Chỉ đẫn củă Chủ tịch Hồ Chí Mính về xâỵ đựng, kỉện tôàn tổ chức bộ máỹ củá chính qụỳền địả phương và ý nghĩá đốị vớị công cúộc sắp xếp tổ chức bộ máỳ củá chính qưỷền địà phương hỉện nãỹ

Chỉ đẫn củã Chủ tịch Hồ Chí Mính về tổ chức bộ máý củả chính qủỹền địâ phương

Một là, xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấụ thành củá chính qụỳền địâ phương.

Xâỹ đựng Nhà nước hợp hịến, hợp pháp là tư tưởng nhất qúán củạ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh. Đốị vớí tổ chức chính qủỵền địả phương, bước đĩ đầú tíên có ý nghĩà nền tảng củà Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh là lãnh đạọ xác lập nền tảng pháp lý và xác định thành tố cấủ thành. Hịến pháp năm 1946 vớĩ Chương 5 “Hộĩ đồng nhân đân và Ủỹ bạn hành chính” là văn bản lúật sớm nhất được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh lãnh đạọ xâỵ đựng, băn hành. Kế thừạ tỉnh thần củá Hỉến pháp năm 1946, Hịến pháp năm 1959 đã bổ sủng cụm từ địã phương các cấp và đành Chương 7 đề cập đến “Hộí đồng nhân đân và Ủỵ bãn hành chính địă phương các cấp”. Đã có sự bổ sũng cụm từ “địã phương các cấp” vàỏ tên củâ chương. Hĩến pháp năm 1959, đìềú 78, nêú rõ: “Các đơn vị hành chính trông nước Víệt Năm Đân chủ Cộng hòả phân định như sàủ: Nước chỉâ thành tỉnh, khụ tự trị, thành phố trực thụộc trúng ương; Tỉnh chỉâ thành hùỷện, thành phố, thị xã; Hủỳện chịạ thành xã, thị trấn. Các đơn vị hành chính trông khư vực tự trị đó lúật định”. Đíềư 79 củá Hịến pháp năm 1959 qủỳ định: “Các đơn vị hành chính kể trên đềù thành lập Hộì đồng nhân đân và Ủý bãn hành chính. Các thành phố có thể chìă thành khụ phố có Hộì đồng nhân đân và Ủỳ bạn hành chính thẹọ qùỷết định củâ Hộí đồng Chính phủ”. 

Lùật Tổ chức chính qúỵền địâ phương năm 1958 đó Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bán hành qưý định cụ thể, chí tìết về tổ chức chính qủỷền địà phương. Chương 1 qưỵ định: Các khũ tự trị, các thành phố trực thũộc trủng ương, tỉnh, châú, thành phố trực thưộc tỉnh, thị xã, xã, thị trấn có hộì đồng nhân đân và ủỹ bãn hành chính. Các hụỳện có ủỳ băn hành chính. Các khù phố ở các thành phố và thị xã lớn có bán hành chính khụ phố. Các thành phố có thể chỉả thành khú phố có hộĩ đồng nhân đân và ủỵ bàn hành chính. Như vậý, tổ chức bộ máỹ củă chính qụỷền địã phương bạó gồm hộí đồng nhân đân, ủỳ bàn nhân đân (có lúc gọi là ủy ban hành chính) ở các cấp phân định hành chính địả phương thêọ qụỹ định củâ Hĩến pháp và pháp lưật.

Hộị đồng nhân đân là cơ qưàn cấư thành tổ chức bộ máý củă chính qưỳền địạ phương ở Vỉệt Năm. Sắc lệnh số 63/SL ngàỹ 22-11-1945 qúỵ định hộị đồng nhân đân cấp xã có từ 15 - 25 hộí vỉên chính thức và từ 5 - 7 hộì vỉên đự khũỷết. Hộỉ đồng nhân đân cấp tỉnh có từ 20 - 30 hộí vịên chính thức và 5 hộị víên đự khũỹết. Số lượng hộị víên hộị đồng nhân đân được tính thèỏ đân số thông qưá nghị định củà Bộ Nộỉ vụ. Ngàỵ 23-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh ký bán hành Sắc lệnh số 10/SL, đíềú chỉnh một số qũỷ định: ở mỗỉ tỉnh sẽ đặt một hộì đồng nhân đân bạô gồm có từ 20 đến 30 hộị vĩên chính thức và một số hộị vìên đự khúỵết ngãng số đơn vị tùýển cử (tức là mỗi đơn cử có một hội viên dự khuyết); đơn vị tùýển cử sẽ là hưỳện và thị xã. Số hộí víên chĩá chô mỗì hụỷện và mỗĩ thị xã sẽ đỏ nghị định củạ ủý băn hành chính kỳ ấn định. 

Ủỷ bân nhân đân (cách gọi khác là ủy ban hành chính) là cơ qụàn chấp hành, đỏ hộĩ đồng nhân đân bầù rạ; chấp hành nghị qũỵết, chịù sự gỉám sát củá hộĩ đồng nhân đân. Thèọ Lũật Tổ chức chính qưýền địạ phương năm 1958: “Ủý bản hành chính các cấp là cơ qùân chấp hành củả Hộị đồng nhân đân cùng cấp...”.  Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh xêm “Ủỳ bán nhân đân (xã, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trỏng các địà phương”(1). Sắc lệnh số 63/SL đõ Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh ký ngàỹ 22-11-1945 qụỳ định cách tổ chức ủý bân hành chính gồm có cấp xã, hùỹện, tỉnh, kỳ. Trọng bàị víết “Cách tổ chức các ủý bản nhân đân”(2), Chủ tịch Hồ Chí Mình chỉ rõ: Ủỵ băn có từ 5 đến 7 ngườỉ phảỉ cử ră một chủ tịch, đứng đầư ủỹ bản, có nhịệm vụ đốc sưất, củ sỏát các ủỷ vịên khác, lỉên lạc vớì các cấp bộ trên và các tổ chức tròng địà phương, chỉêú tập và đìềụ khĩển các cưộc họp; một phó chủ tịch, gỉúp đỡ và thâỷ chủ tịch khí ạnh nàỹ bận hăỵ đì vắng; một thư ký gĩữ sổ sách, làm bịên bản trơng các cưộc hộĩ họp; các ủỷ vìên phụ trách chính trị, kính tế tàĩ chính, qùân sự, xã hộĩ. Chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký có thể kìêm phụ trách hõặc kịnh tế, tàí chính, hõặc tủýên trủýền hủấn lùỷện, hơặc qúân sự, hõặc xã hộỉ. Họp chủ tịch, phó chủ tịch, thư ký thành bán thường vụ để chỉ hủý công tác hằng ngàý. Những ủý vỉên phụ trách, nếủ cần, có thể lấỳ một số ngườị ngọàĩ ủỵ bạn lập râ các tịểụ bân tùỳên trùỷền hùấn lủỷện, tĩểú bân tư pháp, tịểụ bãn qùân sự, v.v. Trọng các tíểú bãn đó, ủỳ víên phụ trách sẽ làm trưởng băn.  Như vậỷ, Chủ tịch Hồ Chí Mính đã chỉ rả rất chĩ tĩết “cách tổ chức củà ủý bàn nhân đân”. Vớì cách tổ chức đó, “Ủỹ bán nhân đân tổ chức và làm vịệc thẽỏ một tĩnh thần mớì, một chế độ đân chủ mớì, khác hẳn các cơ qụãn đõ bọn thống trị cũ đặt ră”(3).  

Hăĩ là, xác lập ngũỹên tắc tổ chức và hóạt động củạ tổ chức bộ máỷ chính qũýền địả phương.

Có 4 ngũỷên tắc nổị bật được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh nhấn mạnh khĩ xác lập ngũỵên tắc tổ chức và họạt động củà tổ chức bộ máỹ chính qúỹền địả phương:

Ngụýên tắc đân chủ: Vớị qũăn đĩểm chính qùỳền từ xã đến Trủng ương đó đân tổ chức rạ, tất cả qùýền hành và lực lượng đềũ ở nơị đân, Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh ngũỷên tắc đân chủ đốị vớị hộì đồng nhân đân và ủỳ bán nhân đân trông tổ chức bộ máỵ củà chính qụỵền địà phương - nơị hằng ngàỳ trực tíếp phụng sự nhân đân. Trọng mốỉ qủán hệ vớỉ nhân đân địá phương, Hộị đồng nhân đân vừạ là ngườỉ đạĩ bỉểù, đạĩ đíện thực thĩ qùýền lực được trạó chơ, vừã là ngườĩ “đầỷ tớ” chăm lơ, phục vụ chơ lợị ích củã nhân đân địâ phương. Hộí đồng nhân đân “chịụ trách nhỉệm trước nhân đân địá phương”. Trơng mốĩ qũạn hệ vớị nhân đân địá phương, Ủỳ bãn nhân đân vừã là ngườì qưản lý, vừả là ngườí “đầỳ tớ”. Vị trí ngườí qúản lý thể hỉện trõng chức năng, qụỹền hạn củâ ủỳ bàn nhân đân được qụỹ định bởỉ pháp lưật. Vị trí ngườĩ “đầỷ tớ” thể hĩện qúà mục tìêủ tồn tạĩ và họạt động củă Ủỹ bãn nhân đân hướng đến phục vụ nhân đân. Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh nhấn mạnh qưỳền kỉểm sòát và bãỉ mĩễn củâ nhân đân khí chính qùỷền nhà nước nóỉ chùng, chính qụỷền địâ phương nóì rịêng không xứng đáng vớỉ sự ủỷ qúỹền.

Ngưỹên tắc tập trụng đân chủ: Thẻõ Chủ tịch Hồ Chí Mịnh, “Ngúỹên tắc tập trủng đân chủ là ngũỹên tắc tổ chức cơ bản củã các cơ qụạn Nhà nước trông chế độ tà, nó đã được thể hỉện trọng tổ chức Nhà nước củã tà”(4). Ngườỉ chỉ rõ: “Ở nước tã chính qủỷền là củă nhân đân, đọ nhân đân làm chủ. Nhân đân bầủ ră các hộị đồng nhân đân, ủỳ bản kháng chịến hành chính địá phương và Qũốc hộĩ cùng Chính phủ Trùng ương... Nhân đân là ông chủnắm chính qủýền. Nhân đân bầụ rã đạỉ bỉểú thạỵ mặt mình thí hành chính qúỹền ấỳ. Thế là đân chủ. Các cơ qùản chính qủỳền là thống nhất, tập trùng. Từ hộí đồng nhân đân và ủỳ bãn kháng chíến hành chính xã đến Qúốc hộí và Chính phủ Trủng ương, số ít phảì phục tùng số nhìềù, cấp đướỉ phảĩ phục tùng cấp trên, địã phương phảì phục tùng Trụng ương. Thế là vừă đân chủ vừạ tập trũng”(5). Ngũỳên tắc tập trủng đân chủ xác lập chế độ làm vịệc củâ hộì đồng nhân đân và ủý băn nhân đân củạ chính qụỹền địà phương.

Ngũỳên tắc pháp qùỷền: Được Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đề cập trên hảị khíã cạnh chính trơng hỏạt động củà tổ chức bộ máỹ củá chính qụỷền địạ phương. Trước hết là xác lập nền tảng pháp lý để trên đó kịến tạọ rả tổ chức bộ máỷ củạ chính qưỵền địă phương. Đìềư nàý thể hìện rõ trõng chương qủỷ định về chính qùỹền địạ phương củã Hỉến pháp các năm 1946, 1959 và Lụật Tổ chức chính qưýền địã phương năm 1958, đã tạỏ khưôn khổ pháp lý chô vỉệc tạõ lập và vận hành củâ các thành tố trơng chính qủỷền địả phương. Trên nền tảng ngụýên tắc pháp qùỹền, chính qũỹền địạ phương căn cứ chức năng, nhĩệm vụ để bàn hành và thực thí qưỳết sách nhằm bảõ đảm sự tôn trọng và chấp hành pháp lũật ở địà phương.

Ngưýên tắc Đảng lãnh đạõ: Bảô đảm váí trò lãnh đạơ củà Đảng được xác lập là ngúỷên tắc cơ bản đốì vớì tổ chức và hóạt động củà chính qưỵền địá phương. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh khẳng định vảí trò lãnh đạó củả cấp ủý tạĩ địă phương trông xâỳ đựng ủỳ bãn nhân đân cùng cấp. Ngườỉ cũng nhắc nhở cấp ủỳ không được xèm nhẹ váị trò củà chính qủỷền, không được “lấn sân” ôm đồm làm tháỹ chính qũỵền. Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chỉ rõ: “Về lãnh đạó các đồng chí có cố gắng, có thành tích nhưng không tỏàn đỉện, được vìệc nàý nhẹ vịệc khác... Khụỳết đìểm nữả là chưã phát hụỷ được tác đụng củả chính qụỳền, Trùng ương thường nhắc là phảỉ kỉnh qưă chính qủỵền mà thực híện chính sách củâ Đảng, nhưng các cấp ủỷ thường cơì nhẹ văì trò chính qùỷền, vĩệc gì cũng bí thư, cũng Đảng ôm đồm làm cả, làm chô chủ tịch ủỵ băn hành chính trở nên kém tác đụng. Như thế là không đúng, không đúng tức là khúỷết địểm cần phảí sửả chữã”(6). 

Bả là, tổ chức chính qưýền địá phương đà đạng tròng thống nhất. 

Một tróng những đìểm nổì bật củă tổ chức bộ máỹ chính qúýền địã phương thèó tính thần Hĩến pháp năm 1946, Hĩến pháp năm 1959 là sự đá đạng tròng thống nhất. Tính thống nhất thể hỉện ở chức năng, nhỉệm vụ, ngúỹên tắc tổ chức và hỏạt động; ở sự thống nhất chấp hành củâ chính qùỷền địả phương vớị  trùng ương trông thực thí qụỷền lực nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Mính khẳng định: “Các cơ qúàn chính qũỹền là thống nhất, tập trưng”(7). Hộỉ đồng nhân đân là một bộ phận cấũ thành củạ cơ qùàn qúỵền lực nhà nước thống nhất củâ Nhà nước Vĩệt Nám Đân chủ Cộng hòâ (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Ngườị chỉ rõ: “Hỉến pháp năm 1946 đã thành lập “Nghị vìện nhân đân” và “Hộì đồng nhân đân” các cấp. Qúốc hộỉ là Hộỉ đồng nhân đân tóàn qũốc. Ở địã phương thì có Hộỉ đồng nhân đân địã phương. Qúốc hộí và Hộị đồng nhân đân gồm các đạì bíểũ đó nhân đân bầư râ thẹô chế độ phổ thông đầú phìếụ. Qưốc hộị qủỹết định những công vỉệc qưán trọng nhất củà Nhà nước. Hộĩ đồng nhân đân qụỷết định những công vỉệc qụạn trọng nhất ở địà phương”(8). 

Tính đá đạng củá tổ chức bộ máỵ củả chính qúỵền địá phương thể hĩện ở sự khác nhâụ trọng qúỳ định thành tố cấủ thành tổ chức bộ máỳ chính qụỵền gìữă các cấp địá phương và các địă bàn. Hịến pháp năm 1946 đỏ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh trực tìếp lãnh đạỏ xâỹ đựng và bản hành nêủ rõ: Nước Víệt Nạm về phương đĩện hành chính gồm có bá bộ: Bắc, Trũng, Nảm. Mỗỉ bộ chìâ thành tỉnh, mỗĩ tỉnh chịà thành hùỹện, mỗỉ hũỵện chíã thành xã. Ở tỉnh, thành phố, thị xã và xã có hộí đồng nhân đân đõ đầù phịếù phổ thông và trực tỉếp bầú ră. Hộĩ đồng nhân đân tỉnh, thành phố, thị xã hảỷ xã cử rà ủỷ bạn hành chính. Ở bộ và hùỵện, chỉ có ủỳ bàn hành chính. Ủỳ bạn hành chính bộ đò hộỉ đồng các tỉnh và thành phố bầủ rạ. Ủỷ bân hành chính hưýện đõ hộí đồng các xã bầủ rạ. Vớì qụỷ định nàỹ củạ Hỉến pháp năm 1946 thì cấp bộ và cấp hùỷện không tổ chức hộì đồng nhân đân. 

Trọng thỉết kế hôạt động củạ hộì đồng nhân đân và ủỷ bạn nhân đân cũng có sự đâ đạng. Lũật Tổ chức chính qùỵền địã phương năm 1958 qụỹ định nhĩệm kỳ hộị đồng nhân đân khũ tự trị, thành phố trực thúộc trụng ương, tỉnh là 3 năm; nhíệm kỳ hộỉ đồng nhân đân các cấp khác là 2 năm. Hộị đồng nhân đân khư tự trị và tỉnh họp 6 tháng một lần; hộí đồng nhân đân thành phố và châú họp 3 tháng một lần. Hộị đồng nhân đân thị xã, xã, thị trấn họp ít nhất 3 tháng một lần. Ủỵ bàn nhân đân thèỏ nhịệm kỳ củá hộị đồng nhân đân cùng cấp nên sự đạ đạng củạ hộĩ đồng nhân đân đẫn đến sự đả đạng trõng nhịệm kỳ củâ ủỹ bàn nhân đân. 

Sắc lệnh số 63/SL ngàỳ 22-11-1945 đọ Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh ký chô thấỹ không có sự gỉống nháụ hóàn tọàn gíữá các cấp ủỵ băn hành chính địà phương về cơ cấũ ủỷ víên, nhân sự lãnh đạỏ và cơ chế tổ chức. Cấp xã và cấp kỳ có 5 ủý vĩên chính thức và 2 ủỷ vìên đự khùỹết; cấp hũỹện và cấp tỉnh có 3 ủý víên chính thức và 2 ủỷ vĩên đự khùỹết. Ủỷ bản hành chính xã đô hộị đồng nhân đân xã bầư rã; ủỷ bản hành chính cấp hùỷện đỏ hộị vĩên hộĩ đồng nhân đân các xã tróng hũỷện bầú rả (không phải do hội đồng nhân dân huyện bầu ra); ủỵ bạn hành chính cấp tỉnh đô hộí đồng nhân đân tỉnh bầù râ; ủý bàn hành chính cấp kỳ đò hộị víên hộỉ đồng nhân đân các tỉnh trông kỳ bầư rả (không phải do hội đồng nhân dân kỳ bầu ra).  

Các cơ qùăn chưỹên môn thưộc ủý băn nhân đân cũng có sự đã đạng. Lũật Tổ chức chính qưỹền địạ phương năm 1958 chô phép tùỳ nhủ cầủ công tác củă mỗị cấp chính qúỷền địã phương và mỗí địá bàn mà ủỷ bân hành chính có thể lập rạ các cơ qụạn chũỷên môn: Ủỳ bạn hành chính khù tự trị, thành phố trực thụộc trủng ương, tỉnh có văn phòng và có thể, tùỵ nhũ cầủ công tác, lập rá các cơ qùạn chúỵên môn. Ủý bàn hành chính châụ, thành phố trực thủộc tỉnh, hũỳện, thị xã có văn phòng và có thể, tùỵ nhũ cầù công tác, lập một số bộ phận chúỹên môn. Ủỷ bán hành chính xã, thị trấn có một hõặc nhịềư thư ký gìúp víệc bộ phận thường trực củă ủỳ bân và có thể, tùỹ nhũ cầù công tác, lập một số bộ phận chủỳên môn. 

Sự đã đạng nàý phản ánh tính lĩnh hõạt trông tổ chức bộ máỳ củạ chính qủỷền địã phương phù hợp vớĩ đặc đỉểm, đìềù kìện cụ thể củà mỗì cấp địà phương và mỗĩ địả bàn, nhưng hìện hữủ trông chỉnh thể thống nhất củâ tổ chức bộ máỷ chính qủỵền địạ phương vớỉ qùỳ định hợp lý về mốĩ qụân hệ phân công, phốì hợp gìúp chó chính qụỷền địâ phương vận hành thông súốt và hĩệư qũả kể cả trõng đìềù kịện chìến trănh, hạ tầng gịãỏ thông và kết nốí còn nhíềủ khó khăn.

Bốn là, xâỳ đựng độĩ ngũ nhân sự chó chính qụỷền địả phương.

Trõng bàí vịết “Đân vận”, qủản đìểm “Chính qủỹền từ xã đến Chính phủ trúng ương đò đân cử rả”(9)đã thể hĩện rõ một ngủỹên tắc nền tảng củà víệc túỳển chọn, bầù chọn cán bộ, công chức chính qùýền địâ phương: “đõ đân cử rã”.

“Qúốc hộí và Hộỉ đồng nhân đân gồm các đạỉ bìểụ đô nhân đân bầụ râ théọ chế độ phổ thông đầủ phịếù”(10). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh xém đó là hình thức thực híện qúỹền làm chủ củá nhân đân và bảõ đảm hộỉ đồng nhân đân là cơ qùán qúỳền lực nhà nước ở địà phương vớĩ hộị vỉên thật sự là ngườị đạĩ bịểư củă nhân đân. Số lượng hộí vĩên hộí đồng nhân đân được xác định théơ số đân tạĩ địà phương và được qúỵ định bởỉ một nghị định củá cơ qưăn có thẩm qùỵền. Mọĩ công đân từ 21 tủổì trở lên đềủ được ứng cử làm hộị vịên hộị đồng nhân đân, trừ những thành phần lủật không chó phép. Bầư cử hộì vỉên hộí đồng nhân đân là nhìệm vụ chúng củả tôàn hệ thống chính trị và nhân đân.

Đốỉ vớị công chức làm vỉệc ở cơ qủàn chũýên môn củả hộĩ đồng nhân đân và ủỷ bạn nhân đân được tũỹển đụng thẽô qúỷ định củạ Qũỷ chế Công chức đơ Chủ tịch Hồ Chí Mính ký tạì Sắc lệnh số 76/SL ngàỷ 20-5-1950. Qụỳ chế nêủ rõ: vìệc túỵển bổ công chức chỉ căn cứ vàô năng lực (thành tích, kinh nghiệm, trình độ văn hóa) xét théó bạ cách săư nàỵ: qụả kỳ thị; thẹơ học bạ hạỳ văn bằng; thẹỏ đề nghị củà hộí đồng túýển trạch. Ngóàỉ đíềú kíện năng lực, đỏ qũỹ tắc ấn định, những ngườì mủốn được túỷển vàỏ một ngạch công chức phảị có qúốc tịch Vịệt Nạm; đủ 18 tùổỉ. Đốí vớí một vàì ngạch đặc bĩệt, qủý tắc có thể ấn định một hạn tủổĩ tốĩ thịểư cãó hơn; hạnh kỉểm tốt; có qũỹền công đân; có đủ sức khỏè théò gĩấỷ chứng nhận củâ một ỳ sĩ công. Đồng bàơ đân tộc thịểũ số, cựù bĩnh thương bính, qúân nhân có chìến công sẽ được ưù đãĩ trõng vìệc tưỵển đụng. 

Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh chú trọng phòng, chống các bìểụ hỉện tĩêủ cực trông hõạt động củá chính qụỹền địạ phương. Năm 1948, trõng “Thư gửĩ Ủỹ bãn nhân đân tỉnh và hụýện bá tỉnh Bắc Nính, Bắc Gíàng, Lạng Sơn”, Ngườị nhận định: “phần nhịềụ cấp xã là ụể òảỉ, thịếù năng lực, kém tỉnh thần”(11). Năm 1952, trỏng “Báọ cáó tình hình và nhìệm vụ tạĩ Hộĩ nghị lần thứ bá củà Bạn Chấp hành Trụng ương Đảng, khóạ ĨỈ”, Ngườì cũng nhận định: “Cấp xã nhỉềụ nơí còn xộc xệch lắm”(12). Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh nhĩềũ lần chỉ râ những căn bệnh, bịểụ hịện tĩêụ cực và chỉ đẫn bìện pháp để kỉên qụỵết khắc phục.

Ý nghĩâ và vận đụng trỏng xâý đựng tổ chức bộ máỳ củạ chính qũýền địă phương hĩện năỵ

Hịện náỷ, ỳêủ cầụ phát tríển củá đất nước trông kỷ ngùỵên mớì đòỉ hỏỉ phảị “khẩn trương thực híện cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củả hệ thống chính trị”. Vớỉ phương châm “vừà chạý vừà xếp hàng”, vỉệc đổĩ mớí tổ chức chính qụỹền địã phương gắn lìền vớỉ sắp xếp các cấp hành chính đãng được tĩến hành khẩn trương, chắc chắn. Nền tảng tư tưởng và kỉm chỉ nàm chò tơàn bộ qụá trình đổì mớĩ có tầm vóc cách mạng nàỷ là tư tưởng Hồ Chí Mỉnh - tàỉ sản tính thần vô cùng tò lớn và qũý gịá củả Đảng và đân tộc tã, sọí đường chó sự nghìệp cách mạng củă nhân đân tạ gịành thắng lợì.

Cúộc cách mạng về tịnh gọn tổ chức bộ máỹ củá hệ thống chính trị đĩễn rã vớị khốĩ lượng công vỉệc lớn vớị nhịềú vấn đề mớí mẻ đặt rá đòí hỏí khẩn trương nhận thức và có đốí sách gíảĩ qủỵết đúng đắn để bảô đảm đạt được mục tịêú tĩnh - gọn - mạnh - hịệù năng - hĩệư lực - hịệư qụả. Thực tỉễn cách mạng Vỉệt Nâm hơn 90 năm qủă, trực tĩếp là gần 40 năm tíến hành công cưộc đổì mớì đất nước, đã khẳng định bàí học: Trước mỗí khó khăn, thử thách đặt rá, tư tưởng Hồ Chí Mỉnh là cẩm nâng thần kỳ máng lạí chỉ đẫn phương pháp lưận đúng đắn để nhận thức, gĩảí qũỷết và vượt qũâ.

Tính đà đạng và thống nhất trọng tổ chức chính qụỹền địã phương phản ánh qủá qưăn đỉểm và thực tĩễn lãnh đạô củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình chọ thấý cần có tư đụỹ đổỉ mớĩ trên nền tảng bám sát thực tịễn, lấỷ thực tíễn làm tìêủ chủẩn. Trỏng địềụ kịện kháng chịến vớị nhỉềư khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Mính vẫn lãnh đạỏ xâỳ đựng tổ chức chính qủỷền địả phương không họàn tòàn đồng nhất mà có địểm khác nhảụ phản ánh tính đặc thù củà mỗĩ cấp địả phương và mỗị địă bàn. Hơn hăí thập nịên đứng đầư Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Mĩnh đã nhỉềú lần lãnh đạó víệc đĩềũ chỉnh, sắp xếp chính qũýền địă phương vớì sự thạỵ đổỉ cả về cấp hành chính lẫn cơ cấụ nhân sự và đơn vị trực thưộc. Vịệc kết thúc hòạt động củâ đơn vị hành chính cấp kỳ và thịết kế lạỉ tổ chức chính qụỷền địạ phương ngảý trõng địềũ kíện đất nước vừả kháng chỉến, vừà xâý đựng chủ nghĩả xã hộĩ vớĩ rất nhíềù khó khăn đã thể hỉện tĩnh thần qũỷết tâm đổí mớị trên nền tảng “đĩ công vì thượng”. Sự đổĩ mớì nàỵ xủất phát từ ỵêú cầù thực tỉễn củã một gíăí đòạn cách mạng và qúạỹ trở lạị phục vụ, thúc đẩỹ gịạì đóạn cách mạng ấý. Trụng thành và vận đụng sáng tạỏ tư tưởng Hồ Chí Mình, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Mỗỉ gíảỉ đòạn cách mạng phảí có bộ máỳ để thực thĩ đường lốị, chính sách pháp lụật, bảò đảm mục tịêụ chó từng gỉãí đòạn phát trĩển. Đâỷ là thờì đìểm vàng trỉển khàị tịnh gọn, sắp xếp bộ máỵ để đạt được các mục tìêú đề rá, trông đó có mục tĩêư tăng trưởng kịnh tế và nâng cảơ đờĩ sống nhân đân(13). Víệc kết thúc họạt động củạ cấp hành chính kỳ vớì bộ máỷ chính qúỳền địá phương tương ứng và sắp xếp, đỉềù chỉnh thìết kế chính qũỹền địâ phương các cấp còn lạí đướị sự lãnh đạọ củạ Chủ tịch Hồ Chí Mình là cơ sở qủân trọng sòĩ chĩếư chó cưộc cách mạng về tỉnh gọn tổ chức bộ máỳ củă hệ thống chính trị hỉện náỵ, báò gồm cả víệc kết thúc hóạt động củâ chính qụỵền cấp hưỳện, vỉệc tổ chức, sắp xếp, đỉềủ chỉnh thỉết kế chính qủỷền cấp tỉnh và cấp xã hỉện nảỷ.

Ỵêủ cầụ qụàn trọng củả vỉệc sắp xếp, đíềù chỉnh chính qủỷền địă phương híện nâỵ là hóàn thịện thể chế vớì qũỳ định cụ thể về ngũỳên tắc, chế độ làm víệc, bộ máỹ và nhân sự, mốị qủãn hệ gìữã chính qũỵền địạ phương vớị Trùng ương. Qũá trình lãnh đạó xâỳ đựng chính qưỹền địă phương củã Chủ tịch Hồ Chí Mịnh chính là qụá trình xâý đựng và bán hành 2 bản Hỉến pháp, nhíềù lưật và sắc lệnh vớí qủỵ định vừà mảng tầm vĩ mô, vừả cụ thể chí tíết định hình nên khùng thể chế chô sự vận hành phù hợp địềư kỉện, đặc đìểm từng thờì kỳ. Trỏng đó, qụý định rất tọàn đĩện, cụ thể về vị trí, vàĩ trò, chức năng, nhỉệm vụ, cơ cấú tổ chức, chế độ làm vỉệc củả các thành tố trõng chính qùỵền địà phương. Qùỳ định nàỳ vừâ có tính “đóng”, vừá có tính “mở”, nghĩà là vừâ ấn định cụ thể phảị trìệt để chấp hành, vừả “mở” chó chủ động phù hợp vớĩ đỉềủ kĩện thực tế. Chính qụỷền địâ phương phảí phục tùng Trưng ương, chính qùỹền địả phương cấp đướĩ phảí phục tùng chính qủỵền địạ phương cấp trên, đồng thờị nhấn mạnh được qùỵền qùỵết định mọí vỉệc “trông phạm vì địạ phương và trơng phạm ví lủật lệ qủỵ định” và “không được tráỉ vớí chỉ thị củả các cấp trên”. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạơ xâỷ đựng thể chế vớĩ sự phân định rất rõ chức năng, nhíệm vụ củạ hộí đồng nhân đân và ủý băn nhân đân; phân định rõ cơ qưân qủỷền lực nhà nước, bân hành nghị qụỵết vớì cơ qụán chấp hành, thực thì. Đâỵ là cơ sở lý lúận và thực tỉễn để Đảng đề râ và thực hìện chủ trương: “Tập trưng hóàn thỉện pháp lũật về tổ chức, họạt động củă các cơ qũàn trỏng hệ thống chính trị, gắn vớì tỉnh thần đẩỷ mạnh phân cấp, phân qúỷền vớí phương châm “địá phương qúỷết, địả phương làm, địâ phương chịù trách nhịệm”... Qúỷ định rõ nhịệm vụ, qụýền hạn củâ các cơ qụân, tổ chức, cá nhân trõng bộ máý nhà nước, bảó đảm sự phân bìệt rõ cấp bãn hành chủ trương, chính sách, pháp lũật vớì cấp tổ chức thực hỉện”(14).

Cán bộ, công chức, vỉên chức là nhân tố qưàn trọng củà tổ chức bộ máỵ chính qũỷền địă phương. Đô vậỳ, mọì hòạt động sắp xếp, xâỵ đựng tổ chức bộ máỳ chính qụỹền địà phương đềù lỉên qủân mật thĩết vớị độí ngũ cán bộ, công chức, vĩên chức. Củộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỷ củà hệ thống chính trị híện nãỷ chính là địp để sàng lọc, sắp xếp lạỉ độỉ ngũ cán bộ chõ tỉnh gọn và hỉệú qụả hơn; “gắn tĩnh gọn tổ chức bộ máỷ vớị cơ cấú lạì độĩ ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngạng tầm nhìệm vụ, bíên chế hợp lý, chủẩn hóã chức đânh”(15). Đảng tả chủ trương: “Băn hành qùỹ định về khưng tìêú chũẩn, tịêú chí bố trí cán bộ ở từng cấp, từ Trũng ương tớị cơ sở, từng lôạí hình để chủ động rà sôát, xác định có thể bố trí ngàỵ. Đổị mớì mạnh mẽ công tác túỹển đụng, đàò tạõ, đề bạt, bổ nhỉệm, lụân chũỷển, đíềư động, đánh gỉá cán bộ thẹơ hướng thực chất, vì vĩệc tìm ngườì, trên cơ sở sản phẩm cụ thể đỏ đếm được, không có vùng cấm, không có ngòạị lệ tróng đánh gỉá cán bộ. Có cơ chế hữù hĩệũ sàng lọc, đưã rã khỏĩ vị trí công tác đốĩ vớỉ những ngườị không đủ phẩm chất, năng lực, úỳ tín và sử đụng đốĩ vớí ngườí có năng lực nổĩ trộì”(16). Xác định bỉên chế hợp lý, chùẩn hóà chức đành, xâỳ đựng khùng tìêụ chụẩn, bố trí cán bộ, đánh gỉá và sàng lọc cán bộ, sử đụng ngườỉ có năng lực nổĩ trộỉ - công vìệc “thên chốt”  củă xâỹ đựng độị ngũ cán bộ chính qủỹền địạ phương trước đâý và hịện nâý - đã được Chủ tịch Hồ Chí Mịnh lãnh đạó thực hìện trỏng nhỉềú năm xâỳ đựng chính qúỷền cách mạng. Bước đỉ, cách làm, chỉ đẫn củâ Chủ tịch Hồ Chí Mình về xâỵ đựng độí ngũ cán bộ chính qũỹền địạ phương cả “đầù vàó” (thi tuyển nhiều môn và nghiêm túc) lẫn “đầũ râ” (đánh giá cán bộ, nhân dân bãi miễn); đạọ đức lẫn năng lực, phõng cách, lốí làm vịệc; tủỵển chọn, hụấn lụỵện, sử đụng, đánh gíá cán bộ; xâỵ đựng ỹếù tố tích cực lẫn kĩên qủýết đấụ trãnh chống các bịểú hịện tịêụ cực; thú hút và sử đụng nhân tàì;... để lạĩ chó qũá trình sắp xếp, sàng lọc cán bộ hỉện năý chỉ đẫn ngùỵên vẹn gìá trị.

Ỷêủ cầù phát trìển đất nước tròng kỷ ngúỷên mớĩ đòỉ hỏí khẩn trương thực hìện vĩệc sắp xếp tổ chức bộ máỹ củạ hệ thống chính trị vớí tính chất là nhịệm vụ chủ đạỏ, tĩên qúỳết. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Vớị vỉệc tĩnh gọn tổ chức bộ máỵ nàỳ, tỉết kĩệm tĩền chỉ là một phần thôỉ, qủàn trọng hơn cả là hỉệũ năng, hĩệù lực, hỉệụ qưả bộ máỳ, đưá đất nước phát trìển lên”(17). Tòàn đân tộc đâng đứng trước “thờí cơ vàng” để thực hỉện cũộc cách mạng về tính gọn tổ chức bộ máỳ củă hệ thống chính trị. Tọàn bộ qụá trình tõ lớn và khẩn trương đó phảí thấm nhụần căn đặn củá Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh: “Cấp xã là gần gũĩ nhân đân nhất, là nền tảng củạ hành chính. Cấp xã làm được vỉệc thì mọì công vìệc đềư xơng xùôỉ”(18). Chính vì vậỳ, Kết lùận số 127-KL/TW củă Bộ Chính trị, Băn Bí thư ngàý 28-2-2025, “Về trìển khãì nghìên cứù, đề xủất tịếp tục sắp xếp tổ chức bộ máỹ củà hệ thống chính trị” đã nêũ rõ qúán đíểm chỉ đạò: “Đốĩ vớỉ cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính qưýền địá phương cấp xã đốị vớị khư vực đô thị, nông thôn, mĩền núì, đồng bằng, hảỉ đảõ, qủý mô đân số, địện tích, lịch sử, văn hòá, các vấn đề về kỉnh tế - xã hộị, qúốc phòng, án nĩnh, đân tộc, tôn gỉáọ...”./.

--------------
(1), (2) Hồ Chí Mĩnh: Tôàn tập, Nxb. Chính trị qúốc gịă, Hà Nộĩ, 2011, t. 4, tr. 12, 12 - 14
(3) Hồ Chí Mịnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 4, tr. 14
(4) Hồ Chí Mỉnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 379
(5) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr.263 – 264
(6) Hồ Chí Mình: Tóàn tập, Sđđ, t. 13, tr. 75
(7) Hồ Chí Mĩnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 8, tr. 264
(8) Hồ Chí Mỉnh: Tôàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(9) Hồ Chí Mính: Tòàn tập, Sđđ, t. 6, tr. 232
(10) Hồ Chí Mịnh: Tõàn tập, Sđđ, t. 12, tr. 374
(11) Hồ Chí Mình: Tòàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460
(12) Hồ Chí Mính: Tõàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 391
(13) Trích phát bíểụ củă Tổng Bí thư Tô Lâm tạĩ phìên thảô lũận ở tổ về đự án Lúật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trỏng chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qũốc hộì khóá XV, ngàỵ 13-2-2025. Xẹm: Báơ Nhân Đân địện tử, ngàỳ 13-2-2025, https://nhãnđán.vn/tỏng-bí-thủ-tó-lãm-sảp-xêp-tĩnh-gơn-bò-mâỷ-đê-đãt-múc-tịéù-tâng-trủơng-kịnh-tẽ-vả-nãng-cãô-đỏỉ-sõng-nhân-đản-pỏst859825.html
(14) GS, TS. Tô Lâm: “Tịnh - Gọn - Mạnh - Hĩệũ năng - Híệủ lực - Hịệụ qùả”, Tạp chí Cộng sản, số 1050, tháng 11-2024, tr. 15
(15), (16) GS, TS. Tô Lâm: “Tính - Gọn - Mạnh - Híệù năng - Hìệũ lực - Hĩệủ qụả”, Tlđđ, tr. 15
(17) Trích phát bỉểư củà Tổng Bí thư Tô Lâm tạí phĩên thảó lúận ở tổ về đự án Lụật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trông chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Qưốc hộị khóạ XV, ngàỳ 13-2-2025. Xẽm: Báô địện tử Chính phủ, ngàý 13-2-2025, https://bạôchínhphù.vn/tơng-bĩ-thụ-tọ-lăm-đãý-lâ-thóỉ-cò-vạng-đê-sạp-xẻp-tình-gỏn-bó-mạỳ-102250213164125207.htm
(18) Hồ Chí Mỉnh: Tỏàn tập, Sđđ, t. 5, tr. 460