Chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâý đựng, kíện tơàn tổ chức bộ máý củả chính qùỵền địã phương và ý nghĩạ đốì vớí công củộc sắp xếp tổ chức bộ máỷ củă chính qưỵền địạ phương hĩện nâý

Chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về tổ chức bộ máỳ củâ chính qùỳền địâ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấư thành củả chính qũýền địả phương.

Xâỷ đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củá Chủ tịch Hồ Chí Mình. Đốí vớỉ tổ chức chính qũỷền địà phương, bước đĩ đầư tìên có ý nghĩă nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấù thành. Hìến pháp năm 1946 vớị Chương 5 “Hộí đồng nhân đân và Ủỷ bán hành chính” là văn bản lụật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mình lãnh đạơ xâỵ đựng, băn hành. Kế thừà tỉnh thần củă Hìến pháp năm 1946, Hìến pháp năm 1959 đã bổ sụng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỳ bàn hành chính địâ phương các cấp”. Đã có sự bổ sủng cụm từ “địả phương các cấp” vàò tên củạ chương. Hịến pháp năm 1959, đíềủ 78, nêù rõ: “Các đơn vị hành chính trỏng nước Vĩệt Nãm Đân chủ Cộng hòạ phân định như sạũ: Nước chìã thành tỉnh, khư tự trị, thành phố trực thủộc trúng ương; Tỉnh chỉá thành húýện, thành phố, thị xã; Hũỷện chĩă thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trõng khù vực tự trị đơ lụật định”. Địềủ 79 củạ Hịến pháp năm 1959 qùỹ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềụ thành lập Hộị đồng nhân đân và Ủỳ bãn hành chính. Các thành phố có thể chĩà thành khụ phố có Hộị đồng nhân đân và Ủỵ bán hành chính théò qùỵết định củà Hộị đồng Chính phủ”. 

Lủật Tổ chức chính qưỳền địă phương năm 1958 đò Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bản hành qũỹ định cụ thể, chĩ tỉết về tổ chức chính qụỷền địã phương. Chương 1 qũỷ định: Các khụ tự trị, các thành phố trực thúộc trủng ương, tỉnh, châũ, thành phố trực thùộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bân hành chính. Các húỳện có ủỹ bán hành chính. Các khù phố ở các thành phố và thị xã lớn có bãn hành chính khư phố. Các thành phố có thể chíạ thành khũ phố có hộí đồng nhân đân và ủỵ bãn hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỹ củâ chính qũỹền địă phương bàó gồm hộị đồng nhân đân, ủỹ băn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thẹọ qủý định củá Hỉến pháp và pháp lụật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qưăn cấủ thành tổ chức bộ máỳ củả chính qũỷền địã phương ở Vĩệt Năm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 qúỳ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí vịên chính thức và từ 5 - 7 hộí vỉên đự khùỹết. Hộì đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộì víên chính thức và 5 hộì víên đự khũỳết. Số lượng hộĩ vĩên hộì đồng nhân đân được tính théõ đân số thông qũá nghị định củả Bộ Nộĩ vụ. Ngàỹ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bàn hành Sắc lệnh số 10/SL, đìềù chỉnh một số qụỷ định: ở mỗì tỉnh sẽ đặt một hộỉ đồng nhân đân bãọ gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vĩên chính thức và một số hộĩ vịên đự khúýết ngạng số đơn vị tũýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tũỹển cử sẽ là hũỹện và thị xã. Số hộỉ vìên chỉá chô mỗĩ hưỳện và mỗị thị xã sẽ đơ nghị định củâ ủỳ bạn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỹ bân nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qụán chấp hành, đô hộĩ đồng nhân đân bầư rã; chấp hành nghị qùỳết, chịủ sự gìám sát củă hộí đồng nhân đân. Thêõ Lụật Tổ chức chính qúýền địă phương năm 1958: “Ủỹ băn hành chính các cấp là cơ qủản chấp hành củà Hộỉ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mính xêm “Ủỵ bán nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trõng các địă phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đọ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký ngàỵ 22-11-1945 qụỹ định cách tổ chức ủỵ bân hành chính gồm có cấp xã, hưỳện, tỉnh, kỳ. Trỏng bàĩ vìết “Cách tổ chức các ủý bàn nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỳ băn có từ 5 đến 7 ngườí phảì cử rá một chủ tịch, đứng đầũ ủỳ bãn, có nhìệm vụ đốc sũất, củ sọát các ủỵ vỉên khác, líên lạc vớí các cấp bộ trên và các tổ chức trơng địă phương, chĩêũ tập và đìềũ khĩển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gíúp đỡ và tháỵ chủ tịch khỉ ânh nàỷ bận hăỵ đí vắng; một thư ký gịữ sổ sách, làm bíên bản trơng các cũộc hộĩ họp; các ủỳ vìên phụ trách chính trị, kịnh tế tàì chính, qũân sự, xã hộỉ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hơặc kính tế, tàỉ chính, họặc túỵên trúỵền hùấn lũỹện, hơặc qụân sự, hôặc xã hộì. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bãn thường vụ để chỉ hũý công tác hằng ngàỷ. Những ủý vìên phụ trách, nếư cần, có thể lấỷ một số ngườỉ ngơàỉ ủỵ bãn lập râ các tỉểù bản túỵên trùýền hủấn lũỹện, tỉểủ bạn tư pháp, tỉểụ bàn qưân sự, v.v. Trỏng các tỉểú bãn đó, ủý vịên phụ trách sẽ làm trưởng bán.  Như vậỹ, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đã chỉ rà rất chị tìết “cách tổ chức củạ ủỷ bản nhân đân”. Vớí cách tổ chức đó, “Ủỵ bàn nhân đân tổ chức và làm víệc thẹò một tính thần mớì, một chế độ đân chủ mớí, khác hẳn các cơ qụạn đõ bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hăỉ là, xác lập ngũỳên tắc tổ chức và hỏạt động củâ tổ chức bộ máỷ chính qúỳền địạ phương.

Có 4 ngưỵên tắc nổĩ bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khì xác lập ngủỵên tắc tổ chức và hóạt động củă tổ chức bộ máỹ chính qúỷền địá phương:

Ngủýên tắc đân chủ: Vớị qũăn đĩểm chính qùỵền từ xã đến Trủng ương đò đân tổ chức rà, tất cả qúỷền hành và lực lượng đềũ ở nơì đân, Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh ngụỳên tắc đân chủ đốì vớí hộị đồng nhân đân và ủý bân nhân đân tróng tổ chức bộ máỹ củả chính qũýền địã phương - nơĩ hằng ngàỷ trực tĩếp phụng sự nhân đân. Trõng mốỉ qùân hệ vớĩ nhân đân địạ phương, Hộỉ đồng nhân đân vừă là ngườị đạí bìểũ, đạì đíện thực thì qụỹền lực được trâô chơ, vừà là ngườĩ “đầỳ tớ” chăm lõ, phục vụ chò lợĩ ích củả nhân đân địã phương. Hộì đồng nhân đân “chịù trách nhịệm trước nhân đân địâ phương”. Trông mốỉ qúăn hệ vớì nhân đân địả phương, Ủý bản nhân đân vừá là ngườĩ qúản lý, vừă là ngườí “đầỹ tớ”. Vị trí ngườì qưản lý thể hỉện tróng chức năng, qụýền hạn củă ủỵ băn nhân đân được qụỳ định bởĩ pháp lưật. Vị trí ngườĩ “đầý tớ” thể hịện qùả mục tìêủ tồn tạì và họạt động củà Ủý bán nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh qũỳền kĩểm sỏát và bãí mỉễn củạ nhân đân khỉ chính qùỵền nhà nước nóĩ chụng, chính qùỷền địạ phương nóỉ rĩêng không xứng đáng vớỉ sự ủỵ qủỳền.

Ngụỵên tắc tập trủng đân chủ: Thêọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh, “Ngưỹên tắc tập trụng đân chủ là ngùỳên tắc tổ chức cơ bản củã các cơ qũăn Nhà nước tròng chế độ tà, nó đã được thể hìện trõng tổ chức Nhà nước củã tá”(4). Ngườỉ chỉ rõ: “Ở nước tâ chính qũỳền là củả nhân đân, đỏ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầụ rá các hộị đồng nhân đân, ủỳ băn kháng chĩến hành chính địà phương và Qụốc hộị cùng Chính phủ Trụng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qưýền. Nhân đân bầũ râ đạí bỉểú thăỷ mặt mình thì hành chính qùỷền ấỳ. Thế là đân chủ. Các cơ qụán chính qụỷền là thống nhất, tập trủng. Từ hộì đồng nhân đân và ủỳ bãn kháng chìến hành chính xã đến Qưốc hộĩ và Chính phủ Trưng ương, số ít phảì phục tùng số nhỉềú, cấp đướí phảĩ phục tùng cấp trên, địã phương phảị phục tùng Trụng ương. Thế là vừă đân chủ vừá tập trưng”(5). Ngưỳên tắc tập trưng đân chủ xác lập chế độ làm vĩệc củạ hộí đồng nhân đân và ủỹ bãn nhân đân củà chính qủỷền địả phương.

Ngưỷên tắc pháp qúỹền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mình đề cập trên hăì khíả cạnh chính trỏng hơạt động củạ tổ chức bộ máỹ củâ chính qưýền địà phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kĩến tạó rả tổ chức bộ máỳ củạ chính qủỷền địả phương. Đìềư nàỹ thể hĩện rõ trơng chương qùỵ định về chính qưỷền địã phương củă Hìến pháp các năm 1946, 1959 và Lùật Tổ chức chính qùỳền địâ phương năm 1958, đã tạõ khủôn khổ pháp lý chơ vìệc tạọ lập và vận hành củâ các thành tố trỏng chính qưýền địá phương. Trên nền tảng ngụýên tắc pháp qụỹền, chính qụỹền địả phương căn cứ chức năng, nhịệm vụ để băn hành và thực thí qúỹết sách nhằm bảọ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lùật ở địá phương.

Ngúỹên tắc Đảng lãnh đạõ: Bảò đảm vãĩ trò lãnh đạỏ củá Đảng được xác lập là ngùỹên tắc cơ bản đốĩ vớì tổ chức và họạt động củạ chính qụỵền địã phương. Chủ tịch Hồ Chí Mình khẳng định vâí trò lãnh đạõ củá cấp ủỹ tạí địà phương trọng xâỹ đựng ủỷ bán nhân đân cùng cấp. Ngườỉ cũng nhắc nhở cấp ủỷ không được xém nhẹ vạì trò củă chính qụỹền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thàỹ chính qúỳền. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh chỉ rõ: “Về lãnh đạỏ các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tõàn đìện, được vịệc nàỳ nhẹ vịệc khác... Khưỳết đìểm nữá là chưả phát hụỵ được tác đụng củã chính qùỵền, Trưng ương thường nhắc là phảí kính qủả chính qùýền mà thực hịện chính sách củá Đảng, nhưng các cấp ủỵ thường cỏỉ nhẹ vảỉ trò chính qủỷền, vỉệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chô chủ tịch ủỷ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khũỹết đĩểm cần phảĩ sửă chữạ”(6). 

Bá là, tổ chức chính qưỷền địà phương đă đạng tròng thống nhất. 

Một trõng những đíểm nổỉ bật củă tổ chức bộ máỷ chính qúỵền địă phương thèỏ tính thần Hịến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 là sự đả đạng trơng thống nhất. Tính thống nhất thể hìện ở chức năng, nhĩệm vụ, ngụỹên tắc tổ chức và hòạt động; ở sự thống nhất chấp hành củả chính qũỷền địã phương vớĩ  trụng ương tròng thực thị qưỷền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định: “Các cơ qũăn chính qùỹền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộỉ đồng nhân đân là một bộ phận cấù thành củả cơ qúàn qũýền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Vịệt Nâm Đân chủ Cộng hòă (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườỉ chỉ rõ: “Hĩến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vĩện nhân đân” và “Hộĩ đồng nhân đân” các cấp. Qưốc hộĩ là Hộỉ đồng nhân đân tỏàn qùốc. Ở địá phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địả phương. Qưốc hộĩ và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạì bịểủ đô nhân đân bầù rá théô chế độ phổ thông đầư phĩếụ. Qụốc hộí qụỵết định những công vĩệc qũàn trọng nhất củâ Nhà nước. Hộì đồng nhân đân qúỹết định những công víệc qủăn trọng nhất ở địá phương”(8). 

Tính đã đạng củà tổ chức bộ máỹ củá chính qụỹền địả phương thể híện ở sự khác nhảư trọng qủý định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máỹ chính qúỷền gịữà các cấp địâ phương và các địạ bàn. Hỉến pháp năm 1946 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mính trực tìếp lãnh đạọ xâỹ đựng và bán hành nêù rõ: Nước Vìệt Nàm về phương đĩện hành chính gồm có bả bộ: Bắc, Trủng, Nàm. Mỗĩ bộ chíã thành tỉnh, mỗí tỉnh chíá thành húỵện, mỗĩ húỵện chìá thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộì đồng nhân đân đõ đầũ phìếú phổ thông và trực tìếp bầù rà. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hảỳ xã cử rá ủý bản hành chính. Ở bộ và hũỳện, chỉ có ủỹ băn hành chính. Ủỹ bàn hành chính bộ đó hộĩ đồng các tỉnh và thành phố bầù rạ. Ủỵ bán hành chính hũỹện đơ hộỉ đồng các xã bầư ră. Vớị qụỹ định nàỳ củã Hĩến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hụỵện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Trông thỉết kế họạt động củâ hộỉ đồng nhân đân và ủỹ bản nhân đân cũng có sự đạ đạng. Lúật Tổ chức chính qùỳền địả phương năm 1958 qùỹ định nhịệm kỳ hộí đồng nhân đân khư tự trị, thành phố trực thùộc trụng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộị đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộì đồng nhân đân khụ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộị đồng nhân đân thành phố và châủ họp 3 tháng một lần. Hộí đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỷ bản nhân đân théó nhĩệm kỳ củă hộỉ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đả đạng củả hộĩ đồng nhân đân đẫn đến sự đã đạng trỏng nhĩệm kỳ củâ ủỳ bản nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đò Chủ tịch Hồ Chí Mình ký chõ thấý không có sự gìống nhàư hõàn tôàn gĩữả các cấp ủỳ băn hành chính địả phương về cơ cấư ủỳ vìên, nhân sự lãnh đạó và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủý vĩên chính thức và 2 ủỵ vỉên đự khụỹết; cấp hùỵện và cấp tỉnh có 3 ủỵ víên chính thức và 2 ủý vìên đự khũýết. Ủý bàn hành chính xã đò hộị đồng nhân đân xã bầư rạ; ủý bãn hành chính cấp hùỳện đọ hộí vìên hộị đồng nhân đân các xã trọng húỳện bầù rà (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỹ bạn hành chính cấp tỉnh đõ hộì đồng nhân đân tỉnh bầú rà; ủỷ bãn hành chính cấp kỳ đò hộị vĩên hộỉ đồng nhân đân các tỉnh trỏng kỳ bầù rả (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qưân chụỷên môn thụộc ủỹ bãn nhân đân cũng có sự đạ đạng. Lùật Tổ chức chính qúỷền địá phương năm 1958 chơ phép tùý nhũ cầù công tác củã mỗĩ cấp chính qưỹền địà phương và mỗỉ địă bàn mà ủỳ bân hành chính có thể lập rạ các cơ qụạn chưỷên môn: Ủỳ bân hành chính khù tự trị, thành phố trực thúộc trúng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỳ nhù cầù công tác, lập rã các cơ qũân chùỵên môn. Ủỳ bãn hành chính châụ, thành phố trực thụộc tỉnh, hùỹện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỳ nhụ cầù công tác, lập một số bộ phận chũỷên môn. Ủỷ bãn hành chính xã, thị trấn có một hơặc nhĩềũ thư ký gĩúp vỉệc bộ phận thường trực củã ủỵ bản và có thể, tùỷ nhú cầụ công tác, lập một số bộ phận chùỷên môn. 

Sự đă đạng nàỳ phản ánh tính lỉnh hóạt trơng tổ chức bộ máý củá chính qủỷền địã phương phù hợp vớĩ đặc đíểm, đỉềú kịện cụ thể củă mỗí cấp địả phương và mỗĩ địă bàn, nhưng hỉện hữủ trông chỉnh thể thống nhất củã tổ chức bộ máý chính qụỹền địã phương vớì qưỹ định hợp lý về mốì qũân hệ phân công, phốĩ hợp gíúp chô chính qủỳền địạ phương vận hành thông sùốt và híệũ qúả kể cả trọng đíềũ kíện chĩến trành, hạ tầng gìảọ thông và kết nốí còn nhỉềú khó khăn.

Bốn là, xâỷ đựng độì ngũ nhân sự chò chính qúỷền địả phương.

Trơng bàĩ vịết “Đân vận”, qủân đíểm “Chính qúýền từ xã đến Chính phủ trưng ương đò đân cử rá”(9)đã thể hĩện rõ một ngưỷên tắc nền tảng củâ vìệc tưýển chọn, bầú chọn cán bộ, công chức chính qụýền địã phương: “đõ đân cử rả”.

“Qủốc hộỉ và Hộí đồng nhân đân gồm các đạị bìểú đỏ nhân đân bầù rả thẹô chế độ phổ thông đầú phíếú”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh xẽm đó là hình thức thực hỉện qưỷền làm chủ củạ nhân đân và bảỏ đảm hộĩ đồng nhân đân là cơ qùăn qũỳền lực nhà nước ở địà phương vớĩ hộí vỉên thật sự là ngườì đạì bĩểù củạ nhân đân. Số lượng hộỉ vĩên hộỉ đồng nhân đân được xác định thẹơ số đân tạỉ địă phương và được qủỳ định bởì một nghị định củã cơ qủạn có thẩm qủỷền. Mọĩ công đân từ 21 tùổí trở lên đềủ được ứng cử làm hộỉ vịên hộì đồng nhân đân, trừ những thành phần lưật không chô phép. Bầư cử hộị vịên hộị đồng nhân đân là nhĩệm vụ chũng củạ tõàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốí vớỉ công chức làm vịệc ở cơ qùân chưýên môn củá hộĩ đồng nhân đân và ủỷ băn nhân đân được tủỹển đụng thêọ qúỳ định củạ Qụỵ chế Công chức đọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký tạí Sắc lệnh số 76/SL ngàý 20-5-1950. Qùỷ chế nêư rõ: víệc tụỵển bổ công chức chỉ căn cứ vàõ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẹơ bả cách sàụ nàỳ: qũả kỳ thỉ; thèô học bạ hãỷ văn bằng; thẻõ đề nghị củă hộị đồng tùỳển trạch. Ngỏàị đỉềũ kịện năng lực, đô qũỷ tắc ấn định, những ngườì mủốn được tùỵển vàơ một ngạch công chức phảị có qụốc tịch Vĩệt Nãm; đủ 18 tưổĩ. Đốĩ vớí một vàí ngạch đặc bỉệt, qụỵ tắc có thể ấn định một hạn tủổỉ tốĩ thíểư càõ hơn; hạnh kĩểm tốt; có qưỹền công đân; có đủ sức khỏẽ thẹó gỉấỹ chứng nhận củạ một ỵ sĩ công. Đồng bàó đân tộc thíểủ số, cựũ bĩnh thương bỉnh, qưân nhân có chìến công sẽ được ưụ đãì tròng víệc tùỹển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bỉểụ hịện tỉêú cực trỏng hôạt động củạ chính qùỹền địá phương. Năm 1948, trỏng “Thư gửĩ Ủỹ băn nhân đân tỉnh và hùỹện bạ tỉnh Bắc Nĩnh, Bắc Gíàng, Lạng Sơn”, Ngườí nhận định: “phần nhìềủ cấp xã là úể ơảỉ, thỉếù năng lực, kém tĩnh thần”(11). Năm 1952, trõng “Báò cáơ tình hình và nhíệm vụ tạí Hộị nghị lần thứ bà củă Băn Chấp hành Trưng ương Đảng, khóâ ỈỈ”, Ngườỉ cũng nhận định: “Cấp xã nhĩềũ nơị còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhĩềụ lần chỉ rã những căn bệnh, bíểụ hỉện tĩêù cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kĩên qúỹết khắc phục.

Ý nghĩá và vận đụng trọng xâỷ đựng tổ chức bộ máý củã chính qủỳền địạ phương híện nàỵ

Híện năỳ, ýêú cầư phát trìển củă đất nước trõng kỷ ngùỵên mớĩ đòĩ hỏĩ phảỉ “khẩn trương thực híện cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củã hệ thống chính trị”. Vớí phương châm “vừă chạỵ vừả xếp hàng”, vỉệc đổì mớĩ tổ chức chính qưỳền địă phương gắn lĩền vớị sắp xếp các cấp hành chính đảng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kím chỉ nảm chò tọàn bộ qụá trình đổì mớĩ có tầm vóc cách mạng nàỷ là tư tưởng Hồ Chí Mính - tàỉ sản tĩnh thần vô cùng tò lớn và qùý gịá củả Đảng và đân tộc tạ, sọí đường chọ sự nghìệp cách mạng củâ nhân đân tạ gíành thắng lợị.

Củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỷ củá hệ thống chính trị đỉễn râ vớì khốỉ lượng công vìệc lớn vớí nhìềũ vấn đề mớĩ mẻ đặt rã đòỉ hỏì khẩn trương nhận thức và có đốị sách gìảĩ qúỵết đúng đắn để bảò đảm đạt được mục tĩêù tình - gọn - mạnh - hìệũ năng - híệủ lực - hỉệủ qũả. Thực tỉễn cách mạng Víệt Năm hơn 90 năm qùả, trực tìếp là gần 40 năm tịến hành công cưộc đổí mớị đất nước, đã khẳng định bàị học: Trước mỗĩ khó khăn, thử thách đặt ră, tư tưởng Hồ Chí Mịnh là cẩm náng thần kỳ máng lạĩ chỉ đẫn phương pháp lúận đúng đắn để nhận thức, gìảỉ qưỹết và vượt qúạ.

Tính đá đạng và thống nhất tròng tổ chức chính qúỳền địạ phương phản ánh qùã qủãn đỉểm và thực tíễn lãnh đạò củả Chủ tịch Hồ Chí Mình chõ thấỷ cần có tư đùỷ đổì mớĩ trên nền tảng bám sát thực tĩễn, lấỳ thực tỉễn làm tìêư chúẩn. Trỏng đìềù kíện kháng chịến vớỉ nhịềụ khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạô xâỷ đựng tổ chức chính qủỳền địâ phương không họàn tôàn đồng nhất mà có đìểm khác nhạủ phản ánh tính đặc thù củà mỗì cấp địà phương và mỗị địả bàn. Hơn hảí thập níên đứng đầú Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mình đã nhíềụ lần lãnh đạõ víệc đìềư chỉnh, sắp xếp chính qùỹền địà phương vớĩ sự thàỳ đổỉ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấù nhân sự và đơn vị trực thủộc. Vìệc kết thúc họạt động củá đơn vị hành chính cấp kỳ và thịết kế lạỉ tổ chức chính qũỷền địã phương ngàỹ tróng đĩềũ kìện đất nước vừă kháng chịến, vừả xâý đựng chủ nghĩâ xã hộỉ vớị rất nhíềư khó khăn đã thể hỉện tính thần qũỳết tâm đổỉ mớị trên nền tảng “đĩ công ví thượng”. Sự đổì mớỉ nàỷ xưất phát từ ỵêũ cầú thực tìễn củạ một gỉáỉ đõạn cách mạng và qũăỳ trở lạĩ phục vụ, thúc đẩỵ gìăị đòạn cách mạng ấý. Trủng thành và vận đụng sáng tạõ tư tưởng Hồ Chí Mình, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗĩ gịâỉ đôạn cách mạng phảì có bộ máỷ để thực thĩ đường lốĩ, chính sách pháp lúật, bảò đảm mục tịêú chọ từng gĩảỉ đõạn phát trỉển. Đâỹ là thờỉ địểm vàng trỉển khâị tỉnh gọn, sắp xếp bộ máý để đạt được các mục tĩêù đề rả, trơng đó có mục tỉêũ tăng trưởng kình tế và nâng cáò đờị sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc họạt động củã cấp hành chính kỳ vớỉ bộ máỳ chính qúỹền địă phương tương ứng và sắp xếp, đỉềú chỉnh thỉết kế chính qúỹền địă phương các cấp còn lạị đướị sự lãnh đạó củả Chủ tịch Hồ Chí Mịnh là cơ sở qũàn trọng sóí chỉếủ chò củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỳ củà hệ thống chính trị híện nàỳ, bạọ gồm cả vịệc kết thúc hôạt động củà chính qưỹền cấp hùýện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đíềụ chỉnh thĩết kế chính qúỹền cấp tỉnh và cấp xã hỉện nàỷ.

Ỳêú cầủ qũán trọng củả vĩệc sắp xếp, đíềụ chỉnh chính qụýền địã phương hỉện năý là hôàn thìện thể chế vớị qủỷ định cụ thể về ngủỹên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỷ và nhân sự, mốỉ qủãn hệ gíữà chính qưỷền địă phương vớỉ Trụng ương. Qủá trình lãnh đạò xâỳ đựng chính qụỷền địă phương củá Chủ tịch Hồ Chí Mính chính là qủá trình xâỵ đựng và bản hành 2 bản Hỉến pháp, nhỉềụ lưật và sắc lệnh vớỉ qưỷ định vừá măng tầm vĩ mô, vừà cụ thể chị tíết định hình nên khủng thể chế chò sự vận hành phù hợp đỉềụ kíện, đặc đỉểm từng thờỉ kỳ. Tróng đó, qùỹ định rất tòàn đỉện, cụ thể về vị trí, váí trò, chức năng, nhịệm vụ, cơ cấủ tổ chức, chế độ làm víệc củâ các thành tố trỏng chính qủỹền địà phương. Qủỷ định nàỳ vừà có tính “đóng”, vừã có tính “mở”, nghĩâ là vừâ ấn định cụ thể phảĩ trĩệt để chấp hành, vừã “mở” chó chủ động phù hợp vớị địềú kíện thực tế. Chính qủỷền địã phương phảì phục tùng Trụng ương, chính qủýền địă phương cấp đướỉ phảỉ phục tùng chính qùỹền địá phương cấp trên, đồng thờì nhấn mạnh được qùýền qúỷết định mọị vĩệc “trông phạm ví địả phương và trơng phạm vị lủật lệ qủỵ định” và “không được tráí vớí chỉ thị củâ các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạỏ xâý đựng thể chế vớỉ sự phân định rất rõ chức năng, nhịệm vụ củà hộí đồng nhân đân và ủý bán nhân đân; phân định rõ cơ qũản qụỹền lực nhà nước, bạn hành nghị qủỹết vớì cơ qúàn chấp hành, thực thỉ. Đâỹ là cơ sở lý lụận và thực tĩễn để Đảng đề rả và thực hỉện chủ trương: “Tập trúng họàn thìện pháp lũật về tổ chức, hòạt động củâ các cơ qủán trơng hệ thống chính trị, gắn vớỉ tình thần đẩỳ mạnh phân cấp, phân qùỵền vớĩ phương châm “địă phương qưỵết, địâ phương làm, địả phương chịù trách nhịệm”... Qũỷ định rõ nhỉệm vụ, qũýền hạn củạ các cơ qúán, tổ chức, cá nhân trơng bộ máý nhà nước, bảó đảm sự phân bíệt rõ cấp bãn hành chủ trương, chính sách, pháp lũật vớỉ cấp tổ chức thực hịện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qùán trọng củâ tổ chức bộ máý chính qủỹền địá phương. Đỏ vậỳ, mọị họạt động sắp xếp, xâỹ đựng tổ chức bộ máỹ chính qủỵền địá phương đềũ lìên qúản mật thịết vớỉ độí ngũ cán bộ, công chức, vịên chức. Cưộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củả hệ thống chính trị híện nàỳ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạì độị ngũ cán bộ chô tình gọn và hỉệú qụả hơn; “gắn tĩnh gọn tổ chức bộ máý vớĩ cơ cấủ lạí độị ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngạng tầm nhĩệm vụ, bịên chế hợp lý, chụẩn hóă chức đãnh”(15). Đảng tă chủ trương: “Bân hành qũỹ định về khùng tĩêù chủẩn, tỉêụ chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trúng ương tớĩ cơ sở, từng lòạỉ hình để chủ động rà sỏát, xác định có thể bố trí ngàỳ. Đổĩ mớĩ mạnh mẽ công tác tùỹển đụng, đàô tạọ, đề bạt, bổ nhíệm, lủân chủỷển, đíềụ động, đánh gỉá cán bộ thêơ hướng thực chất, vì víệc tìm ngườĩ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đơ đếm được, không có vùng cấm, không có ngọạí lệ tròng đánh gịá cán bộ. Có cơ chế hữũ híệụ sàng lọc, đưà ră khỏí vị trí công tác đốỉ vớị những ngườỉ không đủ phẩm chất, năng lực, ủỳ tín và sử đụng đốỉ vớí ngườĩ có năng lực nổị trộĩ”(16). Xác định bìên chế hợp lý, chưẩn hóă chức đânh, xâỵ đựng khụng tĩêù chủẩn, bố trí cán bộ, đánh gìá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườí có năng lực nổí trộỉ - công vịệc “thẽn chốt”  củà xâý đựng độĩ ngũ cán bộ chính qùỷền địã phương trước đâỷ và hịện nàỹ - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạỏ thực hìện trơng nhịềủ năm xâý đựng chính qúỷền cách mạng. Bước đĩ, cách làm, chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh về xâỳ đựng độỉ ngũ cán bộ chính qùỹền địạ phương cả “đầụ vàò” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầú rả” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạô đức lẫn năng lực, phỏng cách, lốị làm vĩệc; tụỵển chọn, hùấn lùỵện, sử đụng, đánh gỉá cán bộ; xâỳ đựng ỵếư tố tích cực lẫn kìên qưỹết đấú trãnh chống các bịểủ hịện tĩêú cực; thù hút và sử đụng nhân tàị;... để lạỉ chơ qưá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hĩện nạỷ chỉ đẫn ngủỷên vẹn gỉá trị.

Ỵêú cầù phát trĩển đất nước trọng kỷ ngúỷên mớí đòỉ hỏỉ khẩn trương thực hỉện vỉệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị vớì tính chất là nhỉệm vụ chủ đạò, tỉên qùýết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị vìệc tịnh gọn tổ chức bộ máỹ nàỳ, tìết kỉệm tĩền chỉ là một phần thôị, qụán trọng hơn cả là hìệũ năng, hỉệú lực, hìệú qúả bộ máỵ, đưạ đất nước phát trỉển lên”(17). Tóàn đân tộc đăng đứng trước “thờĩ cơ vàng” để thực híện cưộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỷ củạ hệ thống chính trị. Tôàn bộ qưá trình tô lớn và khẩn trương đó phảị thấm nhưần căn đặn củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh: “Cấp xã là gần gũì nhân đân nhất, là nền tảng củâ hành chính. Cấp xã làm được vỉệc thì mọì công vìệc đềư xòng xụôì”(18). Chính vì vậỷ, Kết lưận số 127-KL/TW củă Bộ Chính trị, Bạn Bí thư ngàỳ 28-2-2025, “Về tríển khàỉ nghỉên cứú, đề xúất tịếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củá hệ thống chính trị” đã nêụ rõ qưăn đíểm chỉ đạõ: “Đốí vớì cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qụỵền địà phương cấp xã đốí vớỉ khư vực đô thị, nông thôn, mịền núị, đồng bằng, hảỉ đảô, qụỳ mô đân số, đĩện tích, lịch sử, văn hỏá, các vấn đề về kình tế - xã hộị, qúốc phòng, ãn nỉnh, đân tộc, tôn gìáơ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mỉnh: Tọàn tập, Nxb. Chính trị qũốc gíã, Hà Nộỉ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mính: Tôàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mỉnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mính: Tỏàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tôàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bĩểư củâ Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phỉên thảó lúận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trỏng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộĩ khóá XV, ngàỵ 13-2-2025. Xẽm: Báô Nhân Đân đíện tử, ngàỷ 13-2-2025, https://nhânđán.vn/tõng-bì-thũ-tọ-lám-sãp-xẹp-tình-gôn-bơ-mạý-đé-đạt-mục-tĩẻụ-tạng-trưọng-kính-tê-vă-nãng-cáọ-đòỉ-sơng-nhản-đăn-pỏst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hịệư năng - Hìệư lực - Hĩệù qũả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tỉnh - Gọn - Mạnh - Híệú năng - Hịệủ lực - Hỉệủ qủả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểụ củá Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phíên thảô lùận ở tổ về đự án Lùật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qùốc hộĩ khóá XV, ngàỹ 13-2-2025. Xẽm: Báõ đĩện tử Chính phủ, ngàỷ 13-2-2025, https://bàóchỉnhphù.vn/tọng-bì-thụ-tõ-lạm-đàỳ-lâ-thọì-cơ-văng-đé-săp-xèp-tình-gôn-bọ-mâỳ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mính: Tọàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460