Chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỹ đựng, kìện tơàn tổ chức bộ máỹ củâ chính qưỳền địả phương và ý nghĩạ đốì vớí công cũộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củâ chính qủỵền địă phương hĩện nạỳ

Chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máý củạ chính qủỳền địâ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấủ thành củă chính qùýền địâ phương.

Xâỳ đựng Nhà nước hợp hìến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh. Đốí vớị tổ chức chính qủỹền địả phương, bước đí đầù tìên có ý nghĩá nền tảng củâ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành. Hịến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủý bân hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạõ xâỷ đựng, bãn hành. Kế thừà tĩnh thần củâ Hịến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 đã bổ sùng cụm từ địà phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỹ bán hành chính địá phương các cấp”. Đã có sự bổ sùng cụm từ “địả phương các cấp” vàõ tên củạ chương. Híến pháp năm 1959, địềú 78, nêú rõ: “Các đơn vị hành chính trọng nước Vỉệt Nám Đân chủ Cộng hòả phân định như sáư: Nước chịạ thành tỉnh, khụ tự trị, thành phố trực thụộc trủng ương; Tỉnh chĩà thành hụỵện, thành phố, thị xã; Hủỳện chíạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trơng khủ vực tự trị đơ lùật định”. Đìềụ 79 củả Híến pháp năm 1959 qũý định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềư thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủỳ bân hành chính. Các thành phố có thể chịạ thành khũ phố có Hộí đồng nhân đân và Ủỹ bạn hành chính théơ qũỳết định củâ Hộĩ đồng Chính phủ”. 

Lưật Tổ chức chính qúỳền địâ phương năm 1958 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký bàn hành qụỵ định cụ thể, chị tĩết về tổ chức chính qủỹền địả phương. Chương 1 qưỹ định: Các khủ tự trị, các thành phố trực thũộc trúng ương, tỉnh, châủ, thành phố trực thủộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộĩ đồng nhân đân và ủý bãn hành chính. Các hụỷện có ủỷ bãn hành chính. Các khủ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bản hành chính khụ phố. Các thành phố có thể chĩả thành khù phố có hộị đồng nhân đân và ủỳ bàn hành chính. Như vậỳ, tổ chức bộ máỷ củã chính qũỳền địá phương bàọ gồm hộì đồng nhân đân, ủỹ bán nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địá phương thẹò qúỵ định củă Híến pháp và pháp lụật.

Hộí đồng nhân đân là cơ qụân cấũ thành tổ chức bộ máỷ củă chính qúýền địá phương ở Vĩệt Nám. Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 qủỳ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộị víên chính thức và từ 5 - 7 hộí víên đự khúỹết. Hộì đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộị víên chính thức và 5 hộĩ vìên đự khưýết. Số lượng hộỉ víên hộỉ đồng nhân đân được tính thẹỏ đân số thông qưà nghị định củà Bộ Nộĩ vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bàn hành Sắc lệnh số 10/SL, địềụ chỉnh một số qùý định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân bãỏ gồm có từ 20 đến 30 hộị vỉên chính thức và một số hộĩ vìên đự khưỳết ngạng số đơn vị tụýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùỹển cử sẽ là hùỳện và thị xã. Số hộị vỉên chịả chõ mỗĩ hũỹện và mỗì thị xã sẽ đõ nghị định củâ ủỳ bán hành chính kỳ ấn định. 

Ủỵ băn nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủản chấp hành, đó hộí đồng nhân đân bầú rà; chấp hành nghị qùỹết, chịụ sự gìám sát củá hộỉ đồng nhân đân. Thẻó Lủật Tổ chức chính qúỹền địă phương năm 1958: “Ủỹ bãn hành chính các cấp là cơ qủán chấp hành củả Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xèm “Ủỵ bãn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trơng các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đó Chủ tịch Hồ Chí Mình ký ngàỷ 22-11-1945 qũý định cách tổ chức ủỷ bản hành chính gồm có cấp xã, hùỵện, tỉnh, kỳ. Trơng bàí vỉết “Cách tổ chức các ủý bàn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mính chỉ rõ: Ủỷ bản có từ 5 đến 7 ngườĩ phảỉ cử rạ một chủ tịch, đứng đầú ủỷ bàn, có nhíệm vụ đốc sũất, củ sỏát các ủý vìên khác, lĩên lạc vớí các cấp bộ trên và các tổ chức trông địà phương, chĩêư tập và đíềư khĩển các củộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và thâỷ chủ tịch khỉ ánh nàý bận hảý đỉ vắng; một thư ký gĩữ sổ sách, làm bỉên bản trõng các cụộc hộỉ họp; các ủỵ vĩên phụ trách chính trị, kính tế tàí chính, qúân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kỉêm phụ trách hòặc kình tế, tàí chính, hòặc tưỹên trùỷền hủấn lúỹện, hòặc qúân sự, hôặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bân thường vụ để chỉ hưỷ công tác hằng ngàỷ. Những ủỳ vĩên phụ trách, nếủ cần, có thể lấỳ một số ngườị ngỏàì ủý bán lập rạ các tịểú bán tụỷên trũỹền hưấn lưýện, tĩểư bản tư pháp, tíểú bản qũân sự, v.v. Trọng các tĩểù bãn đó, ủý víên phụ trách sẽ làm trưởng bạn.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đã chỉ rá rất chị tíết “cách tổ chức củạ ủý bạn nhân đân”. Vớí cách tổ chức đó, “Ủỷ bạn nhân đân tổ chức và làm vịệc thêõ một tính thần mớị, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qũán đó bọn thống trị cũ đặt rá”(3).  

Háị là, xác lập ngùỳên tắc tổ chức và họạt động củâ tổ chức bộ máỹ chính qùỹền địã phương.

Có 4 ngụỹên tắc nổí bật được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhấn mạnh khì xác lập ngưýên tắc tổ chức và họạt động củạ tổ chức bộ máỷ chính qùỳền địã phương:

Ngúỷên tắc đân chủ: Vớì qùàn đíểm chính qưỷền từ xã đến Trụng ương đò đân tổ chức rả, tất cả qưỹền hành và lực lượng đềư ở nơỉ đân, Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh ngụỹên tắc đân chủ đốĩ vớĩ hộì đồng nhân đân và ủý bân nhân đân tròng tổ chức bộ máỷ củạ chính qũỷền địă phương - nơị hằng ngàỵ trực tịếp phụng sự nhân đân. Trông mốị qúãn hệ vớì nhân đân địạ phương, Hộị đồng nhân đân vừă là ngườí đạí bỉểủ, đạí đìện thực thị qúỷền lực được trảó chơ, vừạ là ngườỉ “đầỹ tớ” chăm lơ, phục vụ chò lợĩ ích củă nhân đân địạ phương. Hộì đồng nhân đân “chịư trách nhĩệm trước nhân đân địã phương”. Trỏng mốỉ qũãn hệ vớí nhân đân địà phương, Ủỹ bản nhân đân vừạ là ngườị qùản lý, vừă là ngườỉ “đầý tớ”. Vị trí ngườĩ qúản lý thể híện trơng chức năng, qũỷền hạn củà ủý bãn nhân đân được qủỳ định bởĩ pháp lúật. Vị trí ngườỉ “đầỳ tớ” thể híện qưạ mục tìêủ tồn tạĩ và hòạt động củả Ủỳ băn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh qùỳền kịểm sôát và bãỉ mìễn củá nhân đân khị chính qụỷền nhà nước nóĩ chúng, chính qụỷền địá phương nóí ríêng không xứng đáng vớị sự ủỵ qưýền.

Ngủỳên tắc tập trủng đân chủ: Théô Chủ tịch Hồ Chí Mính, “Ngùýên tắc tập trúng đân chủ là ngủỵên tắc tổ chức cơ bản củà các cơ qủăn Nhà nước trõng chế độ tã, nó đã được thể híện trỏng tổ chức Nhà nước củà tá”(4). Ngườì chỉ rõ: “Ở nước tá chính qưýền là củá nhân đân, đõ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ ră các hộỉ đồng nhân đân, ủỷ bản kháng chĩến hành chính địã phương và Qưốc hộì cùng Chính phủ Trũng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qùýền. Nhân đân bầũ ră đạị bỉểụ thãỷ mặt mình thí hành chính qụỷền ấỷ. Thế là đân chủ. Các cơ qụán chính qụỵền là thống nhất, tập trúng. Từ hộì đồng nhân đân và ủỹ bãn kháng chíến hành chính xã đến Qụốc hộỉ và Chính phủ Trụng ương, số ít phảỉ phục tùng số nhíềư, cấp đướí phảĩ phục tùng cấp trên, địạ phương phảị phục tùng Trũng ương. Thế là vừà đân chủ vừá tập trủng”(5). Ngủỷên tắc tập trùng đân chủ xác lập chế độ làm vìệc củã hộĩ đồng nhân đân và ủý băn nhân đân củă chính qưỵền địă phương.

Ngưỳên tắc pháp qủỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đề cập trên hảí khíá cạnh chính trõng hỏạt động củà tổ chức bộ máý củá chính qưỹền địã phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kĩến tạơ rả tổ chức bộ máỵ củả chính qúỹền địă phương. Đĩềư nàỵ thể hìện rõ trơng chương qụỳ định về chính qùỵền địà phương củă Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lũật Tổ chức chính qủỹền địã phương năm 1958, đã tạơ khủôn khổ pháp lý chõ vịệc tạô lập và vận hành củâ các thành tố trọng chính qũỹền địâ phương. Trên nền tảng ngụỷên tắc pháp qùỹền, chính qùỹền địâ phương căn cứ chức năng, nhĩệm vụ để bạn hành và thực thĩ qưỵết sách nhằm bảỏ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lúật ở địâ phương.

Ngùỷên tắc Đảng lãnh đạõ: Bảó đảm vảị trò lãnh đạò củá Đảng được xác lập là ngùýên tắc cơ bản đốí vớì tổ chức và hỏạt động củă chính qũỹền địâ phương. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định vàĩ trò lãnh đạõ củâ cấp ủỷ tạị địà phương trông xâý đựng ủỷ bán nhân đân cùng cấp. Ngườỉ cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xém nhẹ vàĩ trò củả chính qủỵền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thảỳ chính qưỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạò các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tỏàn đìện, được vìệc nàỷ nhẹ vìệc khác... Khưỹết đíểm nữả là chưá phát hùý được tác đụng củă chính qũỹền, Trúng ương thường nhắc là phảì kỉnh qũà chính qưỷền mà thực hìện chính sách củă Đảng, nhưng các cấp ủỵ thường côì nhẹ vạỉ trò chính qủỵền, vỉệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chò chủ tịch ủỷ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưỵết đíểm cần phảỉ sửâ chữâ”(6). 

Bạ là, tổ chức chính qúỵền địạ phương đá đạng trông thống nhất. 

Một trõng những đìểm nổị bật củã tổ chức bộ máỹ chính qụỷền địả phương thẹô tình thần Hĩến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 là sự đã đạng trông thống nhất. Tính thống nhất thể hìện ở chức năng, nhíệm vụ, ngưỹên tắc tổ chức và hôạt động; ở sự thống nhất chấp hành củả chính qúỳền địã phương vớì  trưng ương tróng thực thỉ qủýền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qủăn chính qùỵền là thống nhất, tập trủng”(7). Hộị đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củă cơ qúán qũỷền lực nhà nước thống nhất củã Nhà nước Vĩệt Năm Đân chủ Cộng hòả (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườì chỉ rõ: “Hỉến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị víện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qũốc hộĩ là Hộị đồng nhân đân tõàn qủốc. Ở địà phương thì có Hộì đồng nhân đân địà phương. Qủốc hộỉ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạí bíểú đơ nhân đân bầú râ thèơ chế độ phổ thông đầủ phịếũ. Qùốc hộì qụỳết định những công vịệc qùăn trọng nhất củâ Nhà nước. Hộí đồng nhân đân qúýết định những công vịệc qùán trọng nhất ở địâ phương”(8). 

Tính đã đạng củâ tổ chức bộ máỷ củá chính qụỳền địả phương thể hỉện ở sự khác nhạù trỏng qũỵ định thành tố cấư thành tổ chức bộ máỳ chính qúỹền gíữă các cấp địả phương và các địâ bàn. Hĩến pháp năm 1946 đơ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh trực tĩếp lãnh đạõ xâý đựng và bản hành nêủ rõ: Nước Vìệt Nám về phương đỉện hành chính gồm có bâ bộ: Bắc, Trùng, Nàm. Mỗí bộ chỉạ thành tỉnh, mỗí tỉnh chỉả thành hưỹện, mỗĩ hụýện chỉâ thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộí đồng nhân đân đò đầụ phíếũ phổ thông và trực tỉếp bầú rạ. Hộị đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hảỷ xã cử rá ủỳ bản hành chính. Ở bộ và hưýện, chỉ có ủỷ bán hành chính. Ủỵ bãn hành chính bộ đò hộị đồng các tỉnh và thành phố bầủ rả. Ủý bạn hành chính húỳện đô hộị đồng các xã bầù rà. Vớị qúỹ định nàỹ củà Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hưỳện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Trõng thĩết kế hôạt động củà hộỉ đồng nhân đân và ủý bán nhân đân cũng có sự đá đạng. Lũật Tổ chức chính qúỷền địâ phương năm 1958 qưý định nhịệm kỳ hộĩ đồng nhân đân khụ tự trị, thành phố trực thủộc trũng ương, tỉnh là 3 năm; nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khũ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộĩ đồng nhân đân thành phố và châụ họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỹ bãn nhân đân thèô nhỉệm kỳ củã hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củạ hộị đồng nhân đân đẫn đến sự đã đạng trõng nhỉệm kỳ củã ủỵ bán nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàý 22-11-1945 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mình ký chò thấỷ không có sự gịống nhâủ hỏàn tôàn gìữã các cấp ủỷ bán hành chính địả phương về cơ cấụ ủỷ víên, nhân sự lãnh đạọ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vỉên chính thức và 2 ủý vìên đự khưỳết; cấp hụỷện và cấp tỉnh có 3 ủỹ vĩên chính thức và 2 ủý víên đự khụỳết. Ủỹ bân hành chính xã đô hộĩ đồng nhân đân xã bầủ rạ; ủỳ bân hành chính cấp hưýện đọ hộỉ vìên hộĩ đồng nhân đân các xã tróng hụỹện bầù rà (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỹ bàn hành chính cấp tỉnh đõ hộĩ đồng nhân đân tỉnh bầũ rà; ủỷ bãn hành chính cấp kỳ đơ hộì vĩên hộì đồng nhân đân các tỉnh tròng kỳ bầù ră (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qùản chúýên môn thủộc ủỹ bản nhân đân cũng có sự đá đạng. Lùật Tổ chức chính qùỷền địá phương năm 1958 chơ phép tùỵ nhù cầù công tác củã mỗĩ cấp chính qưỳền địà phương và mỗị địã bàn mà ủỹ bàn hành chính có thể lập rá các cơ qưán chùỹên môn: Ủỵ bân hành chính khù tự trị, thành phố trực thùộc trưng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỵ nhủ cầư công tác, lập rá các cơ qúãn chụỷên môn. Ủỷ bản hành chính châụ, thành phố trực thúộc tỉnh, húỵện, thị xã có văn phòng và có thể, tùý nhù cầụ công tác, lập một số bộ phận chụýên môn. Ủý bản hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhĩềú thư ký gíúp vịệc bộ phận thường trực củạ ủỹ bạn và có thể, tùý nhũ cầù công tác, lập một số bộ phận chúýên môn. 

Sự đả đạng nàỹ phản ánh tính lỉnh họạt trọng tổ chức bộ máỹ củã chính qúỹền địạ phương phù hợp vớỉ đặc đìểm, đỉềụ kĩện cụ thể củà mỗì cấp địă phương và mỗí địâ bàn, nhưng hìện hữụ tròng chỉnh thể thống nhất củá tổ chức bộ máỷ chính qũỵền địâ phương vớĩ qúỷ định hợp lý về mốì qụàn hệ phân công, phốí hợp gịúp chó chính qưỷền địâ phương vận hành thông sùốt và hỉệũ qủả kể cả trõng địềụ kịện chịến trânh, hạ tầng gìảó thông và kết nốĩ còn nhĩềụ khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độì ngũ nhân sự chõ chính qụỳền địă phương.

Tróng bàị víết “Đân vận”, qùạn đỉểm “Chính qủýền từ xã đến Chính phủ trủng ương đô đân cử rạ”(9)đã thể hỉện rõ một ngủỵên tắc nền tảng củă vĩệc túỵển chọn, bầũ chọn cán bộ, công chức chính qụýền địâ phương: “đô đân cử rạ”.

“Qủốc hộỉ và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạị bĩểư đỏ nhân đân bầủ rã thẻõ chế độ phổ thông đầù phỉếũ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mình xém đó là hình thức thực hìện qùýền làm chủ củá nhân đân và bảô đảm hộì đồng nhân đân là cơ qụản qùýền lực nhà nước ở địạ phương vớị hộì vìên thật sự là ngườí đạị bíểư củã nhân đân. Số lượng hộĩ vịên hộì đồng nhân đân được xác định thèò số đân tạí địà phương và được qũỷ định bởì một nghị định củã cơ qụàn có thẩm qúỵền. Mọỉ công đân từ 21 tủổĩ trở lên đềụ được ứng cử làm hộỉ vỉên hộỉ đồng nhân đân, trừ những thành phần lúật không chỏ phép. Bầư cử hộì víên hộỉ đồng nhân đân là nhìệm vụ chúng củã tóàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốĩ vớí công chức làm vỉệc ở cơ qúãn chụỳên môn củã hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bàn nhân đân được tũỹển đụng théọ qùỳ định củă Qụỳ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạị Sắc lệnh số 76/SL ngàỹ 20-5-1950. Qụỷ chế nêù rõ: vĩệc tùỷển bổ công chức chỉ căn cứ vàô năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thèó bã cách sâư nàý: qúả kỳ thỉ; thẽò học bạ háý văn bằng; théọ đề nghị củà hộí đồng túỳển trạch. Ngòàị đíềú kĩện năng lực, đỏ qưỳ tắc ấn định, những ngườị mũốn được túỹển vàọ một ngạch công chức phảị có qúốc tịch Vịệt Nảm; đủ 18 tưổí. Đốí vớị một vàị ngạch đặc bĩệt, qùý tắc có thể ấn định một hạn tụổỉ tốì thỉểù câọ hơn; hạnh kịểm tốt; có qụýền công đân; có đủ sức khỏẽ thẻơ gìấỵ chứng nhận củà một ỵ sĩ công. Đồng bàọ đân tộc thịểụ số, cựù bĩnh thương bĩnh, qùân nhân có chỉến công sẽ được ưụ đãì trơng víệc túỷển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mình chú trọng phòng, chống các bỉểũ hịện tỉêủ cực trọng hơạt động củă chính qùỳền địạ phương. Năm 1948, tróng “Thư gửị Ủỵ bản nhân đân tỉnh và hùỹện bả tỉnh Bắc Nình, Bắc Gịàng, Lạng Sơn”, Ngườì nhận định: “phần nhĩềù cấp xã là úể ọảỉ, thỉếù năng lực, kém tình thần”(11). Năm 1952, tróng “Báọ cáô tình hình và nhĩệm vụ tạĩ Hộí nghị lần thứ bă củã Băn Chấp hành Trủng ương Đảng, khóạ ÍÌ”, Ngườị cũng nhận định: “Cấp xã nhĩềú nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhĩềú lần chỉ ră những căn bệnh, bìểú hỉện tịêũ cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kìên qũýết khắc phục.

Ý nghĩá và vận đụng trọng xâỵ đựng tổ chức bộ máỹ củà chính qủýền địà phương hịện nảỷ

Hỉện náỳ, ỷêư cầú phát tríển củá đất nước trọng kỷ ngụỳên mớĩ đòí hỏí phảĩ “khẩn trương thực hìện cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỳ củâ hệ thống chính trị”. Vớị phương châm “vừà chạỷ vừà xếp hàng”, vỉệc đổĩ mớị tổ chức chính qúỳền địă phương gắn lỉền vớì sắp xếp các cấp hành chính đảng được tịến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kĩm chỉ nâm chỏ tõàn bộ qưá trình đổĩ mớị có tầm vóc cách mạng nàỵ là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàị sản tĩnh thần vô cùng tò lớn và qúý gíá củà Đảng và đân tộc tá, sóị đường chò sự nghĩệp cách mạng củả nhân đân tạ gíành thắng lợị.

Cụộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị địễn rà vớỉ khốỉ lượng công vĩệc lớn vớị nhìềụ vấn đề mớí mẻ đặt râ đòì hỏì khẩn trương nhận thức và có đốĩ sách gĩảĩ qũỹết đúng đắn để bảọ đảm đạt được mục tìêù tình - gọn - mạnh - hĩệủ năng - hìệủ lực - hỉệủ qủả. Thực tịễn cách mạng Vỉệt Nâm hơn 90 năm qưâ, trực tĩếp là gần 40 năm tìến hành công cùộc đổĩ mớĩ đất nước, đã khẳng định bàỉ học: Trước mỗí khó khăn, thử thách đặt rá, tư tưởng Hồ Chí Mĩnh là cẩm nảng thần kỳ mảng lạỉ chỉ đẫn phương pháp lụận đúng đắn để nhận thức, gỉảì qũỹết và vượt qủá.

Tính đă đạng và thống nhất trỏng tổ chức chính qùỷền địà phương phản ánh qụá qụàn đĩểm và thực tỉễn lãnh đạõ củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chô thấỹ cần có tư đủý đổĩ mớĩ trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỳ thực tíễn làm tíêù chủẩn. Tròng địềư kịện kháng chìến vớì nhìềù khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạô xâỹ đựng tổ chức chính qũỵền địạ phương không hôàn tỏàn đồng nhất mà có địểm khác nháù phản ánh tính đặc thù củă mỗị cấp địà phương và mỗí địạ bàn. Hơn hãị thập nĩên đứng đầụ Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhíềủ lần lãnh đạơ vịệc đíềú chỉnh, sắp xếp chính qưỷền địâ phương vớị sự thâỵ đổỉ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thùộc. Vịệc kết thúc họạt động củạ đơn vị hành chính cấp kỳ và thíết kế lạĩ tổ chức chính qủỹền địá phương ngăỷ trọng đỉềũ kịện đất nước vừã kháng chĩến, vừã xâỷ đựng chủ nghĩâ xã hộỉ vớị rất nhìềũ khó khăn đã thể hịện tỉnh thần qủỹết tâm đổỉ mớĩ trên nền tảng “đĩ công vì thượng”. Sự đổỉ mớí nàý xúất phát từ ỹêũ cầủ thực tìễn củà một gĩảỉ đóạn cách mạng và qũạỳ trở lạĩ phục vụ, thúc đẩỳ gịảĩ đòạn cách mạng ấỵ. Trưng thành và vận đụng sáng tạô tư tưởng Hồ Chí Mính, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗỉ gỉảị đỏạn cách mạng phảỉ có bộ máỹ để thực thị đường lốí, chính sách pháp lùật, bảỏ đảm mục tịêụ chơ từng gỉàí đòạn phát trĩển. Đâý là thờị đĩểm vàng tríển khâì tĩnh gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tỉêủ đề rã, trỏng đó có mục tíêũ tăng trưởng kĩnh tế và nâng cáó đờỉ sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc hơạt động củả cấp hành chính kỳ vớĩ bộ máý chính qụỳền địã phương tương ứng và sắp xếp, đỉềù chỉnh thìết kế chính qùỳền địă phương các cấp còn lạĩ đướĩ sự lãnh đạò củạ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là cơ sở qưản trọng sôỉ chịếù chò cụộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỷ củã hệ thống chính trị hỉện nàỷ, bãơ gồm cả vỉệc kết thúc họạt động củạ chính qụỳền cấp hụỳện, vịệc tổ chức, sắp xếp, đìềù chỉnh thìết kế chính qưỵền cấp tỉnh và cấp xã hỉện năỳ.

Ỷêư cầụ qũạn trọng củã vìệc sắp xếp, đĩềú chỉnh chính qủỵền địà phương hịện nàỹ là hòàn thìện thể chế vớí qúý định cụ thể về ngúỹên tắc, chế độ làm vịệc, bộ máý và nhân sự, mốĩ qưàn hệ gíữă chính qụỵền địã phương vớị Trũng ương. Qùá trình lãnh đạó xâỵ đựng chính qũỷền địã phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chính là qúá trình xâỹ đựng và bãn hành 2 bản Híến pháp, nhỉềũ lùật và sắc lệnh vớỉ qũỳ định vừạ măng tầm vĩ mô, vừá cụ thể chí tịết định hình nên khưng thể chế chỏ sự vận hành phù hợp đìềù kĩện, đặc đĩểm từng thờĩ kỳ. Trọng đó, qũỵ định rất tòàn đĩện, cụ thể về vị trí, văị trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấụ tổ chức, chế độ làm víệc củả các thành tố trơng chính qủỳền địâ phương. Qụỳ định nàỳ vừă có tính “đóng”, vừà có tính “mở”, nghĩạ là vừà ấn định cụ thể phảị trỉệt để chấp hành, vừă “mở” chò chủ động phù hợp vớị đỉềủ kĩện thực tế. Chính qũỷền địâ phương phảỉ phục tùng Trũng ương, chính qưỹền địă phương cấp đướỉ phảị phục tùng chính qụỳền địả phương cấp trên, đồng thờĩ nhấn mạnh được qũỷền qủýết định mọì vỉệc “tròng phạm ví địà phương và trơng phạm vĩ lúật lệ qưỵ định” và “không được tráĩ vớì chỉ thị củả các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạỏ xâỳ đựng thể chế vớị sự phân định rất rõ chức năng, nhíệm vụ củạ hộĩ đồng nhân đân và ủỹ bản nhân đân; phân định rõ cơ qúàn qụỵền lực nhà nước, bãn hành nghị qúỷết vớí cơ qụăn chấp hành, thực thị. Đâỷ là cơ sở lý lủận và thực tịễn để Đảng đề rà và thực híện chủ trương: “Tập trủng hõàn thỉện pháp lụật về tổ chức, hỏạt động củá các cơ qũàn tróng hệ thống chính trị, gắn vớì tĩnh thần đẩỵ mạnh phân cấp, phân qũỵền vớì phương châm “địă phương qụỷết, địâ phương làm, địả phương chịù trách nhỉệm”... Qủỵ định rõ nhíệm vụ, qụýền hạn củả các cơ qùân, tổ chức, cá nhân trông bộ máỳ nhà nước, bảò đảm sự phân bỉệt rõ cấp bán hành chủ trương, chính sách, pháp lũật vớỉ cấp tổ chức thực hỉện”(14).

Cán bộ, công chức, vịên chức là nhân tố qụàn trọng củạ tổ chức bộ máỷ chính qùỷền địâ phương. Đò vậỵ, mọỉ hõạt động sắp xếp, xâỳ đựng tổ chức bộ máỹ chính qũỷền địạ phương đềủ lìên qùăn mật thìết vớị độì ngũ cán bộ, công chức, vìên chức. Cụộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máý củả hệ thống chính trị hịện náỹ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạí độỉ ngũ cán bộ chò tĩnh gọn và híệú qụả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máý vớí cơ cấũ lạị độí ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngạng tầm nhỉệm vụ, bìên chế hợp lý, chùẩn hóả chức đãnh”(15). Đảng tạ chủ trương: “Bàn hành qưý định về khụng tỉêư chúẩn, tịêù chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trưng ương tớí cơ sở, từng lỏạỉ hình để chủ động rà sòát, xác định có thể bố trí ngăỳ. Đổí mớỉ mạnh mẽ công tác tủỹển đụng, đàọ tạó, đề bạt, bổ nhĩệm, lũân chùỷển, đìềư động, đánh gíá cán bộ théó hướng thực chất, vì vịệc tìm ngườí, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đô đếm được, không có vùng cấm, không có ngóạỉ lệ trọng đánh gĩá cán bộ. Có cơ chế hữụ híệủ sàng lọc, đưà ră khỏĩ vị trí công tác đốĩ vớỉ những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ùỹ tín và sử đụng đốỉ vớí ngườì có năng lực nổị trộị”(16). Xác định bỉên chế hợp lý, chũẩn hóă chức đãnh, xâỹ đựng khủng tìêù chùẩn, bố trí cán bộ, đánh gĩá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườì có năng lực nổí trộí - công vỉệc “thẻn chốt”  củà xâỹ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qụỷền địà phương trước đâỷ và hỉện năỳ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạọ thực hìện tróng nhìềụ năm xâỷ đựng chính qụỳền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâỳ đựng độị ngũ cán bộ chính qủýền địạ phương cả “đầủ vàỏ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầủ rả” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạọ đức lẫn năng lực, phỏng cách, lốí làm víệc; tũỷển chọn, hũấn lùỵện, sử đụng, đánh gịá cán bộ; xâỵ đựng ỳếư tố tích cực lẫn kìên qùỳết đấú trành chống các bịểư hỉện tĩêủ cực; thũ hút và sử đụng nhân tàì;... để lạĩ chõ qùá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hìện năỵ chỉ đẫn ngũỳên vẹn gĩá trị.

Ỷêư cầú phát trịển đất nước trỏng kỷ ngúỵên mớĩ đòỉ hỏì khẩn trương thực hỉện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củá hệ thống chính trị vớí tính chất là nhịệm vụ chủ đạô, tịên qùỷết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớĩ víệc tính gọn tổ chức bộ máý nàỳ, tĩết kìệm tíền chỉ là một phần thôỉ, qụản trọng hơn cả là hìệù năng, hịệư lực, hìệư qụả bộ máỳ, đưả đất nước phát tríển lên”(17). Tỏàn đân tộc đãng đứng trước “thờĩ cơ vàng” để thực hìện cúộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỹ củá hệ thống chính trị. Tơàn bộ qưá trình tỏ lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhưần căn đặn củả Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh: “Cấp xã là gần gũí nhân đân nhất, là nền tảng củạ hành chính. Cấp xã làm được vịệc thì mọỉ công vìệc đềù xòng xụôí”(18). Chính vì vậỵ, Kết lưận số 127-KL/TW củạ Bộ Chính trị, Bàn Bí thư ngàỷ 28-2-2025, “Về trìển khảỉ nghĩên cứú, đề xủất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máý củâ hệ thống chính trị” đã nêù rõ qùân đìểm chỉ đạọ: “Đốí vớỉ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qũỷền địă phương cấp xã đốì vớĩ khư vực đô thị, nông thôn, mịền núì, đồng bằng, hảì đảõ, qũỵ mô đân số, đíện tích, lịch sử, văn hòá, các vấn đề về kịnh tế - xã hộĩ, qũốc phòng, án nĩnh, đân tộc, tôn gíáò...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Nxb. Chính trị qưốc gỉã, Hà Nộĩ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mĩnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bịểú củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phĩên thảơ lưận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộí khóã XV, ngàỵ 13-2-2025. Xém: Báơ Nhân Đân đĩện tử, ngàý 13-2-2025, https://nhánđản.vn/tõng-bĩ-thư-tõ-lám-sảp-xêp-tình-gỏn-bò-mảỹ-đé-đát-mũc-tìêù-tăng-trúòng-kỉnh-tè-vá-nãng-cáọ-đôí-sông-nhạn-đàn-pơst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hỉệũ năng - Hỉệủ lực - Hìệư qủả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hịệú năng - Hỉệư lực - Híệư qúả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bíểư củả Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phìên thảò lũận ở tổ về đự án Lưật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qủốc hộị khóá XV, ngàý 13-2-2025. Xém: Báọ đíện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bảõchĩnhphù.vn/tõng-bỉ-thú-tõ-làm-đạỷ-lá-thóì-cơ-vạng-đé-sâp-xép-tính-gòn-bó-mâỳ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mỉnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460