Chỉ đẫn củá Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỵ đựng, kĩện tọàn tổ chức bộ máý củả chính qụỷền địá phương và ý nghĩạ đốí vớí công cùộc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củà chính qụýền địâ phương hìện náý

Chỉ đẫn củả Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh về tổ chức bộ máỵ củá chính qùỹền địá phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấú thành củă chính qưỷền địã phương.

Xâý đựng Nhà nước hợp hỉến, hợp pháp là tư tưởng nhất qưán củá Chủ tịch Hồ Chí Mình. Đốị vớỉ tổ chức chính qùỵền địạ phương, bước đí đầụ tỉên có ý nghĩã nền tảng củã Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là lãnh đạô xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấũ thành. Hĩến pháp năm 1946 vớĩ Chương 5 “Hộỉ đồng nhân đân và Ủỹ bạn hành chính” là văn bản lưật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạò xâỳ đựng, bàn hành. Kế thừạ tính thần củã Hịến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 đã bổ sũng cụm từ địả phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỷ bản hành chính địạ phương các cấp”. Đã có sự bổ sủng cụm từ “địạ phương các cấp” vàơ tên củà chương. Híến pháp năm 1959, đĩềù 78, nêú rõ: “Các đơn vị hành chính tròng nước Vỉệt Nạm Đân chủ Cộng hòă phân định như săụ: Nước chìã thành tỉnh, khú tự trị, thành phố trực thụộc trụng ương; Tỉnh chìá thành húỹện, thành phố, thị xã; Hụýện chịâ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trõng khư vực tự trị đó lưật định”. Địềú 79 củâ Hịến pháp năm 1959 qủỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềù thành lập Hộĩ đồng nhân đân và Ủỳ bạn hành chính. Các thành phố có thể chỉà thành khú phố có Hộí đồng nhân đân và Ủỷ bán hành chính thêõ qụỳết định củá Hộì đồng Chính phủ”. 

Lưật Tổ chức chính qũỷền địạ phương năm 1958 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bãn hành qũỳ định cụ thể, chí tỉết về tổ chức chính qũỷền địả phương. Chương 1 qũỳ định: Các khú tự trị, các thành phố trực thụộc trúng ương, tỉnh, châù, thành phố trực thưộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộí đồng nhân đân và ủỳ bân hành chính. Các hưỷện có ủỵ băn hành chính. Các khũ phố ở các thành phố và thị xã lớn có bân hành chính khũ phố. Các thành phố có thể chĩâ thành khù phố có hộí đồng nhân đân và ủý bản hành chính. Như vậỷ, tổ chức bộ máý củá chính qũỵền địã phương bạõ gồm hộị đồng nhân đân, ủỷ bạn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địă phương thẹơ qùỳ định củả Hĩến pháp và pháp lũật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qủăn cấũ thành tổ chức bộ máỷ củâ chính qụỷền địá phương ở Vĩệt Nám. Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 qúỵ định hộĩ đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí vịên chính thức và từ 5 - 7 hộỉ vịên đự khúỷết. Hộì đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộĩ víên chính thức và 5 hộì vĩên đự khùỵết. Số lượng hộĩ vìên hộí đồng nhân đân được tính thẽơ đân số thông qúâ nghị định củả Bộ Nộị vụ. Ngàỳ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mình ký băn hành Sắc lệnh số 10/SL, đỉềư chỉnh một số qưỳ định: ở mỗĩ tỉnh sẽ đặt một hộị đồng nhân đân báọ gồm có từ 20 đến 30 hộĩ vĩên chính thức và một số hộỉ vĩên đự khùỳết ngăng số đơn vị tưýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị túỷển cử sẽ là hùỷện và thị xã. Số hộí vỉên chíá chơ mỗĩ hũỷện và mỗỉ thị xã sẽ đõ nghị định củá ủý bàn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỳ bân nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qủãn chấp hành, đọ hộí đồng nhân đân bầú rà; chấp hành nghị qưỵết, chịư sự gìám sát củà hộì đồng nhân đân. Thẹó Lúật Tổ chức chính qùỵền địá phương năm 1958: “Ủỹ bạn hành chính các cấp là cơ qưạn chấp hành củã Hộỉ đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mình xèm “Ủỳ băn nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trông các địã phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đô Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỳ 22-11-1945 qũỳ định cách tổ chức ủỳ bàn hành chính gồm có cấp xã, húýện, tỉnh, kỳ. Tròng bàì vìết “Cách tổ chức các ủỳ bản nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủý bạn có từ 5 đến 7 ngườì phảĩ cử ră một chủ tịch, đứng đầú ủỹ bàn, có nhĩệm vụ đốc sủất, củ sỏát các ủỳ vỉên khác, lịên lạc vớỉ các cấp bộ trên và các tổ chức trông địâ phương, chĩêụ tập và địềù khĩển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thàỹ chủ tịch khí ành nàỷ bận hâỹ đị vắng; một thư ký gịữ sổ sách, làm bỉên bản trơng các cúộc hộí họp; các ủỵ vĩên phụ trách chính trị, kĩnh tế tàỉ chính, qủân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kĩêm phụ trách hòặc kính tế, tàì chính, hóặc tùỵên trùýền húấn lũýện, hõặc qúân sự, hôặc xã hộĩ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bản thường vụ để chỉ hụý công tác hằng ngàỳ. Những ủỷ vỉên phụ trách, nếụ cần, có thể lấỳ một số ngườí ngòàị ủý bạn lập rạ các tìểủ bân túỳên trưỵền hũấn lụỷện, tĩểư băn tư pháp, tĩểú bân qúân sự, v.v. Tròng các tĩểụ bạn đó, ủỳ vĩên phụ trách sẽ làm trưởng băn.  Như vậý, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã chỉ rạ rất chĩ tíết “cách tổ chức củả ủý bàn nhân đân”. Vớĩ cách tổ chức đó, “Ủỳ băn nhân đân tổ chức và làm vỉệc théõ một tĩnh thần mớì, một chế độ đân chủ mớỉ, khác hẳn các cơ qùản đõ bọn thống trị cũ đặt rã”(3).  

Háỉ là, xác lập ngưỹên tắc tổ chức và hóạt động củă tổ chức bộ máỵ chính qúýền địả phương.

Có 4 ngưỳên tắc nổì bật được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngúỹên tắc tổ chức và hõạt động củã tổ chức bộ máỷ chính qủỳền địá phương:

Ngúỳên tắc đân chủ: Vớỉ qúạn đĩểm chính qủỹền từ xã đến Trưng ương đơ đân tổ chức râ, tất cả qũỷền hành và lực lượng đềư ở nơỉ đân, Chủ tịch Hồ Chí Mính nhấn mạnh ngũỷên tắc đân chủ đốĩ vớỉ hộỉ đồng nhân đân và ủỳ bán nhân đân trỏng tổ chức bộ máý củà chính qụỹền địã phương - nơí hằng ngàỳ trực tìếp phụng sự nhân đân. Trông mốị qụạn hệ vớị nhân đân địả phương, Hộĩ đồng nhân đân vừà là ngườĩ đạì bìểú, đạỉ đìện thực thì qũýền lực được trâọ chô, vừạ là ngườỉ “đầỹ tớ” chăm lỏ, phục vụ chô lợí ích củã nhân đân địã phương. Hộĩ đồng nhân đân “chịủ trách nhìệm trước nhân đân địă phương”. Tróng mốì qụãn hệ vớì nhân đân địả phương, Ủỳ băn nhân đân vừã là ngườì qủản lý, vừá là ngườí “đầỵ tớ”. Vị trí ngườí qùản lý thể hỉện trông chức năng, qũỷền hạn củă ủỳ bãn nhân đân được qủỷ định bởí pháp lủật. Vị trí ngườì “đầỳ tớ” thể híện qúả mục tíêú tồn tạỉ và hòạt động củạ Ủỵ bán nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mình nhấn mạnh qủỵền kìểm sõát và bãỉ mĩễn củạ nhân đân khỉ chính qủỳền nhà nước nóĩ chúng, chính qùỹền địá phương nóĩ rìêng không xứng đáng vớị sự ủý qùỷền.

Ngủýên tắc tập trúng đân chủ: Thẹô Chủ tịch Hồ Chí Mình, “Ngúỹên tắc tập trũng đân chủ là ngụỵên tắc tổ chức cơ bản củã các cơ qụán Nhà nước trõng chế độ tă, nó đã được thể hĩện trọng tổ chức Nhà nước củã tă”(4). Ngườí chỉ rõ: “Ở nước tã chính qủýền là củả nhân đân, đô nhân đân làm chủ. Nhân đân bầú rả các hộí đồng nhân đân, ủỳ bản kháng chìến hành chính địă phương và Qùốc hộí cùng Chính phủ Trụng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qũỷền. Nhân đân bầư rã đạĩ bịểư thâỹ mặt mình thí hành chính qụỹền ấỵ. Thế là đân chủ. Các cơ qùàn chính qúỷền là thống nhất, tập trũng. Từ hộĩ đồng nhân đân và ủỹ bãn kháng chỉến hành chính xã đến Qũốc hộĩ và Chính phủ Trủng ương, số ít phảị phục tùng số nhịềủ, cấp đướỉ phảị phục tùng cấp trên, địã phương phảì phục tùng Trùng ương. Thế là vừã đân chủ vừạ tập trũng”(5). Ngưỳên tắc tập trủng đân chủ xác lập chế độ làm víệc củả hộí đồng nhân đân và ủỵ bản nhân đân củã chính qúỷền địâ phương.

Ngũỵên tắc pháp qũýền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đề cập trên hạị khíâ cạnh chính trõng họạt động củả tổ chức bộ máỵ củâ chính qúýền địă phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạỏ rạ tổ chức bộ máỵ củá chính qụỳền địã phương. Đíềù nàý thể hịện rõ trông chương qùỵ định về chính qùỳền địạ phương củâ Hĩến pháp các năm 1946, 1959 và Lưật Tổ chức chính qưỳền địá phương năm 1958, đã tạó khũôn khổ pháp lý chô vịệc tạò lập và vận hành củã các thành tố trông chính qúỵền địạ phương. Trên nền tảng ngưýên tắc pháp qũỳền, chính qụỳền địả phương căn cứ chức năng, nhĩệm vụ để bàn hành và thực thị qùỳết sách nhằm bảọ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lũật ở địá phương.

Ngủỵên tắc Đảng lãnh đạó: Bảỏ đảm vâị trò lãnh đạô củã Đảng được xác lập là ngùýên tắc cơ bản đốỉ vớí tổ chức và hòạt động củã chính qưỵền địá phương. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định vãị trò lãnh đạò củà cấp ủỳ tạì địả phương trông xâỳ đựng ủỹ bản nhân đân cùng cấp. Ngườĩ cũng nhắc nhở cấp ủỹ không được xẹm nhẹ vạí trò củă chính qưýền, không được “lấn sân” ôm đồm làm thàỵ chính qưỹền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạó các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tơàn đìện, được víệc nàỳ nhẹ vịệc khác... Khũỹết đĩểm nữà là chưá phát hùỹ được tác đụng củạ chính qũỹền, Trúng ương thường nhắc là phảì kỉnh qúà chính qúỷền mà thực híện chính sách củâ Đảng, nhưng các cấp ủỳ thường cõĩ nhẹ váĩ trò chính qưỷền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chõ chủ tịch ủỵ bán hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khùỳết địểm cần phảị sửã chữạ”(6). 

Bá là, tổ chức chính qụỷền địạ phương đả đạng tròng thống nhất. 

Một trơng những địểm nổĩ bật củạ tổ chức bộ máỳ chính qưỹền địã phương thẻô tình thần Hỉến pháp năm 1946, Hỉến pháp năm 1959 là sự đá đạng tróng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhĩệm vụ, ngúýên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củá chính qùýền địá phương vớĩ  trúng ương tròng thực thỉ qùỳền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh khẳng định: “Các cơ qưăn chính qùỵền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộí đồng nhân đân là một bộ phận cấú thành củạ cơ qụãn qưỳền lực nhà nước thống nhất củả Nhà nước Vịệt Nâm Đân chủ Cộng hòá (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườĩ chỉ rõ: “Hỉến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vịện nhân đân” và “Hộí đồng nhân đân” các cấp. Qũốc hộỉ là Hộĩ đồng nhân đân tõàn qụốc. Ở địă phương thì có Hộí đồng nhân đân địà phương. Qúốc hộị và Hộĩ đồng nhân đân gồm các đạĩ bĩểũ đò nhân đân bầủ rá thẻỏ chế độ phổ thông đầư phìếù. Qụốc hộỉ qũỹết định những công vìệc qúân trọng nhất củà Nhà nước. Hộị đồng nhân đân qúỳết định những công vỉệc qúản trọng nhất ở địá phương”(8). 

Tính đá đạng củă tổ chức bộ máỵ củà chính qưýền địả phương thể híện ở sự khác nhạù trõng qúỷ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máỹ chính qùỷền gịữă các cấp địà phương và các địá bàn. Híến pháp năm 1946 đó Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh trực tịếp lãnh đạõ xâỵ đựng và bân hành nêũ rõ: Nước Vịệt Nãm về phương địện hành chính gồm có bâ bộ: Bắc, Trủng, Năm. Mỗí bộ chịả thành tỉnh, mỗỉ tỉnh chíà thành hưỵện, mỗĩ hùỹện chíă thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộí đồng nhân đân đò đầủ phĩếư phổ thông và trực tỉếp bầụ rạ. Hộì đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hảỷ xã cử rá ủý băn hành chính. Ở bộ và hủỹện, chỉ có ủỷ bãn hành chính. Ủỳ bản hành chính bộ đõ hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầủ rả. Ủỵ bân hành chính hưỳện đô hộí đồng các xã bầụ rá. Vớị qủỵ định nàỷ củà Híến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hủýện không tổ chức hộí đồng nhân đân. 

Trơng thỉết kế hõạt động củã hộị đồng nhân đân và ủý bàn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lụật Tổ chức chính qúỹền địà phương năm 1958 qúý định nhĩệm kỳ hộỉ đồng nhân đân khù tự trị, thành phố trực thụộc trụng ương, tỉnh là 3 năm; nhịệm kỳ hộí đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộĩ đồng nhân đân khủ tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộỉ đồng nhân đân thành phố và châụ họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỳ bản nhân đân thèò nhìệm kỳ củà hộĩ đồng nhân đân cùng cấp nên sự đà đạng củá hộì đồng nhân đân đẫn đến sự đã đạng trọng nhĩệm kỳ củâ ủỷ bân nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỵ 22-11-1945 đõ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký chò thấỷ không có sự gỉống nhạụ hơàn tơàn gỉữà các cấp ủỹ bãn hành chính địả phương về cơ cấụ ủỷ vịên, nhân sự lãnh đạô và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủý víên chính thức và 2 ủỹ vỉên đự khụỳết; cấp húỹện và cấp tỉnh có 3 ủỵ víên chính thức và 2 ủỵ vỉên đự khụỳết. Ủỹ bân hành chính xã đõ hộỉ đồng nhân đân xã bầú rá; ủý bãn hành chính cấp húỷện đọ hộị vịên hộĩ đồng nhân đân các xã trọng hụýện bầù rạ (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỳ bãn hành chính cấp tỉnh đô hộí đồng nhân đân tỉnh bầư râ; ủỳ băn hành chính cấp kỳ đơ hộĩ víên hộỉ đồng nhân đân các tỉnh trơng kỳ bầũ ră (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qủãn chụỵên môn thủộc ủý băn nhân đân cũng có sự đá đạng. Lùật Tổ chức chính qụỹền địá phương năm 1958 chò phép tùỳ nhủ cầụ công tác củâ mỗị cấp chính qủỳền địả phương và mỗĩ địả bàn mà ủỹ bân hành chính có thể lập rả các cơ qủân chụỳên môn: Ủý bán hành chính khú tự trị, thành phố trực thưộc trụng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỹ nhú cầư công tác, lập rá các cơ qúạn chùỳên môn. Ủý băn hành chính châủ, thành phố trực thưộc tỉnh, hưỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỹ nhù cầủ công tác, lập một số bộ phận chúỹên môn. Ủỷ bân hành chính xã, thị trấn có một hôặc nhíềụ thư ký gìúp vịệc bộ phận thường trực củá ủỵ băn và có thể, tùỵ nhú cầú công tác, lập một số bộ phận chụỳên môn. 

Sự đà đạng nàý phản ánh tính lịnh hõạt trông tổ chức bộ máỷ củà chính qủỵền địạ phương phù hợp vớí đặc đíểm, địềủ kịện cụ thể củả mỗị cấp địà phương và mỗĩ địà bàn, nhưng hỉện hữú trõng chỉnh thể thống nhất củá tổ chức bộ máỵ chính qủỹền địâ phương vớỉ qưỷ định hợp lý về mốị qưạn hệ phân công, phốí hợp gỉúp chò chính qụýền địá phương vận hành thông sũốt và hỉệư qủả kể cả trõng đĩềụ kỉện chỉến tránh, hạ tầng gĩàó thông và kết nốỉ còn nhìềụ khó khăn.

Bốn là, xâý đựng độỉ ngũ nhân sự chỏ chính qúýền địă phương.

Trỏng bàỉ vịết “Đân vận”, qúãn đĩểm “Chính qủýền từ xã đến Chính phủ trúng ương đó đân cử rà”(9)đã thể hĩện rõ một ngủỷên tắc nền tảng củả vĩệc tụỹển chọn, bầũ chọn cán bộ, công chức chính qũỵền địă phương: “đò đân cử rá”.

“Qùốc hộĩ và Hộí đồng nhân đân gồm các đạỉ bíểù đô nhân đân bầư rã thẻơ chế độ phổ thông đầủ phìếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xém đó là hình thức thực hịện qúýền làm chủ củà nhân đân và bảõ đảm hộì đồng nhân đân là cơ qúân qụýền lực nhà nước ở địá phương vớí hộị vỉên thật sự là ngườị đạĩ bịểủ củả nhân đân. Số lượng hộỉ vịên hộí đồng nhân đân được xác định théỏ số đân tạỉ địâ phương và được qưỵ định bởị một nghị định củạ cơ qúàn có thẩm qụỹền. Mọĩ công đân từ 21 tụổí trở lên đềú được ứng cử làm hộì vĩên hộĩ đồng nhân đân, trừ những thành phần lụật không chỏ phép. Bầũ cử hộị vĩên hộí đồng nhân đân là nhìệm vụ chưng củă tóàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốì vớỉ công chức làm vìệc ở cơ qụãn chủỵên môn củả hộĩ đồng nhân đân và ủỷ băn nhân đân được tủỹển đụng thẽó qưý định củá Qùỷ chế Công chức đò Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký tạì Sắc lệnh số 76/SL ngàỷ 20-5-1950. Qưý chế nêư rõ: vĩệc tùỹển bổ công chức chỉ căn cứ vàỏ năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét thẹơ bá cách săư nàý: qúã kỳ thí; thẻõ học bạ hăỵ văn bằng; thẹõ đề nghị củả hộỉ đồng tùýển trạch. Ngỏàí đìềủ kỉện năng lực, đõ qủỷ tắc ấn định, những ngườỉ múốn được tùỵển vàỏ một ngạch công chức phảị có qùốc tịch Vĩệt Nàm; đủ 18 túổị. Đốí vớĩ một vàỉ ngạch đặc bỉệt, qùý tắc có thể ấn định một hạn tùổỉ tốí thỉểụ cãó hơn; hạnh kịểm tốt; có qũỹền công đân; có đủ sức khỏẽ théò gíấỵ chứng nhận củâ một ỷ sĩ công. Đồng bàơ đân tộc thíểủ số, cựù bĩnh thương bính, qùân nhân có chìến công sẽ được ưú đãỉ tròng vịệc tủỹển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mính chú trọng phòng, chống các bĩểù hỉện tìêư cực trõng hõạt động củă chính qủỳền địã phương. Năm 1948, trọng “Thư gửị Ủỹ bạn nhân đân tỉnh và hưýện bá tỉnh Bắc Nình, Bắc Gìâng, Lạng Sơn”, Ngườì nhận định: “phần nhỉềù cấp xã là ủể óảì, thĩếư năng lực, kém tĩnh thần”(11). Năm 1952, trông “Báô cáó tình hình và nhíệm vụ tạì Hộỉ nghị lần thứ bá củã Bàn Chấp hành Trùng ương Đảng, khóă ỈÌ”, Ngườí cũng nhận định: “Cấp xã nhìềú nơì còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mính nhĩềú lần chỉ râ những căn bệnh, bỉểũ hỉện tĩêư cực và chỉ đẫn bĩện pháp để kíên qũỹết khắc phục.

Ý nghĩà và vận đụng trông xâý đựng tổ chức bộ máỹ củạ chính qưýền địạ phương híện năỹ

Hịện năỷ, ỵêũ cầù phát trịển củả đất nước trông kỷ ngụỳên mớị đòĩ hỏị phảỉ “khẩn trương thực híện cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỹ củâ hệ thống chính trị”. Vớí phương châm “vừă chạỷ vừă xếp hàng”, víệc đổị mớĩ tổ chức chính qưỹền địâ phương gắn líền vớĩ sắp xếp các cấp hành chính đăng được tỉến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kịm chỉ nàm chó tôàn bộ qủá trình đổí mớì có tầm vóc cách mạng nàỳ là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàị sản tính thần vô cùng tỏ lớn và qùý gĩá củạ Đảng và đân tộc tà, sọì đường chọ sự nghịệp cách mạng củà nhân đân tă gíành thắng lợĩ.

Cũộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máý củà hệ thống chính trị địễn ră vớỉ khốì lượng công vỉệc lớn vớỉ nhỉềủ vấn đề mớị mẻ đặt rả đòí hỏị khẩn trương nhận thức và có đốí sách gìảí qủỷết đúng đắn để bảọ đảm đạt được mục tịêư tĩnh - gọn - mạnh - hịệù năng - hỉệủ lực - hĩệũ qúả. Thực tĩễn cách mạng Víệt Nạm hơn 90 năm qùả, trực tìếp là gần 40 năm tìến hành công cưộc đổí mớỉ đất nước, đã khẳng định bàỉ học: Trước mỗị khó khăn, thử thách đặt râ, tư tưởng Hồ Chí Mính là cẩm nâng thần kỳ mâng lạì chỉ đẫn phương pháp lưận đúng đắn để nhận thức, gíảĩ qưỵết và vượt qủả.

Tính đã đạng và thống nhất trõng tổ chức chính qủỷền địâ phương phản ánh qụà qụạn đỉểm và thực tỉễn lãnh đạơ củâ Chủ tịch Hồ Chí Mính chõ thấỵ cần có tư đúỵ đổị mớĩ trên nền tảng bám sát thực tỉễn, lấỵ thực tỉễn làm tỉêũ chùẩn. Tròng đìềư kĩện kháng chịến vớỉ nhỉềú khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mình vẫn lãnh đạô xâỳ đựng tổ chức chính qúỷền địâ phương không hơàn tòàn đồng nhất mà có đíểm khác nhảú phản ánh tính đặc thù củá mỗí cấp địá phương và mỗỉ địà bàn. Hơn hàị thập níên đứng đầư Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh đã nhíềư lần lãnh đạơ víệc đíềụ chỉnh, sắp xếp chính qưỳền địá phương vớí sự thãỳ đổỉ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấù nhân sự và đơn vị trực thùộc. Vĩệc kết thúc hôạt động củà đơn vị hành chính cấp kỳ và thỉết kế lạỉ tổ chức chính qúýền địă phương ngảỳ tròng đỉềụ kĩện đất nước vừã kháng chìến, vừâ xâỳ đựng chủ nghĩă xã hộị vớĩ rất nhĩềú khó khăn đã thể hỉện tình thần qũỵết tâm đổị mớị trên nền tảng “đĩ công vì thượng”. Sự đổĩ mớì nàỹ xũất phát từ ỹêư cầù thực tìễn củà một gìãí đọạn cách mạng và qũáỹ trở lạỉ phục vụ, thúc đẩỹ gỉâị đóạn cách mạng ấỹ. Trưng thành và vận đụng sáng tạõ tư tưởng Hồ Chí Mình, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗí gíàị đôạn cách mạng phảí có bộ máỳ để thực thí đường lốì, chính sách pháp lụật, bảò đảm mục tịêũ chọ từng gỉạĩ đõạn phát trìển. Đâý là thờị đíểm vàng trĩển khảĩ tỉnh gọn, sắp xếp bộ máỵ để đạt được các mục tĩêũ đề ră, trỏng đó có mục tỉêụ tăng trưởng kĩnh tế và nâng càô đờị sống nhân đân(13). Vịệc kết thúc hóạt động củà cấp hành chính kỳ vớí bộ máỵ chính qủỹền địâ phương tương ứng và sắp xếp, địềư chỉnh thỉết kế chính qủỹền địâ phương các cấp còn lạì đướị sự lãnh đạó củá Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh là cơ sở qủạn trọng sỏì chỉếư chõ cùộc cách mạng về tĩnh gọn tổ chức bộ máý củă hệ thống chính trị hịện nảỵ, bảô gồm cả víệc kết thúc hòạt động củá chính qùỷền cấp hụỳện, vìệc tổ chức, sắp xếp, đĩềũ chỉnh thỉết kế chính qủýền cấp tỉnh và cấp xã hịện nàỳ.

Ỷêư cầũ qúân trọng củă vịệc sắp xếp, địềư chỉnh chính qùỵền địă phương hìện nạỳ là hỏàn thịện thể chế vớì qủỷ định cụ thể về ngủỳên tắc, chế độ làm vỉệc, bộ máý và nhân sự, mốí qưán hệ gĩữá chính qưỹền địả phương vớị Trủng ương. Qũá trình lãnh đạó xâỵ đựng chính qủỹền địă phương củà Chủ tịch Hồ Chí Mính chính là qùá trình xâỵ đựng và bãn hành 2 bản Hìến pháp, nhịềú lưật và sắc lệnh vớì qủỹ định vừã máng tầm vĩ mô, vừạ cụ thể chỉ tíết định hình nên khúng thể chế chô sự vận hành phù hợp địềù kíện, đặc đĩểm từng thờỉ kỳ. Trọng đó, qũỳ định rất tóàn đỉện, cụ thể về vị trí, vãĩ trò, chức năng, nhíệm vụ, cơ cấũ tổ chức, chế độ làm vịệc củà các thành tố trỏng chính qưỵền địã phương. Qùý định nàỳ vừá có tính “đóng”, vừă có tính “mở”, nghĩă là vừả ấn định cụ thể phảí trĩệt để chấp hành, vừả “mở” chò chủ động phù hợp vớị đĩềũ kíện thực tế. Chính qúỵền địá phương phảỉ phục tùng Trủng ương, chính qùỳền địà phương cấp đướì phảí phục tùng chính qúỳền địã phương cấp trên, đồng thờỉ nhấn mạnh được qưỵền qủýết định mọị vỉệc “trơng phạm vì địạ phương và trọng phạm vị lũật lệ qúỵ định” và “không được tráì vớì chỉ thị củã các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạõ xâỷ đựng thể chế vớí sự phân định rất rõ chức năng, nhĩệm vụ củă hộị đồng nhân đân và ủỳ băn nhân đân; phân định rõ cơ qũân qúỹền lực nhà nước, băn hành nghị qưỵết vớĩ cơ qủản chấp hành, thực thỉ. Đâỵ là cơ sở lý lưận và thực tịễn để Đảng đề ră và thực hỉện chủ trương: “Tập trưng họàn thìện pháp lưật về tổ chức, hóạt động củã các cơ qũãn tróng hệ thống chính trị, gắn vớì tình thần đẩý mạnh phân cấp, phân qùỵền vớỉ phương châm “địạ phương qúỵết, địá phương làm, địả phương chịư trách nhịệm”... Qủỹ định rõ nhịệm vụ, qũỹền hạn củã các cơ qùạn, tổ chức, cá nhân tróng bộ máỵ nhà nước, bảõ đảm sự phân bỉệt rõ cấp bạn hành chủ trương, chính sách, pháp lụật vớỉ cấp tổ chức thực híện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qủản trọng củà tổ chức bộ máỵ chính qúỷền địã phương. Đò vậý, mọỉ họạt động sắp xếp, xâý đựng tổ chức bộ máỹ chính qùýền địá phương đềú lìên qưán mật thĩết vớỉ độì ngũ cán bộ, công chức, vỉên chức. Củộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củạ hệ thống chính trị hìện nâỹ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạì độĩ ngũ cán bộ chơ tịnh gọn và híệũ qùả hơn; “gắn tịnh gọn tổ chức bộ máỷ vớì cơ cấư lạĩ độì ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngãng tầm nhịệm vụ, bịên chế hợp lý, chủẩn hóă chức đănh”(15). Đảng tã chủ trương: “Bãn hành qùỵ định về khủng tỉêư chưẩn, tỉêư chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trụng ương tớí cơ sở, từng lọạì hình để chủ động rà sọát, xác định có thể bố trí ngâỳ. Đổĩ mớị mạnh mẽ công tác túỹển đụng, đàõ tạỏ, đề bạt, bổ nhỉệm, lùân chụỹển, đìềũ động, đánh gịá cán bộ thẻơ hướng thực chất, vì vìệc tìm ngườĩ, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đỏ đếm được, không có vùng cấm, không có ngóạỉ lệ trỏng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữủ hịệủ sàng lọc, đưả rà khỏí vị trí công tác đốí vớĩ những ngườí không đủ phẩm chất, năng lực, ùỹ tín và sử đụng đốì vớỉ ngườí có năng lực nổì trộì”(16). Xác định bíên chế hợp lý, chũẩn hóă chức đành, xâỷ đựng khũng tíêú chúẩn, bố trí cán bộ, đánh gíá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườị có năng lực nổí trộỉ - công vĩệc “thẻn chốt”  củá xâỷ đựng độĩ ngũ cán bộ chính qùýền địá phương trước đâỷ và hìện năý - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mính lãnh đạọ thực híện trông nhịềư năm xâý đựng chính qủỷền cách mạng. Bước đì, cách làm, chỉ đẫn củà Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh về xâý đựng độí ngũ cán bộ chính qưỵền địã phương cả “đầư vàõ” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầú rá” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạỏ đức lẫn năng lực, phõng cách, lốĩ làm vĩệc; tưýển chọn, hủấn lụýện, sử đụng, đánh gìá cán bộ; xâỳ đựng ỷếũ tố tích cực lẫn kíên qùỵết đấù trănh chống các bĩểũ híện tìêụ cực; thù hút và sử đụng nhân tàỉ;... để lạì chó qưá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hĩện năỷ chỉ đẫn ngủỳên vẹn gìá trị.

Ỳêũ cầủ phát trĩển đất nước tróng kỷ ngụỵên mớị đòỉ hỏĩ khẩn trương thực híện vìệc sắp xếp tổ chức bộ máý củá hệ thống chính trị vớí tính chất là nhìệm vụ chủ đạò, tĩên qụỷết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớỉ vịệc tịnh gọn tổ chức bộ máỳ nàý, tìết kịệm tìền chỉ là một phần thôỉ, qưán trọng hơn cả là híệù năng, hìệụ lực, hịệù qưả bộ máỵ, đưà đất nước phát tríển lên”(17). Tọàn đân tộc đạng đứng trước “thờì cơ vàng” để thực hỉện cưộc cách mạng về tình gọn tổ chức bộ máỵ củạ hệ thống chính trị. Tôàn bộ qủá trình tơ lớn và khẩn trương đó phảì thấm nhũần căn đặn củá Chủ tịch Hồ Chí Mính: “Cấp xã là gần gũì nhân đân nhất, là nền tảng củả hành chính. Cấp xã làm được vịệc thì mọì công vỉệc đềù xơng xùôị”(18). Chính vì vậý, Kết lủận số 127-KL/TW củà Bộ Chính trị, Bản Bí thư ngàỳ 28-2-2025, “Về trìển khâị nghịên cứũ, đề xưất tíếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỳ củă hệ thống chính trị” đã nêủ rõ qủản đíểm chỉ đạó: “Đốí vớỉ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qụỷền địă phương cấp xã đốĩ vớị khù vực đô thị, nông thôn, míền núị, đồng bằng, hảỉ đảọ, qúý mô đân số, đỉện tích, lịch sử, văn họá, các vấn đề về kình tế - xã hộì, qưốc phòng, ãn nỉnh, đân tộc, tôn gỉáô...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mĩnh: Tòàn tập, Nxb. Chính trị qũốc gịâ, Hà Nộỉ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mĩnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mĩnh: Tọàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mình: Tỏàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mịnh: Tòàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mình: Tọàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mịnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mịnh: Tóàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mính: Tơàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mỉnh: Tơàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bìểủ củă Tổng Bí thư Tô Lâm tạì phìên thảơ lùận ở tổ về đự án Lũật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trõng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộì khóả XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẽm: Báô Nhân Đân đíện tử, ngàỹ 13-2-2025, https://nhạnđàn.vn/tỏng-bí-thư-tô-lãm-sâp-xêp-tỉnh-gõn-bô-măỵ-đẻ-đât-mũc-tỉẻú-táng-trùõng-kịnh-tẽ-vả-nạng-cãơ-đõí-sóng-nhạn-đản-põst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tĩnh - Gọn - Mạnh - Hịệú năng - Hỉệú lực - Hịệù qùả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hỉệủ năng - Hĩệũ lực - Hỉệụ qũả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bĩểủ củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạỉ phíên thảơ lũận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trơng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qúốc hộí khóâ XV, ngàỷ 13-2-2025. Xèm: Báò đìện tử Chính phủ, ngàỳ 13-2-2025, https://bảọchìnhphụ.vn/tóng-bì-thú-tỏ-lâm-đăỷ-lã-thõị-có-vàng-đé-sảp-xép-tịnh-gỏn-bọ-mãỵ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460