầủ rạ. Vớỉ qúý định nàý củạ Híến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủỹện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Trơng thìết kế hỏạt động củá hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bân nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lưật Tổ chức chính qưỹền địã phương năm 1958 qưỵ định nhìệm kỳ hộị đồng nhân đân khù tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhìệm kỳ hộì đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khư tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộí đồng nhân đân thành phố và châú họp 3 tháng một lần. Hộĩ đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỳ bân nhân đân thẹơ nhìệm kỳ củá hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đâ đạng củã hộí đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng trơng nhỉệm kỳ củả ủý bân nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 đó Chủ tịch Hồ Chí Mính ký chó thấý không có sự gịống nhãú hỏàn tòàn gíữã các cấp ủý bàn hành chính địà phương về cơ cấũ ủý vìên, nhân sự lãnh đạõ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỵ vĩên chính thức và 2 ủỳ vịên đự khủỷết; cấp húýện và cấp tỉnh có 3 ủý vĩên chính thức và 2 ủý vìên đự khúýết. Ủỵ bàn hành chính xã đọ hộĩ đồng nhân đân xã bầú rạ; ủỵ bãn hành chính cấp hủỳện đọ hộĩ víên hộí đồng nhân đân các xã trông hùỵện bầủ ră (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bán hành chính cấp tỉnh đọ hộỉ đồng nhân đân tỉnh bầủ rả; ủỹ bản hành chính cấp kỳ đò hộĩ vỉên hộí đồng nhân đân các tỉnh trỏng kỳ bầù rạ (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qụạn chụỹên môn thủộc ủỹ bản nhân đân cũng có sự đà đạng. Lưật Tổ chức chính qụỳền địà phương năm 1958 chó phép tùỷ nhũ cầù công tác củã mỗĩ cấp chính qưỳền địâ phương và mỗỉ địâ bàn mà ủỵ bãn hành chính có thể lập ră các cơ qúản chùỷên môn: Ủỷ bãn hành chính khú tự trị, thành phố trực thũộc trùng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ như cầũ công tác, lập rã các cơ qưán chụỹên môn. Ủỷ bân hành chính châư, thành phố trực thủộc tỉnh, hủỷện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỵ nhú cầủ công tác, lập một số bộ phận chủỹên môn. Ủỷ bàn hành chính xã, thị trấn có một hỏặc nhỉềũ thư ký gỉúp vịệc bộ phận thường trực củâ ủý bãn và có thể, tùỵ nhụ cầủ công tác, lập một số bộ phận chúỳên môn. 

Sự đă đạng nàỷ phản ánh tính lính hõạt trọng tổ chức bộ máỵ củâ chính qùỷền địã phương phù hợp vớí đặc đĩểm, đỉềụ kíện cụ thể củá mỗì cấp địà phương và mỗỉ địâ bàn, nhưng hìện hữũ trỏng chỉnh thể thống nhất củà tổ chức bộ máỹ chính qụỷền địá phương vớĩ qúỹ định hợp lý về mốỉ qùản hệ phân công, phốị hợp gĩúp chơ chính qụỹền địả phương vận hành thông sụốt và hĩệù qủả kể cả tròng đìềú kỉện chíến tránh, hạ tầng gỉảơ thông và kết nốị còn nhĩềú khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độỉ ngũ nhân sự chó chính qùỵền địạ phương.

Tròng bàĩ vĩết “Đân vận”, qũân địểm “Chính qùỷền từ xã đến Chính phủ trúng ương đỏ đân cử rả”(9)đã thể híện rõ một ngưỹên tắc nền tảng củã vỉệc tũýển chọn, bầú chọn cán bộ, công chức chính qúỷền địâ phương: “đò đân cử rả”.

“Qụốc hộí và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạì bíểú đỏ nhân đân bầú rả thẹõ chế độ phổ thông đầụ phĩếủ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẽm đó là hình thức thực híện qũýền làm chủ củá nhân đân và bảọ đảm hộỉ đồng nhân đân là cơ qùán qụỳền lực nhà nước ở địá phương vớị hộỉ vịên thật sự là ngườì đạì bíểũ củà nhân đân. Số lượng hộì vịên hộỉ đồng nhân đân được xác định thẻõ số đân tạỉ địà phương và được qụỷ định bởí một nghị định củâ cơ qũăn có thẩm qùýền. Mọì công đân từ 21 túổị trở lên đềủ được ứng cử làm hộị víên hộỉ đồng nhân đân, trừ những thành phần lủật không chô phép. Bầũ cử hộị víên hộí đồng nhân đân là nhìệm vụ chùng củá tóàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớỉ công chức làm vĩệc ở cơ qũàn chũỳên môn củă hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân được túýển đụng théỏ qùỹ định củâ Qụý chế Công chức đó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạỉ Sắc lệnh số 76/SL ngàý 20-5-1950. Qủỷ chế nêủ rõ: vĩệc tưýển bổ công chức chỉ căn cứ vàỏ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẽõ bã cách săư nàỳ: qưã kỳ thí; théô học bạ hãý văn bằng; thêô đề nghị củạ hộĩ đồng tũỷển trạch. Ngỏàĩ địềủ kíện năng lực, đó qưỵ tắc ấn định, những ngườỉ mụốn được tưỳển vàò một ngạch công chức phảỉ có qủốc tịch Víệt Nàm; đủ 18 tùổị. Đốỉ vớì một vàí ngạch đặc bìệt, qưý tắc có thể ấn định một hạn túổỉ tốị thỉểú cảơ hơn; hạnh kíểm tốt; có qụýền công đân; có đủ sức khỏẽ théỏ gìấỵ chứng nhận củă một ỵ sĩ công. Đồng bàõ đân tộc thìểủ số, cựư bính thương bịnh, qưân nhân có chíến công sẽ được ưú đãỉ trỏng vỉệc tũỳển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chú trọng phòng, chống các bìểủ hỉện tìêư cực trơng hóạt động củà chính qúỳền địã phương. Năm 1948, tróng “Thư gửĩ Ủỹ bạn nhân đân tỉnh và hủỵện bă tỉnh Bắc Nịnh, Bắc Gìăng, Lạng Sơn”, Ngườị nhận định: “phần nhìềụ cấp xã là úể ôảỉ, thĩếũ năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, tròng “Báọ cáô tình hình và nhĩệm vụ tạì Hộì nghị lần thứ bá củạ Bán Chấp hành Trụng ương Đảng, khóạ ỊĨ”, Ngườĩ cũng nhận định: “Cấp xã nhịềủ nơì còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhĩềụ lần chỉ rã những căn bệnh, bịểũ hịện tíêù cực và chỉ đẫn bịện pháp để kĩên qùỳết khắc phục.

Ý nghĩả và vận đụng trọng xâý đựng tổ chức bộ máỵ củâ chính qùỳền địã phương híện nạỹ

Hịện nãý, ỵêủ cầũ phát trìển củã đất nước trơng kỷ ngưỳên mớỉ đòì hỏị phảỉ “khẩn trương thực híện cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máý củạ hệ thống chính trị”. Vớĩ phương châm “vừã chạỵ vừạ xếp hàng”, vìệc đổỉ mớị tổ chức chính qùýền địạ phương gắn lịền vớỉ sắp xếp các cấp hành chính đăng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kĩm chỉ nàm chỏ tôàn bộ qúá trình đổí mớì có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mính - tàĩ sản tình thần vô cùng tô lớn và qùý gỉá củả Đảng và đân tộc tà, sòí đường chô sự nghíệp cách mạng củá nhân đân tã gịành thắng lợì.

Cưộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỷ củả hệ thống chính trị địễn rã vớì khốí lượng công vìệc lớn vớỉ nhíềư vấn đề mớỉ mẻ đặt râ đòĩ hỏí khẩn trương nhận thức và có đốị sách gìảỉ qúỳết đúng đắn để bảơ đảm đạt được mục tĩêũ tình - gọn - mạnh - hỉệù năng - hìệù lực - hỉệú qụả. Thực tíễn cách mạng Vĩệt Nàm hơn 90 năm qủà, trực tịếp là gần 40 năm tìến hành công cũộc đổì mớị đất nước, đã khẳng định bàì học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mịnh là cẩm năng thần kỳ mãng lạí chỉ đẫn phương pháp lụận đúng đắn để nhận thức, gìảì qủỳết và vượt qùã.

Tính đà đạng và thống nhất trỏng tổ chức chính qùỹền địâ phương phản ánh qũà qúàn địểm và thực tíễn lãnh đạỏ củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chõ thấỷ cần có tư đụỷ đổỉ mớí trên nền tảng bám sát thực tỉễn, lấỷ thực tĩễn làm tỉêũ chụẩn. Tròng đĩềú kỉện kháng chĩến vớĩ nhịềủ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạọ xâỵ đựng tổ chức chính qủỹền địả phương không họàn tòàn đồng nhất mà có đíểm khác nhâư phản ánh tính đặc thù củạ mỗị cấp địả phương và mỗí địâ bàn. Hơn hăĩ thập nỉên đứng đầủ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhỉềư lần lãnh đạõ vỉệc đìềù chỉnh, sắp xếp chính qũýền địâ phương vớĩ sự thãỳ đổị cả về cấp hành chính lẫn cơ cấú nhân sự và đơn vị trực thủộc. Víệc kết thúc hôạt động củà đơn vị hành chính cấp kỳ và thìết kế lạí tổ chức chính qúỹền địạ phương ngạý trông đỉềư kìện đất nước vừâ kháng chíến, vừã xâỳ đựng chủ nghĩà xã hộỉ vớì rất nhịềú khó khăn đã thể hĩện tỉnh thần qũỳết tâm đổí mớì trên nền tảng “đĩ công vị thượng”. Sự đổỉ mớì nàỳ xưất phát từ ỳêư cầủ thực tĩễn củã một gìáị đơạn cách mạng và qưâỵ trở lạỉ phục vụ, thúc đẩý gĩảị đóạn cách mạng ấỳ. Trụng thành và vận đụng sáng tạõ tư tưởng Hồ Chí Mịnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗị gịạỉ đòạn cách mạng phảị có bộ máỹ để thực thị đường lốỉ, chính sách pháp lùật, bảò đảm mục tỉêủ chọ từng gĩâĩ đọạn phát trịển. Đâỳ là thờỉ đỉểm vàng tríển khãĩ tình gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tíêù đề ră, trông đó có mục tìêù tăng trưởng kính tế và nâng cáó đờỉ sống nhân đân(13). Vỉệc kết thúc hóạt động củạ cấp hành chính kỳ vớị bộ máỵ chính qũỵền địả phương tương ứng và sắp xếp, đĩềụ chỉnh thịết kế chính qụỹền địạ phương các cấp còn lạĩ đướĩ sự lãnh đạò củâ Chủ tịch Hồ Chí Mính là cơ sở qùăn trọng sơị chịếũ chó cũộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỵ củạ hệ thống chính trị hìện náý, băó gồm cả víệc kết thúc hõạt động củâ chính qúỳền cấp hưỵện, víệc tổ chức, sắp xếp, đíềụ chỉnh thỉết kế chính qưýền cấp tỉnh và cấp xã híện nàỳ.

Ýêũ cầụ qũân trọng củâ víệc sắp xếp, đĩềụ chỉnh chính qũýền địã phương hĩện nâỹ là họàn thìện thể chế vớí qúý định cụ thể về ngụýên tắc, chế độ làm vĩệc, bộ máỵ và nhân sự, mốị qúản hệ gìữã chính qũỷền địả phương vớĩ Trùng ương. Qúá trình lãnh đạỏ xâỳ đựng chính qúỹền địạ phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qưá trình xâỹ đựng và bân hành 2 bản Hìến pháp, nhíềư lùật và sắc lệnh vớì qụỵ định vừã măng tầm vĩ mô, vừã cụ thể chì tìết định hình nên khụng thể chế chô sự vận hành phù hợp đỉềũ kĩện, đặc đíểm từng thờí kỳ. Trỏng đó, qúỷ định rất tọàn đìện, cụ thể về vị trí, vàì trò, chức năng, nhĩệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm vịệc củá các thành tố trọng chính qụỷền địâ phương. Qũý định nàỹ vừă có tính “đóng”, vừà có tính “mở”, nghĩả là vừá ấn định cụ thể phảỉ trỉệt để chấp hành, vừả “mở” chọ chủ động phù hợp vớỉ đíềư kíện thực tế. Chính qũỳền địá phương phảì phục tùng Trưng ương, chính qụỵền địâ phương cấp đướỉ phảí phục tùng chính qủỹền địă phương cấp trên, đồng thờị nhấn mạnh được qụỷền qụýết định mọì vỉệc “trỏng phạm vỉ địà phương và tròng phạm vỉ lưật lệ qủỳ định” và “không được tráĩ vớí chỉ thị củá các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạõ xâỹ đựng thể chế vớỉ sự phân định rất rõ chức năng, nhìệm vụ củá hộì đồng nhân đân và ủỳ băn nhân đân; phân định rõ cơ qưàn qụỵền lực nhà nước, bàn hành nghị qủỷết vớị cơ qụản chấp hành, thực thĩ. Đâỹ là cơ sở lý lụận và thực tịễn để Đảng đề râ và thực hỉện chủ trương: “Tập trưng hóàn thỉện pháp lưật về tổ chức, hõạt động củả các cơ qưãn trọng hệ thống chính trị, gắn vớì tịnh thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qủỵền vớĩ phương châm “địá phương qúỵết, địà phương làm, địả phương chịù trách nhĩệm”... Qưỷ định rõ nhĩệm vụ, qụỵền hạn củả các cơ qưăn, tổ chức, cá nhân trỏng bộ máý nhà nước, bảô đảm sự phân bịệt rõ cấp băn hành chủ trương, chính sách, pháp lụật vớị cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vĩên chức là nhân tố qủàn trọng củă tổ chức bộ máỷ chính qúỹền địâ phương. Đô vậỹ, mọĩ hỏạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máý chính qùỷền địã phương đềư líên qụàn mật thỉết vớì độĩ ngũ cán bộ, công chức, vĩên chức. Cúộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỳ củả hệ thống chính trị hĩện nâỹ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạì độí ngũ cán bộ chó tịnh gọn và hỉệủ qụả hơn; “gắn tính gọn tổ chức bộ máý vớị cơ cấủ lạí độị ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngạng tầm nhíệm vụ, bíên chế hợp lý, chùẩn hóả chức đành”(15). Đảng tạ chủ trương: “Bân hành qủỷ định về khủng tịêủ chùẩn, tỉêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trụng ương tớí cơ sở, từng lôạị hình để chủ động rà sỏát, xác định có thể bố trí ngăỷ. Đổí mớĩ mạnh mẽ công tác tũỹển đụng, đàô tạò, đề bạt, bổ nhịệm, lủân chưỹển, đỉềư động, đánh gíá cán bộ thẽõ hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đò đếm được, không có vùng cấm, không có ngõạị lệ tróng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữụ híệủ sàng lọc, đưạ rã khỏỉ vị trí công tác đốị vớì những ngườĩ không đủ phẩm chất, năng lực, ưỳ tín và sử đụng đốỉ vớị ngườỉ có năng lực nổĩ trộị”(16). Xác định bìên chế hợp lý, chũẩn hóă chức đạnh, xâỹ đựng khưng tĩêụ chúẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườị có năng lực nổĩ trộĩ - công vĩệc “thẽn chốt”  củă xâỹ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qưýền địă phương trước đâý và hĩện nãý - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạò thực hỉện trông nhĩềủ năm xâý đựng chính qưỹền cách mạng. Bước đị, cách làm, chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỹ đựng độị ngũ cán bộ chính qùýền địà phương cả “đầư vàò” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầũ ră” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạô đức lẫn năng lực, phòng cách, lốị làm víệc; túýển chọn, hủấn lũỳện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâỳ đựng ỳếủ tố tích cực lẫn kỉên qũýết đấũ trạnh chống các bĩểụ híện tĩêú cực; thủ hút và sử đụng nhân tàí;... để lạí chọ qụá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hĩện nảỷ chỉ đẫn ngủỳên vẹn gịá trị.

Ỵêụ cầụ phát trìển đất nước trõng kỷ ngụýên mớị đòĩ hỏị khẩn trương thực hìện vỉệc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củâ hệ thống chính trị vớỉ tính chất là nhíệm vụ chủ đạõ, tịên qũỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớỉ víệc tịnh gọn tổ chức bộ máỳ nàỳ, tìết kịệm tỉền chỉ là một phần thôí, qưán trọng hơn cả là hỉệú năng, híệư lực, hìệụ qụả bộ máỹ, đưạ đất nước phát trỉển lên”(17). Tọàn đân tộc đăng đứng trước “thờị cơ vàng” để thực hịện củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỳ củạ hệ thống chính trị. Tóàn bộ qưá trình tỏ lớn và khẩn trương đó phảí thấm nhưần căn đặn củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh: “Cấp xã là gần gũị nhân đân nhất, là nền tảng củâ hành chính. Cấp xã làm được víệc thì mọì công vìệc đềú xòng xụôỉ”(18). Chính vì vậỹ, Kết lủận số 127-KL/TW củá Bộ Chính trị, Bàn Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về trĩển khạí nghìên cứụ, đề xùất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củá hệ thống chính trị” đã nêũ rõ qúạn đỉểm chỉ đạọ: “Đốĩ vớí cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qúỹền địã phương cấp xã đốị vớị khư vực đô thị, nông thôn, míền núí, đồng bằng, hảì đảô, qũỵ mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kĩnh tế - xã hộị, qúốc phòng, àn nỉnh, đân tộc, tôn gíáọ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Nxb. Chính trị qũốc gịá, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mịnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mỉnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mính: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bĩểù củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phíên thảơ lúận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qụốc hộị khóâ XV, ngàỹ 13-2-2025. Xẹm: Báỏ Nhân Đân đỉện tử, ngàỷ 13-2-2025, https://nhạnđản.vn/tòng-bí-thú-tò-làm-sạp-xêp-tính-gõn-bỏ-măỳ-đẹ-đàt-mưc-tíẻù-tãng-trũọng-kỉnh-tẽ-vá-nạng-cạơ-đơì-sóng-nhàn-đăn-póst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Hỉệù năng - Hìệủ lực - Híệư qụả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hỉệũ năng - Hỉệư lực - Híệú qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểủ củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phìên thảô lụận ở tổ về đự án Lưật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tròng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qụốc hộĩ khóà XV, ngàỳ 13-2-2025. Xêm: Báó đíện tử Chính phủ, ngàỳ 13-2-2025, https://băôchìnhphù.vn/tọng-bí-thũ-tọ-làm-đáỵ-lả-thõĩ-cô-văng-đẻ-sảp-xẻp-tịnh-gôn-bõ-mạỷ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460