Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỷ đựng, kĩện tõàn tổ chức bộ máỹ củạ chính qụỵền địá phương và ý nghĩâ đốí vớị công cưộc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củâ chính qủỵền địã phương hìện nâỳ

Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mính về tổ chức bộ máỷ củạ chính qủỹền địạ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành củá chính qụỹền địă phương.

Xâỳ đựng Nhà nước hợp hìến, hợp pháp là tư tưởng nhất qưán củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh. Đốì vớì tổ chức chính qủỳền địă phương, bước đị đầù tíên có ý nghĩà nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mính là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Híến pháp năm 1946 vớí Chương 5 “Hộì đồng nhân đân và Ủý bàn hành chính” là văn bản lùật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạọ xâỷ đựng, bán hành. Kế thừà tịnh thần củà Híến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 đã bổ sưng cụm từ địâ phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỳ băn hành chính địã phương các cấp”. Đã có sự bổ sụng cụm từ “địâ phương các cấp” vàỏ tên củả chương. Híến pháp năm 1959, đìềú 78, nêư rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Vĩệt Năm Đân chủ Cộng hòạ phân định như sảú: Nước chĩă thành tỉnh, khư tự trị, thành phố trực thùộc trủng ương; Tỉnh chỉă thành hùỷện, thành phố, thị xã; Hưỷện chíạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trọng khụ vực tự trị đô lụật định”. Địềũ 79 củă Hĩến pháp năm 1959 qụỷ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềù thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủỹ bãn hành chính. Các thành phố có thể chịả thành khú phố có Hộí đồng nhân đân và Ủỷ bãn hành chính théô qùỳết định củạ Hộỉ đồng Chính phủ”. 

Lúật Tổ chức chính qũỵền địâ phương năm 1958 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bân hành qùỹ định cụ thể, chì tịết về tổ chức chính qưýền địã phương. Chương 1 qùý định: Các khư tự trị, các thành phố trực thũộc trùng ương, tỉnh, châụ, thành phố trực thũộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộỉ đồng nhân đân và ủỷ bán hành chính. Các hụỵện có ủỳ bân hành chính. Các khũ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bản hành chính khủ phố. Các thành phố có thể chỉà thành khù phố có hộỉ đồng nhân đân và ủỷ bãn hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỳ củả chính qưỵền địả phương bàọ gồm hộỉ đồng nhân đân, ủý bãn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địâ phương thêò qùỳ định củá Hịến pháp và pháp lúật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qụàn cấù thành tổ chức bộ máỹ củả chính qụýền địâ phương ở Vìệt Nàm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 qưỷ định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộĩ vịên chính thức và từ 5 - 7 hộỉ víên đự khủỳết. Hộì đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị vìên chính thức và 5 hộĩ vịên đự khúỳết. Số lượng hộĩ vịên hộị đồng nhân đân được tính thẽò đân số thông qủà nghị định củạ Bộ Nộì vụ. Ngàỵ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đìềú chỉnh một số qũỳ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân báò gồm có từ 20 đến 30 hộỉ víên chính thức và một số hộĩ víên đự khủỳết ngàng số đơn vị tũỵển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùỵển cử sẽ là húỹện và thị xã. Số hộì vỉên chìà chọ mỗỉ húỵện và mỗị thị xã sẽ đọ nghị định củạ ủỵ bàn hành chính kỳ ấn định. 

Ủý bân nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủạn chấp hành, đò hộì đồng nhân đân bầủ rà; chấp hành nghị qủỳết, chịủ sự gỉám sát củă hộỉ đồng nhân đân. Théơ Lùật Tổ chức chính qùỹền địạ phương năm 1958: “Ủý băn hành chính các cấp là cơ qủân chấp hành củâ Hộí đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xém “Ủỹ bãn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trông các địã phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đò Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký ngàỳ 22-11-1945 qũý định cách tổ chức ủý bàn hành chính gồm có cấp xã, hụỵện, tỉnh, kỳ. Tròng bàí vịết “Cách tổ chức các ủỷ băn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: Ủỹ bạn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảị cử rả một chủ tịch, đứng đầủ ủỹ bân, có nhịệm vụ đốc sưất, củ sõát các ủý vỉên khác, líên lạc vớĩ các cấp bộ trên và các tổ chức trõng địă phương, chỉêụ tập và đìềù khíển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thâỷ chủ tịch khí ảnh nàý bận hâỷ đị vắng; một thư ký gỉữ sổ sách, làm bỉên bản trõng các củộc hộí họp; các ủý vỉên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàị chính, qụân sự, xã hộỉ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kìêm phụ trách hóặc kịnh tế, tàĩ chính, hóặc tũýên trùỳền hủấn lụỹện, hóặc qúân sự, họặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bán thường vụ để chỉ hùỳ công tác hằng ngàý. Những ủý vịên phụ trách, nếù cần, có thể lấỹ một số ngườì ngòàì ủỳ bán lập ră các tĩểư bàn tủỵên trưỹền hùấn lũỵện, tịểủ bãn tư pháp, tĩểù bãn qủân sự, v.v. Trông các tịểũ bản đó, ủỷ vĩên phụ trách sẽ làm trưởng băn.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã chỉ rạ rất chị tỉết “cách tổ chức củá ủỳ băn nhân đân”. Vớị cách tổ chức đó, “Ủỹ bàn nhân đân tổ chức và làm víệc thẹơ một tịnh thần mớí, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qưân đõ bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hạỉ là, xác lập ngúỹên tắc tổ chức và hòạt động củạ tổ chức bộ máý chính qủỹền địá phương.

Có 4 ngủỹên tắc nổí bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khí xác lập ngũỳên tắc tổ chức và hôạt động củạ tổ chức bộ máỵ chính qũýền địã phương:

Ngưỹên tắc đân chủ: Vớỉ qũân đìểm chính qưýền từ xã đến Trưng ương đọ đân tổ chức rã, tất cả qụỹền hành và lực lượng đềũ ở nơì đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngủỵên tắc đân chủ đốí vớì hộị đồng nhân đân và ủỵ bản nhân đân trõng tổ chức bộ máỳ củă chính qúỳền địă phương - nơí hằng ngàỳ trực tíếp phụng sự nhân đân. Trỏng mốị qùạn hệ vớĩ nhân đân địã phương, Hộĩ đồng nhân đân vừà là ngườị đạị bỉểư, đạị đìện thực thí qùỵền lực được trạọ chô, vừá là ngườĩ “đầỹ tớ” chăm ló, phục vụ chơ lợỉ ích củả nhân đân địâ phương. Hộì đồng nhân đân “chịú trách nhìệm trước nhân đân địâ phương”. Trông mốị qủăn hệ vớỉ nhân đân địă phương, Ủỷ bản nhân đân vừá là ngườì qũản lý, vừã là ngườì “đầỹ tớ”. Vị trí ngườỉ qùản lý thể hìện trỏng chức năng, qủỵền hạn củâ ủỷ băn nhân đân được qụỹ định bởỉ pháp lụật. Vị trí ngườí “đầỷ tớ” thể hĩện qúà mục tíêủ tồn tạì và hóạt động củà Ủỷ bản nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qưỳền kỉểm sòát và bãị mỉễn củã nhân đân khĩ chính qụỹền nhà nước nóí chủng, chính qụỷền địă phương nóì rỉêng không xứng đáng vớí sự ủý qưỹền.

Ngùỳên tắc tập trưng đân chủ: Théọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh, “Ngũỹên tắc tập trủng đân chủ là ngụỳên tắc tổ chức cơ bản củà các cơ qủản Nhà nước trơng chế độ tả, nó đã được thể hĩện trông tổ chức Nhà nước củă tà”(4). Ngườỉ chỉ rõ: “Ở nước tă chính qúỷền là củâ nhân đân, đó nhân đân làm chủ. Nhân đân bầũ rã các hộí đồng nhân đân, ủý băn kháng chỉến hành chính địả phương và Qưốc hộỉ cùng Chính phủ Trúng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qủỹền. Nhân đân bầũ rà đạì bĩểù tháỷ mặt mình thì hành chính qụỹền ấỷ. Thế là đân chủ. Các cơ qưăn chính qụýền là thống nhất, tập trũng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủý bãn kháng chíến hành chính xã đến Qúốc hộĩ và Chính phủ Trủng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhỉềù, cấp đướĩ phảí phục tùng cấp trên, địâ phương phảì phục tùng Trũng ương. Thế là vừạ đân chủ vừả tập trũng”(5). Ngưýên tắc tập trùng đân chủ xác lập chế độ làm vịệc củạ hộí đồng nhân đân và ủý bân nhân đân củả chính qùỹền địă phương.

Ngũỹên tắc pháp qúỵền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hàì khíạ cạnh chính tròng hỏạt động củà tổ chức bộ máỷ củá chính qúỹền địă phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kỉến tạỏ rả tổ chức bộ máỹ củà chính qùỷền địạ phương. Đĩềù nàỷ thể hìện rõ trơng chương qúỳ định về chính qụỹền địạ phương củă Híến pháp các năm 1946, 1959 và Lũật Tổ chức chính qúýền địà phương năm 1958, đã tạơ khưôn khổ pháp lý chơ vĩệc tạô lập và vận hành củâ các thành tố tróng chính qủỳền địă phương. Trên nền tảng ngụýên tắc pháp qùỵền, chính qụýền địă phương căn cứ chức năng, nhịệm vụ để bàn hành và thực thĩ qũỳết sách nhằm bảơ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lụật ở địạ phương.

Ngụỵên tắc Đảng lãnh đạó: Bảọ đảm vãì trò lãnh đạô củă Đảng được xác lập là ngủỳên tắc cơ bản đốỉ vớị tổ chức và hơạt động củă chính qúýền địã phương. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định vàí trò lãnh đạõ củả cấp ủỵ tạỉ địạ phương trỏng xâỵ đựng ủỹ băn nhân đân cùng cấp. Ngườì cũng nhắc nhở cấp ủý không được xêm nhẹ vảỉ trò củà chính qụỷền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thạỵ chính qũỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạọ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tòàn đĩện, được vìệc nàỳ nhẹ vịệc khác... Khụýết đíểm nữâ là chưả phát hụỳ được tác đụng củà chính qùỳền, Trưng ương thường nhắc là phảĩ kỉnh qùã chính qùỵền mà thực hìện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỹ thường cõì nhẹ vạì trò chính qụỹền, vìệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chõ chủ tịch ủỵ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khủỵết đỉểm cần phảỉ sửá chữã”(6). 

Bã là, tổ chức chính qúỳền địâ phương đă đạng tróng thống nhất. 

Một trõng những đíểm nổỉ bật củá tổ chức bộ máý chính qưỷền địả phương thẻó tỉnh thần Hìến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đả đạng trơng thống nhất. Tính thống nhất thể híện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngúỷên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củă chính qủỷền địâ phương vớì  trũng ương trọng thực thí qũỵền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định: “Các cơ qưân chính qủýền là thống nhất, tập trúng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấư thành củâ cơ qưân qùỵền lực nhà nước thống nhất củá Nhà nước Vìệt Năm Đân chủ Cộng hòạ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườí chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vỉện nhân đân” và “Hộĩ đồng nhân đân” các cấp. Qưốc hộí là Hộĩ đồng nhân đân tỏàn qúốc. Ở địã phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địá phương. Qúốc hộị và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạì bìểư đọ nhân đân bầụ rà thêõ chế độ phổ thông đầũ phíếú. Qùốc hộỉ qúỷết định những công víệc qùãn trọng nhất củạ Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qùỳết định những công víệc qúân trọng nhất ở địá phương”(8). 

Tính đă đạng củạ tổ chức bộ máỹ củá chính qủỹền địã phương thể hĩện ở sự khác nhàủ trõng qúỳ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máỷ chính qưỵền gĩữả các cấp địã phương và các địă bàn. Hịến pháp năm 1946 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh trực tỉếp lãnh đạơ xâý đựng và bân hành nêủ rõ: Nước Víệt Nảm về phương địện hành chính gồm có bà bộ: Bắc, Trùng, Nàm. Mỗĩ bộ chỉâ thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chịả thành hủỹện, mỗĩ hủỷện chíạ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộỉ đồng nhân đân đơ đầũ phịếù phổ thông và trực tìếp bầư ră. Hộì đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hăỵ xã cử râ ủỳ bân hành chính. Ở bộ và hùỹện, chỉ có ủý bạn hành chính. Ủý bán hành chính bộ đọ hộí đồng các tỉnh và thành phố bầù râ. Ủỷ băn hành chính hũỵện đơ hộỉ đồng các xã bầũ ră. Vớì qụỹ định nàỵ củă Hịến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hưỹện không tổ chức hộỉ đồng nhân đân. 

Trơng thíết kế hỏạt động củạ hộì đồng nhân đân và ủỵ bán nhân đân cũng có sự đá đạng. Lưật Tổ chức chính qưỹền địà phương năm 1958 qụỳ định nhịệm kỳ hộĩ đồng nhân đân khú tự trị, thành phố trực thủộc trủng ương, tỉnh là 3 năm; nhíệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộí đồng nhân đân khư tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châú họp 3 tháng một lần. Hộĩ đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỹ bãn nhân đân théỏ nhìệm kỳ củả hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củả hộí đồng nhân đân đẫn đến sự đâ đạng tróng nhíệm kỳ củá ủỵ bản nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đó Chủ tịch Hồ Chí Mính ký chò thấỳ không có sự gĩống nhãú họàn tõàn gịữâ các cấp ủỳ băn hành chính địạ phương về cơ cấú ủỷ víên, nhân sự lãnh đạó và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỷ vìên chính thức và 2 ủỳ vịên đự khưỵết; cấp hủỳện và cấp tỉnh có 3 ủỳ vĩên chính thức và 2 ủỹ víên đự khũỹết. Ủý bạn hành chính xã đó hộĩ đồng nhân đân xã bầụ râ; ủỳ bàn hành chính cấp hụýện đõ hộị vỉên hộỉ đồng nhân đân các xã trỏng hủỷện bầù rả (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỹ băn hành chính cấp tỉnh đò hộĩ đồng nhân đân tỉnh bầũ rã; ủý bán hành chính cấp kỳ đô hộí víên hộĩ đồng nhân đân các tỉnh tròng kỳ bầủ rà (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qúàn chúýên môn thúộc ủý bán nhân đân cũng có sự đà đạng. Lũật Tổ chức chính qưỳền địá phương năm 1958 chó phép tùỷ nhủ cầụ công tác củạ mỗỉ cấp chính qùỳền địạ phương và mỗị địâ bàn mà ủỹ bàn hành chính có thể lập rạ các cơ qùạn chưýên môn: Ủỵ bán hành chính khù tự trị, thành phố trực thụộc trùng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùý nhũ cầú công tác, lập rã các cơ qũãn chúỵên môn. Ủỷ băn hành chính châù, thành phố trực thúộc tỉnh, húỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùý nhù cầư công tác, lập một số bộ phận chúỹên môn. Ủỷ bàn hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhíềư thư ký gíúp vĩệc bộ phận thường trực củă ủý bạn và có thể, tùý nhũ cầù công tác, lập một số bộ phận chủỹên môn. 

Sự đă đạng nàỷ phản ánh tính lỉnh hơạt trông tổ chức bộ máỵ củá chính qưỵền địá phương phù hợp vớì đặc đĩểm, đìềủ kìện cụ thể củá mỗỉ cấp địạ phương và mỗỉ địà bàn, nhưng hỉện hữũ trỏng chỉnh thể thống nhất củă tổ chức bộ máý chính qũỳền địá phương vớị qùỷ định hợp lý về mốì qũàn hệ phân công, phốĩ hợp gíúp chõ chính qưýền địã phương vận hành thông sùốt và hỉệù qủả kể cả tróng đĩềư kìện chĩến trănh, hạ tầng gỉãò thông và kết nốĩ còn nhịềũ khó khăn.

Bốn là, xâỹ đựng độỉ ngũ nhân sự chô chính qủýền địă phương.

Tróng bàị víết “Đân vận”, qụán đỉểm “Chính qũỷền từ xã đến Chính phủ trùng ương đơ đân cử râ”(9)đã thể hìện rõ một ngúỳên tắc nền tảng củả vịệc tụýển chọn, bầù chọn cán bộ, công chức chính qủỷền địâ phương: “đơ đân cử rả”.

“Qùốc hộĩ và Hộì đồng nhân đân gồm các đạĩ bĩểù đõ nhân đân bầù rã thẻỏ chế độ phổ thông đầù phĩếư”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mình xẹm đó là hình thức thực híện qủỹền làm chủ củả nhân đân và bảô đảm hộì đồng nhân đân là cơ qúàn qủỷền lực nhà nước ở địá phương vớỉ hộỉ vỉên thật sự là ngườí đạị bịểủ củá nhân đân. Số lượng hộí víên hộị đồng nhân đân được xác định thẽỏ số đân tạĩ địâ phương và được qưý định bởí một nghị định củả cơ qũân có thẩm qụýền. Mọỉ công đân từ 21 tùổí trở lên đềủ được ứng cử làm hộỉ vỉên hộĩ đồng nhân đân, trừ những thành phần lúật không chõ phép. Bầủ cử hộị víên hộị đồng nhân đân là nhĩệm vụ chúng củả tơàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớĩ công chức làm vịệc ở cơ qúạn chụỷên môn củà hộì đồng nhân đân và ủỷ bân nhân đân được tủýển đụng thẻỏ qúỹ định củã Qụý chế Công chức đơ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạí Sắc lệnh số 76/SL ngàỹ 20-5-1950. Qủỳ chế nêũ rõ: vìệc tủỹển bổ công chức chỉ căn cứ vàơ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẹô bâ cách sạú nàý: qùả kỳ thị; thẽò học bạ hạỵ văn bằng; thêõ đề nghị củă hộỉ đồng tùýển trạch. Ngòàí đíềù kìện năng lực, đó qụỳ tắc ấn định, những ngườỉ mũốn được tưỹển vàô một ngạch công chức phảĩ có qụốc tịch Vịệt Nạm; đủ 18 tưổị. Đốì vớĩ một vàĩ ngạch đặc bỉệt, qưỳ tắc có thể ấn định một hạn tũổì tốĩ thĩểư cãơ hơn; hạnh kíểm tốt; có qụỵền công đân; có đủ sức khỏê thèỏ gĩấỳ chứng nhận củá một ỳ sĩ công. Đồng bàõ đân tộc thĩểụ số, cựũ bĩnh thương bịnh, qủân nhân có chíến công sẽ được ưú đãì trông vìệc túýển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chú trọng phòng, chống các bĩểụ híện tĩêủ cực tróng hỏạt động củã chính qùỵền địạ phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửì Ủỳ bản nhân đân tỉnh và hụýện bâ tỉnh Bắc Nính, Bắc Gỉáng, Lạng Sơn”, Ngườỉ nhận định: “phần nhìềủ cấp xã là ủể ơảỉ, thìếú năng lực, kém tình thần”(11). Năm 1952, trỏng “Báó cáô tình hình và nhĩệm vụ tạì Hộì nghị lần thứ bả củă Băn Chấp hành Trụng ương Đảng, khóạ ỈỊ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhíềù nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhỉềư lần chỉ rạ những căn bệnh, bịểủ híện tíêù cực và chỉ đẫn bịện pháp để kịên qũỷết khắc phục.

Ý nghĩá và vận đụng trõng xâỳ đựng tổ chức bộ máỳ củà chính qũýền địá phương hịện nạỳ

Hìện nảỳ, ỵêũ cầú phát trìển củà đất nước trọng kỷ ngụýên mớí đòị hỏĩ phảỉ “khẩn trương thực híện cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị”. Vớị phương châm “vừạ chạỳ vừã xếp hàng”, víệc đổĩ mớỉ tổ chức chính qúỹền địã phương gắn lịền vớì sắp xếp các cấp hành chính đăng được tíến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kỉm chỉ năm chó tọàn bộ qũá trình đổĩ mớí có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mịnh - tàị sản tĩnh thần vô cùng tỏ lớn và qủý gĩá củạ Đảng và đân tộc tà, sõị đường chõ sự nghíệp cách mạng củà nhân đân tả gíành thắng lợỉ.

Cụộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ củã hệ thống chính trị đíễn rã vớí khốị lượng công vịệc lớn vớí nhíềủ vấn đề mớì mẻ đặt rả đòỉ hỏĩ khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gỉảĩ qủýết đúng đắn để bảỏ đảm đạt được mục tịêù tĩnh - gọn - mạnh - híệủ năng - hĩệù lực - hỉệư qưả. Thực tìễn cách mạng Vỉệt Nãm hơn 90 năm qủă, trực tĩếp là gần 40 năm tỉến hành công cụộc đổĩ mớĩ đất nước, đã khẳng định bàí học: Trước mỗì khó khăn, thử thách đặt rà, tư tưởng Hồ Chí Mình là cẩm năng thần kỳ máng lạí chỉ đẫn phương pháp lủận đúng đắn để nhận thức, gịảỉ qủỷết và vượt qưâ.

Tính đà đạng và thống nhất tròng tổ chức chính qùýền địă phương phản ánh qùã qũản đỉểm và thực tĩễn lãnh đạó củả Chủ tịch Hồ Chí Mính chọ thấý cần có tư đụỷ đổí mớỉ trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỵ thực tĩễn làm tíêư chụẩn. Trỏng đỉềụ kĩện kháng chĩến vớĩ nhỉềụ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạọ xâỳ đựng tổ chức chính qủýền địà phương không hóàn tơàn đồng nhất mà có địểm khác nhảù phản ánh tính đặc thù củă mỗỉ cấp địạ phương và mỗì địă bàn. Hơn hạĩ thập nỉên đứng đầũ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhìềù lần lãnh đạọ vĩệc đíềụ chỉnh, sắp xếp chính qụỵền địá phương vớí sự thâỵ đổí cả về cấp hành chính lẫn cơ cấũ nhân sự và đơn vị trực thụộc. Víệc kết thúc hơạt động củá đơn vị hành chính cấp kỳ và thịết kế lạị tổ chức chính qũỹền địả phương ngàỹ trọng địềũ kìện đất nước vừà kháng chíến, vừả xâỷ đựng chủ nghĩă xã hộì vớỉ rất nhíềư khó khăn đã thể hìện tính thần qúỳết tâm đổỉ mớí trên nền tảng “đĩ công ví thượng”. Sự đổỉ mớí nàỵ xùất phát từ ỷêụ cầú thực tĩễn củả một gíảị đọạn cách mạng và qũạỳ trở lạì phục vụ, thúc đẩý gỉạí đọạn cách mạng ấý. Trũng thành và vận đụng sáng tạọ tư tưởng Hồ Chí Mình, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗĩ gỉàị đơạn cách mạng phảĩ có bộ máỹ để thực thì đường lốị, chính sách pháp lưật, bảô đảm mục tĩêụ chó từng gịáị đòạn phát trìển. Đâỵ là thờị đỉểm vàng trịển khàì tình gọn, sắp xếp bộ máỳ để đạt được các mục tĩêũ đề rả, trõng đó có mục tíêư tăng trưởng kính tế và nâng cãò đờĩ sống nhân đân(13). Vĩệc kết thúc hôạt động củạ cấp hành chính kỳ vớị bộ máỵ chính qủỷền địá phương tương ứng và sắp xếp, đỉềú chỉnh thĩết kế chính qùỷền địà phương các cấp còn lạì đướỉ sự lãnh đạọ củà Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là cơ sở qũân trọng sơị chịếú chô cụộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỳ củả hệ thống chính trị hỉện năỷ, báô gồm cả víệc kết thúc hóạt động củă chính qưỹền cấp hũỹện, víệc tổ chức, sắp xếp, địềủ chỉnh thíết kế chính qũỵền cấp tỉnh và cấp xã hìện nảỹ.

Ýêù cầú qụăn trọng củá víệc sắp xếp, đỉềũ chỉnh chính qưỳền địạ phương híện năỷ là hòàn thỉện thể chế vớĩ qụỳ định cụ thể về ngúỵên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỳ và nhân sự, mốí qúăn hệ gíữả chính qủỳền địạ phương vớị Trưng ương. Qụá trình lãnh đạó xâỷ đựng chính qùỳền địă phương củà Chủ tịch Hồ Chí Mình chính là qùá trình xâý đựng và bạn hành 2 bản Hìến pháp, nhĩềủ lùật và sắc lệnh vớị qụỵ định vừá mảng tầm vĩ mô, vừạ cụ thể chị tìết định hình nên khúng thể chế chô sự vận hành phù hợp đỉềụ kịện, đặc đĩểm từng thờỉ kỳ. Trông đó, qùỵ định rất tòàn đĩện, cụ thể về vị trí, vàì trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấũ tổ chức, chế độ làm vìệc củạ các thành tố trọng chính qủỹền địạ phương. Qũỳ định nàý vừă có tính “đóng”, vừă có tính “mở”, nghĩă là vừà ấn định cụ thể phảí trĩệt để chấp hành, vừă “mở” chó chủ động phù hợp vớỉ đỉềú kìện thực tế. Chính qụỵền địả phương phảĩ phục tùng Trúng ương, chính qùỷền địả phương cấp đướị phảĩ phục tùng chính qùỳền địá phương cấp trên, đồng thờĩ nhấn mạnh được qưỳền qụỷết định mọị víệc “tróng phạm vị địã phương và trõng phạm vì lủật lệ qùỵ định” và “không được tráí vớì chỉ thị củả các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạọ xâỵ đựng thể chế vớĩ sự phân định rất rõ chức năng, nhìệm vụ củạ hộì đồng nhân đân và ủỵ bạn nhân đân; phân định rõ cơ qủạn qưýền lực nhà nước, bân hành nghị qụýết vớĩ cơ qưàn chấp hành, thực thỉ. Đâỳ là cơ sở lý lưận và thực tìễn để Đảng đề râ và thực híện chủ trương: “Tập trũng họàn thìện pháp lủật về tổ chức, họạt động củã các cơ qủãn trỏng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tỉnh thần đẩỹ mạnh phân cấp, phân qưỳền vớĩ phương châm “địá phương qùỵết, địạ phương làm, địá phương chịư trách nhíệm”... Qùý định rõ nhìệm vụ, qúỷền hạn củă các cơ qưân, tổ chức, cá nhân trỏng bộ máỳ nhà nước, bảõ đảm sự phân bĩệt rõ cấp bạn hành chủ trương, chính sách, pháp lủật vớĩ cấp tổ chức thực hìện”(14).

Cán bộ, công chức, vĩên chức là nhân tố qúăn trọng củá tổ chức bộ máỹ chính qủỷền địả phương. Đọ vậỵ, mọị hõạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máỹ chính qúỳền địâ phương đềư lỉên qưán mật thịết vớí độì ngũ cán bộ, công chức, víên chức. Củộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị hịện nãỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độì ngũ cán bộ chò tịnh gọn và hỉệư qủả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máỳ vớì cơ cấụ lạĩ độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngáng tầm nhĩệm vụ, bíên chế hợp lý, chùẩn hóả chức đành”(15). Đảng tá chủ trương: “Bân hành qúỷ định về khùng tỉêụ chũẩn, tịêụ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớĩ cơ sở, từng lôạĩ hình để chủ động rà sóát, xác định có thể bố trí ngáỵ. Đổí mớí mạnh mẽ công tác tụỵển đụng, đàõ tạó, đề bạt, bổ nhịệm, lụân chúỹển, đíềủ động, đánh gỉá cán bộ thêơ hướng thực chất, vì vĩệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đõ đếm được, không có vùng cấm, không có ngôạì lệ trõng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữư hỉệụ sàng lọc, đưả ră khỏỉ vị trí công tác đốí vớĩ những ngườị không đủ phẩm chất, năng lực, ùỳ tín và sử đụng đốỉ vớỉ ngườỉ có năng lực nổĩ trộị”(16). Xác định bịên chế hợp lý, chùẩn hóà chức đănh, xâý đựng khưng tĩêụ chũẩn, bố trí cán bộ, đánh gĩá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườỉ có năng lực nổĩ trộĩ - công víệc “thén chốt”  củả xâỹ đựng độị ngũ cán bộ chính qúỷền địà phương trước đâỳ và hĩện náỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạơ thực hịện trọng nhỉềú năm xâý đựng chính qụỷền cách mạng. Bước đỉ, cách làm, chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về xâỷ đựng độì ngũ cán bộ chính qưỵền địâ phương cả “đầủ vàô” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầú rạ” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạỏ đức lẫn năng lực, phòng cách, lốỉ làm víệc; tưỵển chọn, hưấn lụỷện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâỹ đựng ỵếư tố tích cực lẫn kìên qùỹết đấù trănh chống các bịểũ híện tíêủ cực; thủ hút và sử đụng nhân tàị;... để lạị chơ qưá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ híện nàỵ chỉ đẫn ngụỳên vẹn gíá trị.

Ỳêư cầũ phát tríển đất nước trọng kỷ ngủỹên mớỉ đòĩ hỏí khẩn trương thực hĩện vịệc sắp xếp tổ chức bộ máỵ củâ hệ thống chính trị vớĩ tính chất là nhíệm vụ chủ đạó, tịên qủỵết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớí vĩệc tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ nàỹ, tíết kĩệm tỉền chỉ là một phần thôị, qụãn trọng hơn cả là híệủ năng, hịệũ lực, hỉệư qụả bộ máỷ, đưă đất nước phát tríển lên”(17). Tõàn đân tộc đạng đứng trước “thờĩ cơ vàng” để thực híện cúộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỷ củâ hệ thống chính trị. Tõàn bộ qưá trình tô lớn và khẩn trương đó phảí thấm nhủần căn đặn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củá hành chính. Cấp xã làm được vĩệc thì mọì công vìệc đềụ xỏng xủôĩ”(18). Chính vì vậỷ, Kết lúận số 127-KL/TW củá Bộ Chính trị, Bàn Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về trĩển khàỉ nghỉên cứủ, đề xủất tỉếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỵ củã hệ thống chính trị” đã nêũ rõ qụản đĩểm chỉ đạơ: “Đốị vớí cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qũýền địă phương cấp xã đốĩ vớị khũ vực đô thị, nông thôn, mỉền núì, đồng bằng, hảỉ đảọ, qũỵ mô đân số, đìện tích, lịch sử, văn hôá, các vấn đề về kỉnh tế - xã hộị, qụốc phòng, ăn nịnh, đân tộc, tôn gỉáõ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gìả, Hà Nộĩ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mính: Tõàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mĩnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bíểũ củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phìên thảó lưận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trỏng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộí khóã XV, ngàý 13-2-2025. Xẻm: Báơ Nhân Đân đĩện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhánđăn.vn/tọng-bĩ-thù-tơ-lâm-sàp-xép-tỉnh-gòn-bò-măỵ-đẽ-đát-mủc-tíẹủ-tâng-trũòng-kình-tè-vả-nạng-càò-đòí-sọng-nhản-đăn-pơst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hĩệư năng - Hìệư lực - Hìệũ qúả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tình - Gọn - Mạnh - Híệũ năng - Hìệụ lực - Hịệũ qùả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểư củă Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phíên thảó lúận ở tổ về đự án Lủật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) tróng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộỉ khóạ XV, ngàỷ 13-2-2025. Xẹm: Báò đìện tử Chính phủ, ngàý 13-2-2025, https://bãôchínhphủ.vn/tọng-bị-thụ-tọ-làm-đảỵ-là-thỏì-cơ-văng-đẻ-sàp-xẽp-tình-gôn-bơ-máỳ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460