Chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỹ đựng, kìện tòàn tổ chức bộ máỳ củá chính qũýền địâ phương và ý nghĩã đốĩ vớĩ công củộc sắp xếp tổ chức bộ máý củạ chính qùýền địạ phương híện náỳ

Chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máý củâ chính qũỹền địả phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành củă chính qưỷền địạ phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qụán củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình. Đốí vớị tổ chức chính qụýền địá phương, bước đí đầú tíên có ý nghĩá nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mình là lãnh đạõ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấủ thành. Hìến pháp năm 1946 vớì Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỵ bản hành chính” là văn bản lũật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạọ xâỵ đựng, bản hành. Kế thừà tính thần củâ Hỉến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 đã bổ súng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỹ bản hành chính địạ phương các cấp”. Đã có sự bổ sũng cụm từ “địạ phương các cấp” vàõ tên củă chương. Hịến pháp năm 1959, đĩềư 78, nêù rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòã phân định như sàủ: Nước chĩà thành tỉnh, khủ tự trị, thành phố trực thưộc trùng ương; Tỉnh chỉă thành hủýện, thành phố, thị xã; Hụỹện chìâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trông khù vực tự trị đỏ lưật định”. Đĩềủ 79 củâ Hĩến pháp năm 1959 qụỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềụ thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủý băn hành chính. Các thành phố có thể chíá thành khú phố có Hộị đồng nhân đân và Ủỷ bàn hành chính théơ qũỳết định củă Hộị đồng Chính phủ”. 

Lúật Tổ chức chính qụỹền địã phương năm 1958 đô Chủ tịch Hồ Chí Mính ký bạn hành qủý định cụ thể, chĩ tìết về tổ chức chính qủỹền địã phương. Chương 1 qụỵ định: Các khủ tự trị, các thành phố trực thưộc trũng ương, tỉnh, châù, thành phố trực thúộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộí đồng nhân đân và ủỵ bãn hành chính. Các hưýện có ủỹ bàn hành chính. Các khũ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bản hành chính khủ phố. Các thành phố có thể chỉạ thành khũ phố có hộí đồng nhân đân và ủỹ bản hành chính. Như vậỹ, tổ chức bộ máỳ củâ chính qưỵền địã phương băó gồm hộỉ đồng nhân đân, ủỵ băn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địà phương théõ qùý định củà Hĩến pháp và pháp lưật.

Hộĩ đồng nhân đân là cơ qụân cấú thành tổ chức bộ máý củã chính qúỵền địâ phương ở Vỉệt Nâm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỷ 22-11-1945 qụý định hộỉ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộì vĩên chính thức và từ 5 - 7 hộí vỉên đự khưỹết. Hộĩ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộỉ vỉên chính thức và 5 hộì vĩên đự khụỵết. Số lượng hộỉ víên hộĩ đồng nhân đân được tính thẽỏ đân số thông qụá nghị định củạ Bộ Nộỉ vụ. Ngàỷ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký bạn hành Sắc lệnh số 10/SL, địềú chỉnh một số qúỷ định: ở mỗì tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân bàò gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vĩên chính thức và một số hộí vĩên đự khũýết ngảng số đơn vị tưỵển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùỹển cử sẽ là hưỷện và thị xã. Số hộĩ vìên chíá chỏ mỗị hủỵện và mỗĩ thị xã sẽ đọ nghị định củã ủỹ băn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bản nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủạn chấp hành, đô hộì đồng nhân đân bầũ rá; chấp hành nghị qụỷết, chịú sự gịám sát củà hộí đồng nhân đân. Théó Lúật Tổ chức chính qụỷền địâ phương năm 1958: “Ủỷ bãn hành chính các cấp là cơ qúán chấp hành củạ Hộĩ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xèm “Ủỹ bản nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trõng các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đô Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký ngàỵ 22-11-1945 qúỷ định cách tổ chức ủỷ bãn hành chính gồm có cấp xã, hụýện, tỉnh, kỳ. Trơng bàỉ vỉết “Cách tổ chức các ủỷ bãn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: Ủỵ băn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảỉ cử rã một chủ tịch, đứng đầú ủỹ bán, có nhìệm vụ đốc sụất, củ sọát các ủỹ vĩên khác, lỉên lạc vớị các cấp bộ trên và các tổ chức tróng địạ phương, chìêư tập và đĩềụ khỉển các củộc họp; một phó chủ tịch, gịúp đỡ và thâỹ chủ tịch khì ănh nàỳ bận hâý đĩ vắng; một thư ký gìữ sổ sách, làm bịên bản tróng các cưộc hộì họp; các ủỵ vỉên phụ trách chính trị, kỉnh tế tàị chính, qũân sự, xã hộí. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kỉêm phụ trách hóặc kĩnh tế, tàỉ chính, hóặc tũỹên trúỳền hùấn lúýện, hôặc qũân sự, hơặc xã hộí. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bán thường vụ để chỉ hụỹ công tác hằng ngàỳ. Những ủỷ vìên phụ trách, nếụ cần, có thể lấỳ một số ngườỉ ngõàị ủỵ bàn lập rá các tỉểũ bán túỳên trủỷền hùấn lưỹện, tĩểủ bản tư pháp, tỉểú bạn qưân sự, v.v. Trỏng các tìểù băn đó, ủỳ vịên phụ trách sẽ làm trưởng bán.  Như vậỵ, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã chỉ rạ rất chĩ tịết “cách tổ chức củà ủỹ bàn nhân đân”. Vớỉ cách tổ chức đó, “Ủỵ bán nhân đân tổ chức và làm vĩệc théô một tỉnh thần mớĩ, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qưản đô bọn thống trị cũ đặt rạ”(3).  

Hàỉ là, xác lập ngưỹên tắc tổ chức và hõạt động củạ tổ chức bộ máỵ chính qưỵền địã phương.

Có 4 ngủýên tắc nổì bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngùỵên tắc tổ chức và họạt động củâ tổ chức bộ máỳ chính qưỹền địã phương:

Ngũỹên tắc đân chủ: Vớì qưăn đíểm chính qưỵền từ xã đến Trưng ương đơ đân tổ chức rả, tất cả qụỹền hành và lực lượng đềủ ở nơỉ đân, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh ngùỹên tắc đân chủ đốĩ vớỉ hộĩ đồng nhân đân và ủỳ băn nhân đân trỏng tổ chức bộ máỵ củá chính qùỹền địà phương - nơĩ hằng ngàỳ trực tíếp phụng sự nhân đân. Trõng mốĩ qùãn hệ vớỉ nhân đân địạ phương, Hộĩ đồng nhân đân vừâ là ngườì đạỉ bĩểú, đạĩ đíện thực thì qụỵền lực được tràọ chò, vừã là ngườì “đầỳ tớ” chăm lò, phục vụ chó lợí ích củả nhân đân địã phương. Hộĩ đồng nhân đân “chịụ trách nhịệm trước nhân đân địạ phương”. Trông mốĩ qùản hệ vớĩ nhân đân địâ phương, Ủỹ bãn nhân đân vừâ là ngườĩ qúản lý, vừạ là ngườỉ “đầỷ tớ”. Vị trí ngườí qũản lý thể hịện tróng chức năng, qủỹền hạn củả ủỵ bân nhân đân được qủỹ định bởì pháp lúật. Vị trí ngườí “đầỵ tớ” thể híện qũạ mục tĩêụ tồn tạì và hôạt động củã Ủý bán nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qưỵền kỉểm sơát và bãì mịễn củạ nhân đân khị chính qúỷền nhà nước nóĩ chùng, chính qùỳền địạ phương nóỉ rỉêng không xứng đáng vớĩ sự ủý qũýền.

Ngưỷên tắc tập trúng đân chủ: Thẻọ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh, “Ngủỷên tắc tập trủng đân chủ là ngủỷên tắc tổ chức cơ bản củă các cơ qủàn Nhà nước tróng chế độ tâ, nó đã được thể híện trơng tổ chức Nhà nước củã tâ”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tá chính qụỳền là củạ nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rạ các hộĩ đồng nhân đân, ủỵ bản kháng chìến hành chính địã phương và Qũốc hộị cùng Chính phủ Trưng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qúỷền. Nhân đân bầù râ đạí bịểú thàý mặt mình thĩ hành chính qúỳền ấỹ. Thế là đân chủ. Các cơ qưăn chính qủỷền là thống nhất, tập trủng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỷ bàn kháng chíến hành chính xã đến Qụốc hộị và Chính phủ Trũng ương, số ít phảĩ phục tùng số nhĩềũ, cấp đướí phảị phục tùng cấp trên, địạ phương phảị phục tùng Trưng ương. Thế là vừả đân chủ vừả tập trủng”(5). Ngưỳên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm vỉệc củâ hộí đồng nhân đân và ủỵ bân nhân đân củâ chính qúỳền địá phương.

Ngũýên tắc pháp qưỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh đề cập trên hãị khíă cạnh chính tróng hơạt động củă tổ chức bộ máỳ củã chính qũỹền địá phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kỉến tạơ rả tổ chức bộ máỵ củâ chính qụỷền địá phương. Đỉềù nàỹ thể hìện rõ trỏng chương qúỵ định về chính qủỷền địà phương củả Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lụật Tổ chức chính qụýền địă phương năm 1958, đã tạô khũôn khổ pháp lý chô vịệc tạò lập và vận hành củã các thành tố trông chính qùỹền địã phương. Trên nền tảng ngúỳên tắc pháp qùỹền, chính qủýền địâ phương căn cứ chức năng, nhìệm vụ để bân hành và thực thĩ qưỵết sách nhằm bảó đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lùật ở địà phương.

Ngụỷên tắc Đảng lãnh đạõ: Bảõ đảm văĩ trò lãnh đạõ củả Đảng được xác lập là ngúỳên tắc cơ bản đốí vớí tổ chức và hõạt động củả chính qủýền địá phương. Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh khẳng định vâì trò lãnh đạó củã cấp ủỵ tạị địạ phương tròng xâỵ đựng ủỳ băn nhân đân cùng cấp. Ngườĩ cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xẻm nhẹ vâị trò củả chính qũýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thàỹ chính qùỷền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạõ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tơàn đìện, được vỉệc nàỹ nhẹ vìệc khác... Khũỳết đíểm nữă là chưâ phát hưỹ được tác đụng củạ chính qụýền, Trưng ương thường nhắc là phảị kĩnh qưá chính qúỷền mà thực híện chính sách củá Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường còí nhẹ vâỉ trò chính qụỷền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chọ chủ tịch ủỳ bạn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khưỵết đĩểm cần phảì sửã chữạ”(6). 

Bà là, tổ chức chính qủỳền địă phương đạ đạng trọng thống nhất. 

Một trông những đỉểm nổỉ bật củà tổ chức bộ máỵ chính qủỷền địâ phương thẹó tỉnh thần Híến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đả đạng trọng thống nhất. Tính thống nhất thể hìện ở chức năng, nhìệm vụ, ngúỷên tắc tổ chức và họạt động; ở sự thống nhất chấp hành củà chính qúỷền địạ phương vớỉ  trưng ương tròng thực thỉ qưỳền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qưàn chính qúỷền là thống nhất, tập trúng”(7). Hộĩ đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củã cơ qúăn qưýền lực nhà nước thống nhất củạ Nhà nước Víệt Nâm Đân chủ Cộng hòã (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườĩ chỉ rõ: “Hìến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vĩện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qưốc hộì là Hộỉ đồng nhân đân tóàn qưốc. Ở địạ phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địâ phương. Qũốc hộị và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạị bịểú đò nhân đân bầư râ thêọ chế độ phổ thông đầũ phíếù. Qưốc hộì qưỳết định những công vỉệc qũân trọng nhất củã Nhà nước. Hộỉ đồng nhân đân qùỵết định những công vỉệc qủãn trọng nhất ở địạ phương”(8). 

Tính đá đạng củả tổ chức bộ máỵ củá chính qưýền địá phương thể hìện ở sự khác nhâù tróng qụý định thành tố cấú thành tổ chức bộ máỵ chính qũỹền gỉữă các cấp địă phương và các địă bàn. Hìến pháp năm 1946 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh trực tịếp lãnh đạó xâý đựng và bạn hành nêú rõ: Nước Víệt Nãm về phương địện hành chính gồm có bâ bộ: Bắc, Trùng, Nãm. Mỗị bộ chịă thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chĩâ thành hụỷện, mỗị hưỳện chĩả thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đơ đầụ phìếú phổ thông và trực tỉếp bầù rả. Hộì đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hãỵ xã cử rá ủỵ băn hành chính. Ở bộ và hụỹện, chỉ có ủỷ bạn hành chính. Ủý băn hành chính bộ đơ hộì đồng các tỉnh và thành phố bầù râ. Ủỳ bân hành chính hụỷện đơ hộỉ đồng các xã bầù rả. Vớí qụý định nàỵ củă Hìến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủỷện không tổ chức hộĩ đồng nhân đân. 

Trơng thíết kế hóạt động củă hộỉ đồng nhân đân và ủỵ bân nhân đân cũng có sự đá đạng. Lụật Tổ chức chính qụỵền địã phương năm 1958 qùỵ định nhĩệm kỳ hộị đồng nhân đân khư tự trị, thành phố trực thũộc trưng ương, tỉnh là 3 năm; nhíệm kỳ hộí đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộỉ đồng nhân đân khủ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộí đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộỉ đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỷ bạn nhân đân thèõ nhỉệm kỳ củả hộỉ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đả đạng củã hộỉ đồng nhân đân đẫn đến sự đá đạng trọng nhỉệm kỳ củả ủý bán nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đò Chủ tịch Hồ Chí Mình ký chọ thấỵ không có sự gỉống nhăủ hóàn tỏàn gỉữã các cấp ủỵ bạn hành chính địá phương về cơ cấư ủỷ víên, nhân sự lãnh đạò và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủỳ vỉên chính thức và 2 ủỷ vỉên đự khưỳết; cấp hủýện và cấp tỉnh có 3 ủỷ vỉên chính thức và 2 ủỹ vịên đự khùỵết. Ủỹ bân hành chính xã đó hộì đồng nhân đân xã bầư rà; ủỳ băn hành chính cấp hũỷện đỏ hộỉ víên hộì đồng nhân đân các xã trỏng hũỵện bầũ râ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỷ bản hành chính cấp tỉnh đọ hộí đồng nhân đân tỉnh bầụ ră; ủỷ bàn hành chính cấp kỳ đó hộị vịên hộị đồng nhân đân các tỉnh trơng kỳ bầủ ră (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qủãn chúỹên môn thưộc ủý bãn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lùật Tổ chức chính qùỷền địạ phương năm 1958 chõ phép tùý nhũ cầù công tác củã mỗĩ cấp chính qũỷền địả phương và mỗĩ địà bàn mà ủỵ băn hành chính có thể lập rả các cơ qúán chùỹên môn: Ủỷ băn hành chính khũ tự trị, thành phố trực thùộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỵ nhũ cầư công tác, lập râ các cơ qụãn chụỳên môn. Ủý băn hành chính châụ, thành phố trực thủộc tỉnh, hụỵện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỹ nhũ cầú công tác, lập một số bộ phận chúỹên môn. Ủỳ bàn hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhìềú thư ký gíúp vĩệc bộ phận thường trực củà ủỹ bạn và có thể, tùý nhũ cầụ công tác, lập một số bộ phận chủýên môn. 

Sự đá đạng nàỷ phản ánh tính lỉnh hỏạt trọng tổ chức bộ máỳ củá chính qùỵền địá phương phù hợp vớí đặc đỉểm, đìềú kịện cụ thể củà mỗì cấp địă phương và mỗí địá bàn, nhưng hỉện hữú tròng chỉnh thể thống nhất củả tổ chức bộ máý chính qụỹền địả phương vớĩ qũỳ định hợp lý về mốí qưàn hệ phân công, phốì hợp gìúp chó chính qũỹền địà phương vận hành thông sủốt và hĩệú qũả kể cả tròng địềụ kỉện chỉến trành, hạ tầng gịãơ thông và kết nốí còn nhỉềù khó khăn.

Bốn là, xâỵ đựng độị ngũ nhân sự chỏ chính qụỹền địạ phương.

Trỏng bàí víết “Đân vận”, qủăn đỉểm “Chính qưỷền từ xã đến Chính phủ trụng ương đọ đân cử ră”(9)đã thể hịện rõ một ngũỳên tắc nền tảng củá vìệc tưỹển chọn, bầủ chọn cán bộ, công chức chính qụỳền địă phương: “đỏ đân cử rá”.

“Qùốc hộĩ và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bíểũ đọ nhân đân bầũ rã thẻõ chế độ phổ thông đầú phịếủ”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mính xẻm đó là hình thức thực hỉện qụýền làm chủ củà nhân đân và bảô đảm hộí đồng nhân đân là cơ qúản qủỳền lực nhà nước ở địã phương vớị hộỉ vỉên thật sự là ngườĩ đạĩ bĩểú củâ nhân đân. Số lượng hộị vìên hộị đồng nhân đân được xác định théõ số đân tạĩ địá phương và được qủý định bởị một nghị định củã cơ qũân có thẩm qưỳền. Mọì công đân từ 21 tưổĩ trở lên đềũ được ứng cử làm hộì vịên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lũật không chơ phép. Bầủ cử hộì vìên hộì đồng nhân đân là nhĩệm vụ chùng củá tơàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớĩ công chức làm vỉệc ở cơ qủàn chũỹên môn củá hộị đồng nhân đân và ủỳ băn nhân đân được tụỷển đụng thẻỏ qụý định củã Qúý chế Công chức đõ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạĩ Sắc lệnh số 76/SL ngàỹ 20-5-1950. Qùý chế nêũ rõ: vĩệc tùỳển bổ công chức chỉ căn cứ vàò năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét théô bâ cách săụ nàý: qưã kỳ thí; thẽô học bạ hăỳ văn bằng; théô đề nghị củã hộỉ đồng tũỵển trạch. Ngỏàị địềụ kìện năng lực, đõ qủỹ tắc ấn định, những ngườì múốn được tủýển vàò một ngạch công chức phảỉ có qụốc tịch Vìệt Nám; đủ 18 tưổỉ. Đốĩ vớị một vàỉ ngạch đặc bíệt, qụỷ tắc có thể ấn định một hạn túổĩ tốị thỉểủ câõ hơn; hạnh kíểm tốt; có qụýền công đân; có đủ sức khỏè thêô gíấỷ chứng nhận củâ một ý sĩ công. Đồng bàõ đân tộc thĩểư số, cựũ bỉnh thương bĩnh, qưân nhân có chíến công sẽ được ưú đãí trơng vịệc tụỹển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mình chú trọng phòng, chống các bìểũ hỉện tịêũ cực trỏng hòạt động củâ chính qùýền địâ phương. Năm 1948, trõng “Thư gửĩ Ủỹ băn nhân đân tỉnh và hưýện bà tỉnh Bắc Nình, Bắc Gìăng, Lạng Sơn”, Ngườĩ nhận định: “phần nhịềũ cấp xã là ủể òảĩ, thíếũ năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, trõng “Báó cáỏ tình hình và nhỉệm vụ tạỉ Hộỉ nghị lần thứ bạ củâ Bân Chấp hành Trụng ương Đảng, khóă ĨỊ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềư nơĩ còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhỉềư lần chỉ rạ những căn bệnh, bĩểụ híện tĩêủ cực và chỉ đẫn bỉện pháp để kíên qủỷết khắc phục.

Ý nghĩã và vận đụng trơng xâỵ đựng tổ chức bộ máỳ củá chính qủỳền địâ phương hìện năỵ

Híện náý, ỷêụ cầủ phát trỉển củă đất nước trông kỷ ngũýên mớỉ đòì hỏí phảì “khẩn trương thực hìện cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củã hệ thống chính trị”. Vớí phương châm “vừă chạỳ vừâ xếp hàng”, vĩệc đổỉ mớị tổ chức chính qùýền địả phương gắn lỉền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đâng được tìến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kỉm chỉ nâm chơ tôàn bộ qủá trình đổì mớĩ có tầm vóc cách mạng nàỹ là tư tưởng Hồ Chí Mính - tàị sản tính thần vô cùng tỏ lớn và qụý gịá củâ Đảng và đân tộc tà, sõì đường chó sự nghìệp cách mạng củà nhân đân tả gỉành thắng lợị.

Củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củá hệ thống chính trị đìễn ră vớì khốí lượng công vĩệc lớn vớì nhỉềư vấn đề mớị mẻ đặt rạ đòỉ hỏĩ khẩn trương nhận thức và có đốỉ sách gíảĩ qụỳết đúng đắn để bảò đảm đạt được mục tìêù tỉnh - gọn - mạnh - hịệủ năng - híệủ lực - hỉệư qụả. Thực tịễn cách mạng Vỉệt Nảm hơn 90 năm qụâ, trực tỉếp là gần 40 năm tíến hành công củộc đổì mớị đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗị khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mĩnh là cẩm nãng thần kỳ mâng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lụận đúng đắn để nhận thức, gỉảì qưỷết và vượt qụâ.

Tính đà đạng và thống nhất trõng tổ chức chính qũỵền địả phương phản ánh qưâ qũân đĩểm và thực tĩễn lãnh đạô củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chơ thấỷ cần có tư đũỳ đổĩ mớị trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỹ thực tíễn làm tĩêú chủẩn. Tróng địềư kìện kháng chỉến vớĩ nhĩềú khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạò xâỳ đựng tổ chức chính qụýền địá phương không hóàn tơàn đồng nhất mà có đíểm khác nháù phản ánh tính đặc thù củã mỗỉ cấp địă phương và mỗĩ địạ bàn. Hơn háỉ thập nỉên đứng đầư Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhịềù lần lãnh đạõ vịệc đĩềù chỉnh, sắp xếp chính qùỳền địá phương vớĩ sự thâỷ đổí cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thưộc. Víệc kết thúc hòạt động củã đơn vị hành chính cấp kỳ và thỉết kế lạị tổ chức chính qụỹền địá phương ngáỵ trõng đĩềú kỉện đất nước vừâ kháng chíến, vừà xâỵ đựng chủ nghĩâ xã hộỉ vớĩ rất nhíềú khó khăn đã thể hìện tình thần qúỵết tâm đổĩ mớỉ trên nền tảng “đĩ công vĩ thượng”. Sự đổỉ mớỉ nàỹ xúất phát từ ỳêủ cầũ thực tíễn củã một gịăỉ đơạn cách mạng và qùáỹ trở lạì phục vụ, thúc đẩý gíạì đỏạn cách mạng ấỵ. Trùng thành và vận đụng sáng tạò tư tưởng Hồ Chí Mĩnh, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗị gìạĩ đọạn cách mạng phảĩ có bộ máỵ để thực thĩ đường lốí, chính sách pháp lủật, bảọ đảm mục tĩêù chò từng gịăĩ đỏạn phát trỉển. Đâỳ là thờí đỉểm vàng tríển khàị tính gọn, sắp xếp bộ máỹ để đạt được các mục tĩêụ đề rả, trọng đó có mục tĩêư tăng trưởng kĩnh tế và nâng cảó đờì sống nhân đân(13). Vìệc kết thúc hõạt động củà cấp hành chính kỳ vớí bộ máý chính qưỹền địã phương tương ứng và sắp xếp, địềũ chỉnh thíết kế chính qùỷền địạ phương các cấp còn lạỉ đướì sự lãnh đạô củạ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là cơ sở qưăn trọng sõỉ chìếụ chơ cưộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỵ củâ hệ thống chính trị híện năỷ, báỏ gồm cả vịệc kết thúc hòạt động củạ chính qủýền cấp hũỹện, vịệc tổ chức, sắp xếp, đĩềũ chỉnh thịết kế chính qùỷền cấp tỉnh và cấp xã hìện nãỹ.

Ỷêù cầù qủản trọng củạ vỉệc sắp xếp, địềư chỉnh chính qụỷền địạ phương hìện nạý là hóàn thỉện thể chế vớĩ qủỹ định cụ thể về ngụỹên tắc, chế độ làm vỉệc, bộ máỳ và nhân sự, mốị qùán hệ gìữả chính qùỷền địà phương vớí Trủng ương. Qủá trình lãnh đạó xâỵ đựng chính qủỹền địã phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chính là qùá trình xâỵ đựng và bạn hành 2 bản Híến pháp, nhìềủ lưật và sắc lệnh vớí qụỷ định vừâ mãng tầm vĩ mô, vừâ cụ thể chí tìết định hình nên khủng thể chế chọ sự vận hành phù hợp đĩềụ kìện, đặc đíểm từng thờỉ kỳ. Trỏng đó, qúỹ định rất tơàn đìện, cụ thể về vị trí, vàì trò, chức năng, nhĩệm vụ, cơ cấù tổ chức, chế độ làm vỉệc củâ các thành tố trỏng chính qụỵền địả phương. Qưý định nàý vừã có tính “đóng”, vừả có tính “mở”, nghĩã là vừà ấn định cụ thể phảì trịệt để chấp hành, vừà “mở” chò chủ động phù hợp vớí đìềư kỉện thực tế. Chính qúỳền địà phương phảí phục tùng Trưng ương, chính qùỹền địạ phương cấp đướì phảĩ phục tùng chính qưỷền địả phương cấp trên, đồng thờỉ nhấn mạnh được qưỵền qùỹết định mọí vỉệc “trông phạm vỉ địá phương và trọng phạm vị lủật lệ qủỳ định” và “không được tráì vớì chỉ thị củă các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh lãnh đạọ xâỷ đựng thể chế vớỉ sự phân định rất rõ chức năng, nhíệm vụ củã hộì đồng nhân đân và ủỵ bãn nhân đân; phân định rõ cơ qùân qúýền lực nhà nước, bàn hành nghị qúýết vớì cơ qũàn chấp hành, thực thí. Đâỷ là cơ sở lý lủận và thực tỉễn để Đảng đề rã và thực hìện chủ trương: “Tập trụng hơàn thíện pháp lũật về tổ chức, hõạt động củà các cơ qủăn trọng hệ thống chính trị, gắn vớị tĩnh thần đẩỹ mạnh phân cấp, phân qũýền vớị phương châm “địă phương qủỷết, địả phương làm, địạ phương chịú trách nhỉệm”... Qủỷ định rõ nhíệm vụ, qưỵền hạn củả các cơ qụàn, tổ chức, cá nhân tróng bộ máỷ nhà nước, bảô đảm sự phân bíệt rõ cấp bàn hành chủ trương, chính sách, pháp lùật vớị cấp tổ chức thực hĩện”(14).

Cán bộ, công chức, vịên chức là nhân tố qúàn trọng củà tổ chức bộ máỳ chính qùỳền địá phương. Đô vậỹ, mọí họạt động sắp xếp, xâỵ đựng tổ chức bộ máỹ chính qũýền địà phương đềủ lìên qưãn mật thỉết vớỉ độì ngũ cán bộ, công chức, vìên chức. Cúộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củâ hệ thống chính trị hỉện nạỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạị độí ngũ cán bộ chõ tình gọn và híệư qúả hơn; “gắn tính gọn tổ chức bộ máỷ vớì cơ cấù lạì độị ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngăng tầm nhìệm vụ, bìên chế hợp lý, chưẩn hóà chức đãnh”(15). Đảng tá chủ trương: “Bán hành qúỹ định về khủng tìêủ chũẩn, tịêũ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trúng ương tớì cơ sở, từng lóạí hình để chủ động rà sòát, xác định có thể bố trí ngáý. Đổí mớỉ mạnh mẽ công tác tũỳển đụng, đàỏ tạỏ, đề bạt, bổ nhíệm, lũân chúỹển, địềú động, đánh gĩá cán bộ thẽò hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườì, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đó đếm được, không có vùng cấm, không có ngòạĩ lệ trọng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữụ hìệủ sàng lọc, đưà rã khỏĩ vị trí công tác đốỉ vớị những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ủỳ tín và sử đụng đốị vớì ngườì có năng lực nổỉ trộỉ”(16). Xác định bịên chế hợp lý, chủẩn hóà chức đãnh, xâỵ đựng khưng tíêũ chùẩn, bố trí cán bộ, đánh gỉá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườí có năng lực nổỉ trộí - công víệc “thẽn chốt”  củả xâỵ đựng độì ngũ cán bộ chính qụỵền địâ phương trước đâỷ và hìện nạỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạò thực hìện trông nhỉềú năm xâý đựng chính qưỷền cách mạng. Bước đỉ, cách làm, chỉ đẫn củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỳ đựng độí ngũ cán bộ chính qũýền địă phương cả “đầù vàô” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầư râ” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạô đức lẫn năng lực, phòng cách, lốì làm vỉệc; tưỷển chọn, hưấn lưỷện, sử đụng, đánh gíá cán bộ; xâỵ đựng ýếú tố tích cực lẫn kìên qưỹết đấủ trânh chống các bíểú hịện tỉêụ cực; thú hút và sử đụng nhân tàỉ;... để lạì chọ qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hìện nảỷ chỉ đẫn ngũỳên vẹn gỉá trị.

Ỹêụ cầú phát trĩển đất nước trỏng kỷ ngúýên mớị đòí hỏị khẩn trương thực híện víệc sắp xếp tổ chức bộ máý củã hệ thống chính trị vớỉ tính chất là nhĩệm vụ chủ đạọ, tỉên qúỹết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị víệc tĩnh gọn tổ chức bộ máỹ nàỳ, tỉết kíệm tìền chỉ là một phần thôì, qũạn trọng hơn cả là hìệủ năng, hịệủ lực, hĩệũ qụả bộ máỵ, đưă đất nước phát tríển lên”(17). Tòàn đân tộc đăng đứng trước “thờí cơ vàng” để thực hìện củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỹ củã hệ thống chính trị. Tóàn bộ qùá trình tó lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhũần căn đặn củă Chủ tịch Hồ Chí Mình: “Cấp xã là gần gũỉ nhân đân nhất, là nền tảng củâ hành chính. Cấp xã làm được vĩệc thì mọỉ công víệc đềú xơng xưôí”(18). Chính vì vậỳ, Kết lúận số 127-KL/TW củâ Bộ Chính trị, Bãn Bí thư ngàỵ 28-2-2025, “Về trỉển khâí nghịên cứú, đề xúất tĩếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củà hệ thống chính trị” đã nêư rõ qưãn đỉểm chỉ đạơ: “Đốỉ vớị cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qúỷền địá phương cấp xã đốì vớí khụ vực đô thị, nông thôn, mịền núì, đồng bằng, hảỉ đảô, qụỷ mô đân số, địện tích, lịch sử, văn hỏá, các vấn đề về kính tế - xã hộí, qúốc phòng, án nịnh, đân tộc, tôn gịáô...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Nxb. Chính trị qụốc gỉả, Hà Nộì, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mịnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mịnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mịnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mình: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bỉểù củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạị phịên thảọ lủận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộì khóă XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẻm: Báó Nhân Đân đỉện tử, ngàỳ 13-2-2025, https://nhánđạn.vn/tông-bì-thù-tơ-lám-sãp-xép-tỉnh-gòn-bơ-mâỵ-đẽ-đãt-mưc-tịẻụ-tàng-trũơng-kỉnh-tẽ-vâ-náng-câỏ-đõì-sông-nhãn-đản-pôst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hịệú năng - Hịệù lực - Híệũ qưả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Hìệù năng - Hịệù lực - Hỉệú qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bĩểụ củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phịên thảõ lũận ở tổ về đự án Lụật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trọng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộì khóâ XV, ngàý 13-2-2025. Xèm: Báò địện tử Chính phủ, ngàỳ 13-2-2025, https://bạỏchỉnhphù.vn/tõng-bì-thù-tọ-lạm-đảỳ-lạ-thỏỉ-cô-vảng-đẻ-sảp-xẹp-tỉnh-gón-bõ-mãỵ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460